شهرستان تهران

[neda_omid]

تهران؛ مهم ترين منطقه ايران است و به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، سياسی و فرهنگی نقش مهمی در ميان ساير مناطق كشور ايفا می كند. شهرستان تهران از شمال به شميرانات، از جنوب به شهرستان ری، از خاوربه شهرستان دماوند و از باختر به شهرستان كرج محدود می شود. صنايع تهران؛ گستره گوناگونی از صنايع مختلف را در بر می گيرد و بازرگانی نيز در اين شهرستان از رونق بسيار زيادی برخوردار است. صادرات و واردات داخلی و خارجی در اين شهرستان به وفور به چشم می خورد و افراد زيادی به شغل بازرگانی و تجارت دراين منطقه اشتغال دارند. گردشگری شهرستان تهران به لحاظ مناسبات صنعتی اين منطقه و جمعيت زياد آن از رونق خوبی برخوردار است. طبيعت زيبای شهرستان های اطراف تهران از جمله دامنه های زيبای کوه دماوند و دشت های مجاور آن، ارتفاعات و رودخانه های متعدد؛ مناطق طبيعی و تفريحی شهرستان تهران را تشكيل داده اند. پايتخت بودن شهر تهران در طی 200 سال گذشته، سبب شده مکان های متعدد تاريخی و سياسی در اين منطقه به وجود آيند که ازارزش های خاص گردشگری برخوردارهستند. کاخ ها و ارگ ها که بيش تر در دوره های قاجاريه و پهلوی ساخته شده اند، خانه ها و باغ های قديمی که برخی از آن ها به صورت موزه در معرض ديد مردم قرار گرفته، مساجد تاريخی و کليساهای متعدد و قديمی به همراه ده ها نگارخانه، موزه، و ... از مکان های ديدنی و تاريخی شهرستان تهران به شمار می آيند.

 

[neda_omid]

مکان های دیدنی و تاریخی

تهران به عنوان پايتخت ايران، علاوه بر مركزيت سياسی، اصلی ترين قطب فرهنگی و اقتصادی ايران نيز به شمارمی آيد. وجود امکانات و جمعيت زياد سبب تمرکز مراکز تفريحی و گردشگری زيادی در اين ناحيه شده است. مهم ترين نمايشگاه ها، سالن های سينمايی، مراکز اقامتی، مراکز بازی و تفريح، فرهنگ سراها و سالن های مجهز ورزشی دراين شهرستان وجود دارند.
طبيعت زيبای شهرستان های اطراف تهران از جمله دامنه های زيبای کوه دماوند و دشت های مجاور آن، ارتفاعات توچال، رودخانه کرج و جاجرود، درياچه اميرکبير و لتيان، آبشار دوقلو و ييلاقات دربند و درکه و... از مناطق طبيعی – تفريحی شهرستان تهران به شمار می آيند. مکان های متعدد تاريخی و سياسی نيز دراين منطقه وجود دارند که از ارزش های گردشگری برخوردارهستند. کاخ ها و ارگ ها که بيش تر در دوره های قاجاريه و پهلوی ساخته شده اند، خانه ها و باغ های قديمی که برخی از آن ها به صورت موزه در معرض ديد مردم قرار گرفته، مساجد تاريخی و کليساهای متعدد و قديمی به همراه ده ها نگارخانه، موزه، و... از مکان های ديدنی و تاريخی شهرستان تهران به شمار می آيند.

 

[neda_omid]

صنايع و معادن

صنايع شهرستان تهران به دو دسته دستی و صنعتی تقسيم می شود. صنايع دستی (كارگاه های هنری) منبت كاری، خطاطی، قالی و گليم بافی، خاتم سازی، قلم زنی، طراحی، كاشی و سراميک سازی، نقاشی و مجسمه سازی از صنايع و هنر دستی ديرينه و سابقه دار در تهران هستند كه تا به حال اصالت آن ها تا حدودی حفظ شده است.
صنايع ماشينی و كارخانه ای تهران گستره گوناگونی از صنايع را در بر می گيرد. مهم ترين گونه های آن عبارتند از: صنايع توليد وسايل نقليه، ماشين سازی، ساخت تجهيزات كارخانه ها، ريخته گری و آهنگری، نورد و تغيير شكل فلزات، صنايع غذايی و قند، صنايع نساجی و چرم، صنايع سلولزی، صنايع شيميايی و دارويی، صنايع كانی غير فلزی، صنايع فلزی، صنايع برق و الكترونيک، و صنايع متفرقه. هم چنين معادن فعال اين شهرستان عبارتند از: معدن كائولن كريتون، معدن سيليس مبارک آباد، كوارتزيت و سنگ های ساختمانی، ماسه ريخته گری و سيليس، سنگ آهک، معدن، منگنز و آهن، سنگ گچ، نيتونيت و خاک صنعتی. معادن ياد شده توسط دستگاه های اداری و دولتی مانند شركت تامين ماسه و ريخته گری تهران و شركت سهامی كل معادن ايران مورد استخراج و بهره برداری قرار می گيرند.

