[h=3]سکونتگاه‌های پیش از تاریخ ایران
تالارها وشكاف‌های متعدد و ایجاد شده در غار فضایی اسرار‌آمیز به آن داده است به طوری که هر بیننده‌ای را به تحسین و اعجاب وا می‌دارد. این غار از دیدگاه ارزش فرهنگی و باستانشناسی نیز...
تالارها وشكاف‌های متعدد و ایجاد شده در غار فضایی اسرار‌آمیز به آن داده است به طوری که هر بیننده‌ای را به تحسین و اعجاب وا می‌دارد. این غار از دیدگاه ارزش فرهنگی و باستانشناسی نیز...
لرستان بدون اغراق شاید زیباترین استان ایران باشد. این سرزمین طبیعت بسیار دیدنی و تاریخی بسیار كهن دارد.
وجود غارهای بسیار در استان لرستان نشان از تاریخ دیرپای آن دارد چرا كه انسانهای پیشین ساكن در این سرزمین در شكاف‌ها و غارها و پناهگاه‌های سنگی زندگی و از طریق شكار و جمع‌آوری دانه‌های وحشی امرار معاش می‌كردند.
به طور كلی بازمانده‌های فرهنگی جوامع پیش از تاریخ لرستان بیانگر آن است كه این جوامع به تدریج مراحل تكامل فرهنگی از جمله دوره پارینه سنگی، میان سنگی، نوسنگی و شهرنشینی را پشت سرگذاشته‌اند. به این ترتیب لرستان از نظر باستانشناسی یكی از مراكز مهم است.
غار کنجی
غار کنجی در چهار کیلومتری جنوب شهر خرم آباد در کمرکش یک کوه قرار دارد. دسترسی به این غار، از طریق یک مسیل دره ای امکان پذیر است. در فصل بهار از دامنه‌های آن، چشمه‌های آب جاری می‌شوند. این غار یکی از منظم‌ترین غارها از لحاظ سطوح داخلی است. مساحت آن بیش از 200 متر مربع است و کف خاکی آن دو متر قطر دارد. در قسمتی از دهانه آن، یک تپه خاکی وجود دارد که در کاوش‌های انجام شده، چند گور مربوط به پیش از تاریخ همراه با اسکلت‌های متعدد به دست آمده است. در دامنه و چشم انداز این غار، دشتی وسیع با تپه‌های مصنوعی وجود دارد.
ارجنه
در دشت جنوبى دره خرمآباد، یک کوه کوچک و کم ارتفاع به نام «ارجنه» وجود دارد که تعدادى غار کوچک در سمت شرقى آن پدید آمده‌اند و به نام همان کوه مشهورند.
قمری
این غار در غرب دره خرمآباد و در سینه‌کوهی مشرف به این شهر است. غار باریک و طولانی است و تاکنون انتهای آن کشف نشده است.
یافته
این غار در بیست و پنج کیلومترى جنوب غربى شهر خرمآباد بر سر راه کوهدشت در محلى به نام «سولیزه» بر دامنة کوه «یافت» واقع شده و سطح و فضاى داخلى آن محدود است.
قاژه یا مغار
در جنوب شرقى کوه «یافته» در بخش چگنى خرمآباد، غارى به نام «قاژه» یا «مغار» وجود دارد که در داخل آن، تعدادى «استالاکتیت» و «استالاگمیت» دیده مى‌شود. دهانة غار به سوى شرق است. در داخل غار، حوضچه‌اى پر از آب سرد به وجود آمده که نسبتاً بزرگ است و بیش از یک و نیم متر عمق دارد.
در قسمت غربى دهانة غار، یک راه باریک وجود دارد که با سنگ و گچ، چند پله در آن ساخته شده است. این غار، اقامتگاه موقت شکارچیان است و امکان دارد در گذشته، این راه را شکارچیان ساخته باشند. در هر حال بازدید از این غار و تماشاى طبیعت اطراف مسیر آن، جذاب و دیدنى است.
غار كلماكره
این غار در 20 كیلو متری شمال غرب شهرستان پل‌دختر واقع شده و از جنبه‌های طبیعی و فرهنگی- تاریخی در زمره غارهای با ارزش كشور است.
این غار با توجه به ته نشست‌های رسوبی و آهكی فراوان حاوی استالاكتیت (چكنده‌ها) و استالاگمیت (چكیده‌های بسیار زیبا) است.
تالارها وشكاف‌های متعدد و ایجاد شده در غار فضایی اسرار‌آمیز به آن داده است به طوری که هر بیننده‌ای را به تحسین و اعجاب وا می‌دارد. این غار از دیدگاه ارزش فرهنگی و باستانشناسی نیز بسیار غنی است به طوریكه اشیاء عتیقه كشف شده از آن در موزه‌های بزرگ دنیا چشمان هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌كند.
آثار زیستی و سطحی موجود اشاره به رد پای تمدنهای تاریخی ایران به ویژه تمدنهای پارتی و ساسانی دارد.
