نايين منطقه‌اي كهن است كه قدمت آن به پيش از اسلام مي رسد. صنايع دستی شهرستان نايين؛ مانند تاريخ اين شهر از قدمت و شهرت زيادی برخوردار است. بافتن قالی و قاليچه و گليم در اين شهر رواج زيادی دارد. شهرستان نايين كارگاه های ماشينی ندارد و تنها كارهای دستی مانند گليم و عبا بافی در خانه ها رواج دارد. در شهرستان نايين کارگاه هايی زيرزمينی وجود دارند که مختص گليم بافی و عبا بافی است. قدمت اين کارگاه ها به گفته بوميان محل به دوران قبل از اسلام می رسد. اين کارگاه ها قبل از ورود اسلام متعلق به يهوديان بود که پس از ورود اسلام به دست مسلمين افتاد و به کار خود ادامه داد. هنرهای دستی اين شهرستان عبارت اند از: قالی بافی، ريسندگی و بافندگی، عبا بافی، گليم بافی، سفال پزی، آجرپزی، نمد مالی، كرباس بافی، و برک بافی. مرغوب ترين فرش استان اصفهان، فرش نايين است، كه گران بها بوده و سهم آن در اقتصاد فرش ايران قابل توجه است. زنبيل، كلاه حصيری، درپوش ظرف، نان دان و … نيز از ديگر صنايع دستی اين منطقه به شمار می روند. مسجد ها از مهم ترين آثار ديدنی و تاريخی شهرستان نايين هستند. مسجد جامع نايين، که در زمان خلافت عمر، به سبک مسجدهای عربی ساخته شده و از كهن ترين مسجدهای ايران است به همراه مسجد قديمان که از مسجدهای مهم نايين محسوب می شود و مشهور است كه اولين مسجد جامع نايين در قرون نخستين هجری بوده است، از جمله ديدنی های مهم منطقه هستند. مهم ترين جاذبه طبيعی شهرستان نايين را سواحل زاينده رود تشکيل می دهد.
-
توجه: در صورتی که از کاربران قدیمی ایران انجمن هستید و امکان ورود به سایت را ندارید، میتوانید با آیدی altin_admin@ در تلگرام تماس حاصل نمایید.
You are using an out of date browser. It may not display this or other websites correctly.
You should upgrade or use an alternative browser.
You should upgrade or use an alternative browser.
شهرستان نايين
- شروع کننده موضوع neda_omid
- تاریخ شروع
مکان های دیدنی و تاریخی
مسجد ها از مهم ترين آثار ديدنی و تاريخی شهرستان نايين هستند. مسجد جامع نايين، که در زمان خلافت عمر، به سبک مسجدهای عربی ساخته شده و از كهن ترين مسجدهای ايران است به همراه مسجد قديمان که از مسجدهای مهم نايين محسوب می شود و مشهور است كه اولين مسجد جامع نايين در قرون نخستين هجری بوده است، از جمله ديدنی های مهم منطقه هستند. مهم ترين جاذبه طبيعی شهرستان نايين را سواحل زاينده رود تشکيل می دهد.
مسجد ها از مهم ترين آثار ديدنی و تاريخی شهرستان نايين هستند. مسجد جامع نايين، که در زمان خلافت عمر، به سبک مسجدهای عربی ساخته شده و از كهن ترين مسجدهای ايران است به همراه مسجد قديمان که از مسجدهای مهم نايين محسوب می شود و مشهور است كه اولين مسجد جامع نايين در قرون نخستين هجری بوده است، از جمله ديدنی های مهم منطقه هستند. مهم ترين جاذبه طبيعی شهرستان نايين را سواحل زاينده رود تشکيل می دهد.
صنايع و معادن
مهم ترين منبع معدنی اين شهرستان كه مورد بهره برداری نيز قرار گرفته، معدن سرب نخلک، در 50 كيلومتری انارک است، كه در سال 1336 هـ . ش بهره برداری از آن آغاز شده است. معدن سرب نخلک از گونه كربنات سرب و دارای رگه های آهكی قابل ملاحظه ای است. صنايع دستي شهرستان نايين از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. نايين در گذشته به بافتن عباهای بسيار لطيف شهرت داشت اما پس از اين كه پوشاک مردم شهرها و روستاها تغيير كرد، بافندگان نايين، مانند شال بافان كرمان و مخمل و زری بافان كاشان، به فرش بافی روی آوردند. هنر فرش بافی نايين در آستانه جنگ جهانی دوم (1939-1943 م) آغاز شد. چون بافندگان نايينی با پشم نازک تر سر و كار داشتند به بافتن قاليچه های بسيار ريزباف، 60 چين در هر گره پرداختند، و از آن جا كه اندازه توليد كم و جنس بسيار خوب بود بازار خوبی برای كالای خود يافتند، كه در زمان جنگ نيز بر رونق آن افزوده شد. بدين ترتيب فرش نايين كه شايد بهترين قالی امروز ايران باشد به وجود آمد.