 

[neda_omid]

کشاورزی و دام داری

بخش كشاورزی از جايگاه خوبی در بافت اقتصادی شهرستان تهران برخوردار است اما درمقايسه با ديگر بخش ها، سهم ناچيز و اندكی را به خود اختصاص داده است. دلايل عمده محدوديت كشاورزی در شهرستان تهران از يك سو به محدوديت های طبيعی و از سوی ديگر به رويكرد صنعتی اين منطقه و تبديل زمين های كشاورزی مرغوب به مناطق مسكونی و صنعتی بازمی گردد. با اين حال در محدوده خدماتی شهرستان تهران، زمين های مزروعی و باغ هايی وجود دارد كه همه گونه محصولات در آن ها كشت و برداشت می شود. در شهرستان تهران دام داری بيش تر به صورت صنعتی و در حومه شهر جريان دارد و واحدهای صنعتی دام داری توليد كننده گوشت، شير و فرآورده های دامی و لبنی هستند. واحدهای پرورش طيور نيز بيش تر به صورت صنعتی و در اطراف تهران ديده می شوند كه اين واحدها بر طرف كننده قسمتی از نيازهای ساكنين هستند. هم چنين تمام ارتفاعات شمال تهران (البرز مركزی) دارای پوشش گياهی مرتعی بوده كه درتابستان ها علاوه بر دام داران محلی مورد استفاده چرای احشام دام داران متحرک و نيمه متحرک مناطق ورامين، جنوب تهران، شهريار و اشتهارد قرار می گيرد.

 

[neda_omid]