پژوهش‌های باستانشناسی و تاریخی چندانی در مورد این غار صورت نگرفته است که در صورت انجام این كار بسیاری از مجهولات موجود در زمینه تاریخ‌گذاری غار و منطقه پاسخ گفته می‌شود.
غار بتخانه
این غار در هجده كیلو متری جنوب شرقی شهر كوهدشت، در كوه (دمچهر) قرار دارد. قسمتی از دهانه غار به علل عوامل طبیعی بسته شده، ولی قسمتی از آن باقی است كه باید به شكل خزیده از آن گذشت و به غار وارد شد.
طول دهانه غار 18 متر و ارتفاع سقف آن نزدیك به 20 متر است. سراسر سقف و دیواره آن به علت نفوذ آب از لایه‌های آهكی، سفید شده است. غار، شامل دو قسمت جنوبی و شمالی است كه قسمت شمالی آن وسیع‌تر است. وجود سنگ چخماق و سفال‌های شكسته سیاه و منقوش، مؤید زندگی غار نشینی در این ناحیه است.
آثار دوره‌های مختلف تمدنهای گذشته در این غار یافت شده است. طول غار نزدیك به 200 متر و پهنای آن به طور متوسط 20 متر است. اشكال زیبای استالاگمیت‌ها متعدد این غار كه ارتفاع برخی از آنها به 50 متر می‌رسد، موجب شده است كه این غار را (بتخانه) بنامند.
دره و غار ویزنهار
كوه «ویزنهار» رومشكان از توابع كوهدشت سه دره عمیق دارد. دره غربی از دو دره دیگر اهمیت بیش‌تری دارد، زیرا در انتهای این دره و در قسمت بن بست آن، غاری است كه در سینه كوه كنده شده و چشم‌انداز و دیدگاه آن سراسر دره را در بر گرفته است.
از میان دره، راهی برای رسیدن به غار وجود ندارد و ارتفاع دهانه غار تا سطح دره نزدیك به20 متر است. در انتهای بن بست دره، دریچه‌ای است كه پله‌های سنگی آن به طرف غار منتهی می‌شوند و تا محوطه غار امتداد می‌یابند. این پله‌ها با چند پیچ حساب شده، دره را به غار متصل می‌كنند.
در گذشته، كسی از وجود این پله‌ها آگاهی نداشت، ولی به طور تصادفی این دریچه پیدا شد. سطح داخلی غار، چندان وسیع نیست، ولی قسمت‌هایی از دیواره آن را تراشیده و صاف كرده‌اند؛ به طوری كه می‌توان به آسانی در داخل آن گردش كرد و اثری بسیار جالب توجه و عجیب از دوره باستان را نظاره گر شد كه از ارزش جهانگردی وافری برخوردار است.
دوشه
غار دوشه یکى از غارهاى تاریخى استان است که در روستاى کرشوراب از توابع بخش چگنى خرمآباد واقع شده و حاوى نقاشى‌ها و کتیبه‌هاى تاریخى متعدد و جالب توجه است. براى ورود به غار باید از غرب تنگه دوشه به بالاى کوه صعود کرد. ارتفاع سقف تا کف غار در حدود پنج متر است. داخل آن به شکل دایرة منظم است که انحناى قسمتى از دیواره‌هاى آن به علت پیش‌آمدگى دیوارة کوه به هم پیوسته است. بر دیواره‌هاى مسطح این غار، حدود 110نقش با رنگ سیاه نقاشى شده است. بر دیوارة غربى آن نیز به جز نقش‌هاى یاد شده، دو کتیبه وجود داشته که یکى به کلى از بین رفته و نیمى از دیگرى نیز محو شده است. مهم‌ترین علت سالم ماندن نقوش کتیبه، دورى از عوارض طبیعى است.
در دهانه حفره‌هاى انتهایى غار، استخوان‌هاى انسان و حیوان و سفال‌هاى شکسته یافت شده است. غار دوشه یک اثر تاریخى و طبیعى است و جزء میراث ملى ایران در استان لرستان به شمار مى‌آید.
غار کوگان
این غار یکی از معدود غارهای مصنوعی استان است که به دست انسان در دل کوهستان‌ها به وجود آمده است. غارکوگان در پنجاه و دو کیلومتری جنوب شرقی خرم آباد در روستای خوش آب و هوایی به همین نام قرارگرفته است. غار کوگان جزو غارهای چند طبقه است که دسترسی بسیار سختی دارد و رسیدن به آن بدون تجهیز به امکانات و وسایل کوه‌نوردی و غار نوردی دشوار است.
این غار دژ مانند که به طور کامل با حجاری‌های طاقت فرسا به وجود آمده ـ به استناد سکه‌هایی که در اطراف آن به دست آمده است ـ به دوره اشکانیان تعلق دارد و طی قرون متمادی به عنوان یک محل سکونت دائمی مورد استفاده قرار گرفته است.