فرش نايين از زمينه های نادر و مناسب كاربرد پشم های ظريف غيرايرانی و نمادی از يک فرش خوب ايرانی است. استفاده مناسب از طرح های سنتی همراه با رنگ آميزی خاص فرش های نايين، هويتی خاص و جهانی به اين فرش ها داده است. استفاده از نوع ظريفی از پشم که درصد بالايی از آن به کرک اختصاص دارد، کيفيت خوبی به فرش های اين منطقه داده و باعث توجه بازارهای جهانی به اين محصول خوش بافت و زيبا شده است. (كرک كلا از پشم نو و خالص و از نظر ظرافت از حد استاندارد پشم های ايرانی بالاتر است)
اصلی ترين طرح های مورد استفاده در فرش نايين طرح های شناخته شده ای نظير شاه عباسی لچک ترنج با استفاده از تركيبات اسليمی، ختايی و به طور كلی نقوشی است كه با سنتی ترين طرح های ايرانی هماهنگی دارد. از نقوش سنتی ديگری كه از آن ها استفاده هايی هنرمندانه در فرش نايين شده است می توان به نقش گنبد (سقفی) حاج خانمی، درختی، قابی، محرابی، محرمات، افشن لچک ترنج و كتيبه ای و تاريخی اشاره كرد. فرش نايين را در نقاط مختلفی از ايران می بافند و اين به دليل تسلط و تكنيک بالای فرش بافی در ايران است كه فرش بافان قادر به بافت هر نوع فرش هستند. البته كيفيت توليد در نقاط مختلف با هم تفاوت دارد.
از لحاظ رنگرزی، فرش نايين از درخشان ترين مظاهر كاربرد رنگ های طبيعی و سنتی است و سهم بزرگی از شهرت خويش را مديون اين كيفيت است. رنگرزی در اين منطقه با رنگ های طبيعی و سنتی انجام می گيرد که دارای اختلاف اندکی با ساير مراكز قالی بافی كه رنگرزی های سنتی دارند، می باشد و با وجود برخی رنگ های شيميايی كه به صورت كمكی مصرف می شود هنوز رنگ های طبيعی در منطقه غالب است. تعداد رنگ های مورد مصرف در فرش 11 رنگ اصلی و 4 رنگ فرعی است. كرم يا نخودی، خاكی باز، خاكی سير، قهوه ای عنابی، نيلی (سرمه ای)، لاجوردی، آبی سير، آبی باز(آسمانی)، لاكی، فيلی (موشی)، يشمی، ماشی، سبز، مسی (صورتی)
فرش نايين دارای گره فارسی و دو پود است. ساختار فرش متكی بر بافت و شرايط فنی تا حد امکان دقيق است. نقايص بافت از جمله كجی، سره، نزدن پود، دو دست شدن، چند رنگی و غلط بافی در اين فرش بسيار كم و كيفيت توليد در حد بالای استاندارد است. دارها عموما چوبی است و تلاش هايی برای تبديل آن ها به دارهای فلزی صورت گرفته است. شهرستان نايين به آسانی می تواند مدعی توليد يكی از بهترين فرش های ايران به نام فرش نايين باشد.