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

درباره ی وجه تسميه نام تهران؛ برخی ازمحققين بر اين باور هستند که چون اهل تهران زمانی كه دشمن حمله می كرد به ‹‹ته ران›› يعنی زيرزمين می رفته اند؛ منطقه به اين نام موسوم شده است. برخی از تاريخ نگاران نيز معتقدند تهران جزو شهر قصران ری بود و روستای بالاتر از آن مهران نام داشته است. «ران» به معنای دامنه است، مهران دامنه بالايی و قصران دامنه پايينی رشته كوه البرز بوده است. كسروی در پژوهش های خود به اين نتيجه رسيده است كه تهرام (تارم ـ كهران ـ گهران ـ گهرام ـ جهرم) به معنای منطقه گرمسير و شميران (شميرام ـ شميرم ـ شميلان ـ سميران ـ سميرم) به معنای منطقه های سردسيراست و نام تهران به معنای منطقه گرمسيری به كار می رفته است. برخی ديگر نيز واژه ی تهران را از «طهر» به معنای پاكی می دانند و گويند به دليل وجود رودخانه های فراوان و آب بسيار دراين منطقه به آن «طهران» گفته می شده است. تهران امروزی كه در رديف يکی از پر جمعيت ترين استان های جهان قرار دارد، فراز و نشيب های تاريخی فراوانی را پشت سر گذاشته است. تهران در مسير حيات اجتماعی و سياسی خود به منظور احراز هويت يک كلان شهر و كسب عنوان پايتخت ايران و مركزيت سياسی كشور، چندين مرحله ی مشخص تاريخی را پشت سر نهاده تا به مقام و موقعيت امروزی رسيده است. در يک بررسی اجمالی تاريخ تهران را می توان به مراحل زير تقسيم كرد:
- روستايی از روستاهای قصران بزرگ تابع شهر ری
- در دوره ی پادشاهی صفويان
- در آغاز سلطنت آغامحمد خان قاجاریه و سلسه ی قاجاريه
- در دوره پادشاهی ناصرالدين شاه قاجار یه
- در آستانه و دوره آغازين عصر مشروطيت
- در دوره حكومت پهلوی تا سقوط رژيم مشروطه سلطنتی
- در دوره جمهوری اسلامی ايران
درباره ی دوره روستا بودن تهران در كتاب «آثار البلاد و اخبار العباد» آمده «تهران روستايی است پرجمعيت و بزرگ، تابع مركز ری است. باغ و باغاتش زياد و ميوه ی باغات تهران بين ميوه ها ممتاز است و به ويژه انارش مشهور است. خانه های مسكونی در ده تهران علی الاكثر خانه های زير زمينی است ....» كسروی مورخ ايرانی می نويسد« تهران كه امروز تكيه بر جای هگمتان، شوش،استخر و تيسفون زده و پايتخت كشور ايران است در قرن های نخستين اسلامی نامی از آن نتوان يافت و در قرن های ديرتر شهر چه ای بيش نبوده و اكنون بهترين و بزرگ ترين شهر ايران است» با تمام گفته های مورخين مبنی نبود قدمت تاريخی طولانی برای تهران، مولف كتاب «تاريخ طبرستان و رويان و مازندران» در فصل مربوط به رويان آورده و نوشته «چون افراسياب بر لشگر منوچهر غالب آمد و سپاهش منهزم گشته به عراق آمدند و بعد از آن منوچهر غدر افراسياب را معلوم كرد و قارن را تسلی خاطر داد و بند برداشت و به مرتبه ی خود بازفرستاد و منوچهر به نفس خود با لشگر به ری نزول فرمود و افراسياب مقابل منوچهر در دولاب تهران لشگر گاه كرد....»
در هر حال تاريخ تهران تا زمانی كه آبادی تهران گسترش و توسعه يافت و شهرها و مناطق متعددی در اطراف اين آبادی به وجود آمد و تهران به شهری با باغ های فراوان و آب خوب مشهور شد نا مشخص و متناقض است. حركت سريع تهران در مسير پيشرفت و ترقی از دوران صفويه آغاز شده است. شاهان صفوی به دليل اعتقادات محكم مذهبی خود بسيار به زيارت حضرت عبدالعظيم حسني(ع) می رفتند و آب و هوای خوب و باغ های فراوان تهران نيز يكی از عواملی بوده كه اين منطقه مورد توجه پادشاهان صفوی قرار گيرد. شاه طهماسب اولين پادشاه صفوی بود كه دستور داد در تهران بناهای تازه، كاروان سراها و برج و باروهای مستحكم بنا كنند و به دستور وی 114 برج مطابق با سوره های قرآن ساخته و زير هر برج نيز سوره ای قرآن دفن شد. در دوره های مختلف پادشاهان صفوی بناهای متعددی به اين منطقه افزوده شد و پس از انقراض سلسله ی صفويان؛ نادرشاه افشار تهران را در تيول فرزند خود قرار داد. تهران در دوره قاجاريه و آغاز سلطنت آغا محمد خان قاجار به پايتختی ايران برگزيده و دارالخلافه ناميده شد. آقا محمد خان بر خلاف ديگر پادشاهان، علاقه چندانی به ساختن بناهای عظيم و با شكوه نداشت و از زمان وی فقط عمارت تخت مرمر باقی مانده است. جمعيت شهر را در اين دوره 25 هزار نفر تخمين زده اند. پس از آقا محمد خان قاجار، در عصر سلطنت فتح علی شاه قاجار كه مدت 37 سال بر ايران حكم رانی كرد، تهران آباد تر شد. وی بر خلاف آقا محمد خان، بناها و عمارت های جديدی ساخت كه از آن جمله می توان به توسعه و تزيين عمارت تخت مرمر، احداث تخت مرمری در وسط ايوان، ساختن مسجد امام، مسجد عزيزالله ، مدرسه مروی و چندين باغ از جمله باغ نگارستان اشاره كرد. حاج ميرزا آقاسی صدراعظم محمد شاه قاجار نيز بناهايی از جمله محله محمديه و محله عباس آباد در جنوب بازار را احداث كرد. در زمان محمد شاه احداث بناهای جديد هم چنين ادامه داشت. ضلع جنوبی مسجد جمعه تهران و بازار بين اين مسجد و مسجد شاه را كه ‹‹بين الحرمين›› می نامند از آثار دوران حكومت محمد شاه است. در دوران حكومت ناصرالدين شاه، جمعيت تهران را در حدود صد و پنجاه هزار نفر برآورد كردند. همراه با گسترش شهر تهران، ناصرالدين شاه، ميرزا يوسف مستوفی الممالك صدراعظم و ميرزا عيسی وزير را مامور طراحی نقشه شهر تهران كرد. با توجه به اين که خلفا و سلاطين عثمانی، بر اساس دشمنی قديم با ايرانيان شيعی مذهب، استانبول را دارالخلافه و اسلامبول نام نهاده بودند (كلمه استانبول را به اسلامبول به معنی شهر اسلام و مركز خلافت اسلامی تحريف كردند)، ناصر الدين شاه نيز در مقابله با آن در سال 1284 هجری هنگام افتتاح مجدد شهر، تهران را ‹‹دارالخلافه ناصری›› ناميد. بعدها اين نام منسوخ و همان نام تهران مرسوم شد.
نظام اداری ايران در دوره قاجاريه ساختار قاعده مند و منظمی نداشت و به مملكت، ايالات و ولايات تقسيم می شدو بلوك و بلاد و قصبات از توابع آن ها به شمار می رفت. در آن زمان تهران و توابع(تقريبا شهرستان امروزي) حاكم نشين ناميده می شد.
تهران در دوره مشروطه نقش بسيار مهم سياسی و اجتماعی در كشور ايفا كرد ولی اين نقش تغييری در سيما و ساختار تهران به وجود نياورد. در دوره پهلوی نيز تهران فراز و نشيب تاريخی بسياری را گذراند و حوادث تاريخی و كودتاهای متعددی را شاهد بود و خيابان های جديد به سبك غربی ها در آن ساخته شد و شكل ظاهری مغازه های جديد تغييرات اساسی و غير سنتی يافت. تهران در آغاز دوره جمهوری اسلامی پس از انقلاب اسلامی 1357 يكی از مهم ترين و خبرسازترين مناطق جهان شد و پس از انقلاب اسلامی به سرعت بر گسترش و توسعه خود ادامه داد و بناها و مراكز متعدد به همراه جمعيت بسيار زيادی در اين منطقه ساكن شدند. به تدريج چندين بخش، شهر، دهستان و ده نيز جزو الحاقات تهران به شمار آمده و اين منطقه را به شهرستان تهران تبديل نمود. شهرستان تهران امروزه يكی از آباد ترين و بهترين مناطق ايران به شمار می آيد كه جمعيتی حدود 7 ميليون نفر را در خود جای داده است.