فرش خور و بيابانک: فرش بافی در خور و پيرامون آن رواج زيادی دارد و مردان و زنان به بافتن فرش و قاليچه می پردازند. نقشه فرش از نايين خريداری می شود ولی در خور سه كارگاه تهيه نقشه فعاليت دارد و هنرمندانی در آن ها به تهيه و روگرفت (كپی) نقشه اشتغال دارند. بيش تر نقشه ها دارای طرح های لچک و ترنج با خط های اسليمی است. نقشه هايی نيز به گونه نقاشی مينياتور به نام ليلی و مجنون يا عكسی رواج دارد. برخی از نقشه ها دارای طرح درخت، پرندگان و جانوران است كه به نقشه های درختی شهرت دارد و در برخی از نقشه ها اصل تقارن رعايت نمی شود و زمينه فرش دارای نقش های گوناگونی است كه هر يک در قابی نقش گرفته است. فرش های اين ناحيه از لحاظ ظريف بودن بافت دو دسته اند: تونه (نه لا) كه هر تار تونه از به هم تابيدن 9 رشته نخ باريک به كلفتی نخ قرقره درست شده و بافنده هنگام بافت نخ رنگ را جفت جفت گره می زند و تونه (شش لا) كه كلفتی تار تونه به اندازه سه رشته باريک از تونه نه لا كم تر است و ظرافت بيش تری دارد و لنگو ناميده می شود. بهترين فرش های اين بخش، بافت جندق است و بهای آن نسبت به فرش های همانند ديگر روستاها زيادتر است. مهم ترين رنگ هايی كه در بافت فرش های بخش خور و بيابانک به كار می رود عبارت اند از: خاكی باز، خاكی سير، نخودی (كرمی)، عنابی، آبی سير، آبی باز، فيلی، لاجی، لاكی، قهوه ای، بيدمشكی، يشمی، سبز و سفيد از آبی باز و لاكی بيش تر در زمينه فرش استفاده می شود و در كناره گل ها ابريشم سفيد به كار می رود.
ريسندگی و بافندگی: در حال حاضر حدود 10 دستگاه بافندگی سنتی، در خور و بيابانک وجود دارد و بيش تر بافندگی توسط بانوان انجام می شود. نخ عبا را ريسندگان جندقی تهيه می كنند وعبابافان نايين می بافند. در بافت پارچه های نخی، از دو گونه تار نخ ( نخ پنبه ای ساخت محل و نخ هندی كه فرآورده كارخانجات نخ تابی است) استفاده می شود. از نخ محلی برای بافتن كرباس، چادرشب، حوله و لنگ كرباسی استفاده می شود و از نخ هندی برای پارچه های نرم تر چون روانداز، پرده، شمد و حوله بهره می برند.
صنايع حصيری: در خور و بيابانک از برگ های نخل برای بافتن زنبيل، كلاه، درپوش، ظرف، نان دان و …استفاده می كنند.
مهم ترين منبع معدنی اين شهرستان كه مورد بهره برداری نيز قرار گرفته، معدن سرب نخلک، در 50 كيلومتری انارک است، كه در سال 1336 هـ . ش بهره برداری از آن آغاز شده است. معدن سرب نخلک از گونه كربنات سرب و دارای رگه های آهكی قابل ملاحظه ای است. صنايع دستي شهرستان نايين از اهميت بسيار زيادي برخوردار است. نايين در گذشته به بافتن عباهای بسيار لطيف شهرت داشت اما پس از اين كه پوشاک مردم شهرها و روستاها تغيير كرد، بافندگان نايين، مانند شال بافان كرمان و مخمل و زری بافان كاشان، به فرش بافی روی آوردند. هنر فرش بافی نايين در آستانه جنگ جهانی دوم (1939-1943 م) آغاز شد. چون بافندگان نايينی با پشم نازک تر سر و كار داشتند به بافتن قاليچه های بسيار ريزباف، 60 چين در هر گره پرداختند، و از آن جا كه اندازه توليد كم و جنس بسيار خوب بود بازار خوبی برای كالای خود يافتند، كه در زمان جنگ نيز بر رونق آن افزوده شد. بدين ترتيب فرش نايين كه شايد بهترين قالی امروز ايران باشد به وجود آمد.
فرش نايين از زمينه های نادر و مناسب كاربرد پشم های ظريف غيرايرانی و نمادی از يک فرش خوب ايرانی است. استفاده مناسب از طرح های سنتی همراه با رنگ آميزی خاص فرش های نايين، هويتی خاص و جهانی به اين فرش ها داده است. استفاده از نوع ظريفی از پشم که درصد بالايی از آن به کرک اختصاص دارد، کيفيت خوبی به فرش های اين منطقه داده و باعث توجه بازارهای جهانی به اين محصول خوش بافت و زيبا شده است. (كرک كلا از پشم نو و خالص و از نظر ظرافت از حد استاندارد پشم های ايرانی بالاتر است)
اصلی ترين طرح های مورد استفاده در فرش نايين طرح های شناخته شده ای نظير شاه عباسی لچک ترنج با استفاده از تركيبات اسليمی، ختايی و به طور كلی نقوشی است كه با سنتی ترين طرح های ايرانی هماهنگی دارد. از نقوش سنتی ديگری كه از آن ها استفاده هايی هنرمندانه در فرش نايين شده است می توان به نقش گنبد (سقفی) حاج خانمی، درختی، قابی، محرابی، محرمات، افشن لچک ترنج و كتيبه ای و تاريخی اشاره كرد. فرش نايين را در نقاط مختلفی از ايران می بافند و اين به دليل تسلط و تكنيک بالای فرش بافی در ايران است كه فرش بافان قادر به بافت هر نوع فرش هستند. البته كيفيت توليد در نقاط مختلف با هم تفاوت دارد.
از لحاظ رنگرزی، فرش نايين از درخشان ترين مظاهر كاربرد رنگ های طبيعی و سنتی است و سهم بزرگی از شهرت خويش را مديون اين كيفيت است. رنگرزی در اين منطقه با رنگ های طبيعی و سنتی انجام می گيرد که دارای اختلاف اندکی با ساير مراكز قالی بافی كه رنگرزی های سنتی دارند، می باشد و با وجود برخی رنگ های شيميايی كه به صورت كمكی مصرف می شود هنوز رنگ های طبيعی در منطقه غالب است. تعداد رنگ های مورد مصرف در فرش 11 رنگ اصلی و 4 رنگ فرعی است. كرم يا نخودی، خاكی باز، خاكی سير، قهوه ای عنابی، نيلی (سرمه ای)، لاجوردی، آبی سير، آبی باز(آسمانی)، لاكی، فيلی (موشی)، يشمی، ماشی، سبز، مسی (صورتی)
فرش نايين دارای گره فارسی و دو پود است. ساختار فرش متكی بر بافت و شرايط فنی تا حد امکان دقيق است. نقايص بافت از جمله كجی، سره، نزدن پود، دو دست شدن، چند رنگی و غلط بافی در اين فرش بسيار كم و كيفيت توليد در حد بالای استاندارد است. دارها عموما چوبی است و تلاش هايی برای تبديل آن ها به دارهای فلزی صورت گرفته است. شهرستان نايين به آسانی می تواند مدعی توليد يكی از بهترين فرش های ايران به نام فرش نايين باشد.
فرش خور و بيابانک: فرش بافی در خور و پيرامون آن رواج زيادی دارد و مردان و زنان به بافتن فرش و قاليچه می پردازند. نقشه فرش از نايين خريداری می شود ولی در خور سه كارگاه تهيه نقشه فعاليت دارد و هنرمندانی در آن ها به تهيه و روگرفت (كپی) نقشه اشتغال دارند. بيش تر نقشه ها دارای طرح های لچک و ترنج با خط های اسليمی است. نقشه هايی نيز به گونه نقاشی مينياتور به نام ليلی و مجنون يا عكسی رواج دارد. برخی از نقشه ها دارای طرح درخت، پرندگان و جانوران است كه به نقشه های درختی شهرت دارد و در برخی از نقشه ها اصل تقارن رعايت نمی شود و زمينه فرش دارای نقش های گوناگونی است كه هر يک در قابی نقش گرفته است. فرش های اين ناحيه از لحاظ ظريف بودن بافت دو دسته اند: تونه (نه لا) كه هر تار تونه از به هم تابيدن 9 رشته نخ باريک به كلفتی نخ قرقره درست شده و بافنده هنگام بافت نخ رنگ را جفت جفت گره می زند و تونه (شش لا) كه كلفتی تار تونه به اندازه سه رشته باريک از تونه نه لا كم تر است و ظرافت بيش تری دارد و لنگو ناميده می شود. بهترين فرش های اين بخش، بافت جندق است و بهای آن نسبت به فرش های همانند ديگر روستاها زيادتر است. مهم ترين رنگ هايی كه در بافت فرش های بخش خور و بيابانک به كار می رود عبارت اند از: خاكی باز، خاكی سير، نخودی (كرمی)، عنابی، آبی سير، آبی باز، فيلی، لاجی، لاكی، قهوه ای، بيدمشكی، يشمی، سبز و سفيد از آبی باز و لاكی بيش تر در زمينه فرش استفاده می شود و در كناره گل ها ابريشم سفيد به كار می رود.