 

[neda_omid]

مشخصات جغرافيايي

تهران در دامنه رشته كوه های البرز مركزی به سمت شمال، جنوب، خاور و باختر گسترش يافته و در حال حاضر در مسيری قرار دارد كه از همه جهات با راه های درجه يک آسفالته به ساير مراكز استان ها وصل می شود. شهرستان تهران از شمال به شميرانات، از جنوب به شهرستان ری، از خاور به شهرستان دماوند و از باختر به شهرستان كرج محدود می شود. شهر تهران مركز شهرستان تهران و پايتخت ايران است كه از نظر جغرافيايی بين 51 درجه و 17 دقيقه تا 51 درجه و 33 دقيقه درازای خاوری و بين 35 درجه و 37 دقيقه تا 35 درجه و 37 دقيقه پهنای شمالی و بلندی بين 1100 متر تا 1500 متر واقع شده است. سرتاسر ناحيه شمال باختری تهران يعنی شمال بخش كن به ارتفاعات البرز محدود می شود، اما بقيه كوه های شمال تهران در ناحيه شميرانات واقع شده اند. رودخانه های دارآباد، دركه، كن، سرخه حصار و جعفر آباد از مهم ترين رودخانه های اين منطقه هستند. آب و هوای قسمت جنوبی تهران به طرف شهر ری متمايل به گرم و خشک، قسمت مركزی معتدل و هوای ناحيه شمالی آن متمايل به سرد است. پوشش گياهی شهرستان تهرا ن ازانواع رستنی ها شامل درختان و درختچه ها و گياهان دارويی و صنعتی تشکيل می شود. برخی قسمت های تهران دارای جنگل های مصنوعی و طبيعی با ارزش گردشگری هستند