ريسندگی و بافندگی: در حال حاضر حدود 10 دستگاه بافندگی سنتی، در خور و بيابانک وجود دارد و بيش تر بافندگی توسط بانوان انجام می شود. نخ عبا را ريسندگان جندقی تهيه می كنند وعبابافان نايين می بافند. در بافت پارچه های نخی، از دو گونه تار نخ ( نخ پنبه ای ساخت محل و نخ هندی كه فرآورده كارخانجات نخ تابی است) استفاده می شود. از نخ محلی برای بافتن كرباس، چادرشب، حوله و لنگ كرباسی استفاده می شود و از نخ هندی برای پارچه های نرم تر چون روانداز، پرده، شمد و حوله بهره می برند.
صنايع حصيری: در خور و بيابانک از برگ های نخل برای بافتن زنبيل، كلاه، درپوش، ظرف، نان دان و …استفاده می كنند.
کشاورزی و دام داری
مهم ترين فرآورده های كشاورزی شهرستان نايين گندم، جو، پنبه، حبوبات، دانه های روغنی و خرما و... است. هم چنين در باغ های نايين، پسته، سيب، توت، زردآلو و انار به دست می آيد و سرشناس ترين فرآورده درختی آن خرما است. دام داری، به ويژه پرورش شتر در نايين رواج دارد. شتر در زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم اين ديار نقش مهمی دارد. در گذشته مسافرت ها با شتر بوده و اكنون هم در برخی نواحی كويری برای حمل و نقل انسان و كالا از شتر استفاده می شود. از پشم شتر، عبا و برک می بافند، و از استخوان های آن روغن ويژه ای به دست می آورند.
مهم ترين فرآورده های كشاورزی شهرستان نايين گندم، جو، پنبه، حبوبات، دانه های روغنی و خرما و... است. هم چنين در باغ های نايين، پسته، سيب، توت، زردآلو و انار به دست می آيد و سرشناس ترين فرآورده درختی آن خرما است. دام داری، به ويژه پرورش شتر در نايين رواج دارد. شتر در زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم اين ديار نقش مهمی دارد. در گذشته مسافرت ها با شتر بوده و اكنون هم در برخی نواحی كويری برای حمل و نقل انسان و كالا از شتر استفاده می شود. از پشم شتر، عبا و برک می بافند، و از استخوان های آن روغن ويژه ای به دست می آورند.
مشخصات جغرافيايي
شهر نايين، مركز شهرستان نايين، با پهنه ای حدود 20 كيلومتر مربع، در خاور استان اصفهان در مسير راه اصفهان – يزد، در 32 درجه و 52 دقيقه پهنای شمالی و 53 درجه و 5 دقيقه و 30 ثانيه درازای خاوری نسبت به نيمروز گرينويچ، و بلندی 1 هزار و 545 متر از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان ازسوی شمال به استان سمنان، از خاور به استان خراسان، از جنوب به استان يزد و از باختر به شهرستان های اردستان و اصفهان محدود است. آب نايين از سفره آب های زيرزمينی به گونه كاريز، چاه و چشمه تأمين می شود. آب و هوای نايين در بخش خور و بيابانک و كنار كوير گرم و خشک، و در جنوب باختری معتدل كوهستانی است، كه تفاوت ميانگين دمای سردترين و گرم ترين ماه سال بين دو بخش آب وهوايی 3 درجه است. هم چنين فاصله هوايی نايين تا تهران 351 كيلومتر است.
شهر نايين، مركز شهرستان نايين، با پهنه ای حدود 20 كيلومتر مربع، در خاور استان اصفهان در مسير راه اصفهان – يزد، در 32 درجه و 52 دقيقه پهنای شمالی و 53 درجه و 5 دقيقه و 30 ثانيه درازای خاوری نسبت به نيمروز گرينويچ، و بلندی 1 هزار و 545 متر از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان ازسوی شمال به استان سمنان، از خاور به استان خراسان، از جنوب به استان يزد و از باختر به شهرستان های اردستان و اصفهان محدود است. آب نايين از سفره آب های زيرزمينی به گونه كاريز، چاه و چشمه تأمين می شود. آب و هوای نايين در بخش خور و بيابانک و كنار كوير گرم و خشک، و در جنوب باختری معتدل كوهستانی است، كه تفاوت ميانگين دمای سردترين و گرم ترين ماه سال بين دو بخش آب وهوايی 3 درجه است. هم چنين فاصله هوايی نايين تا تهران 351 كيلومتر است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
نايين منطقه ای است كهن كه پيشينه تاريخی آن به پيش از اسلام می رسد. استخری و ابن حوقل از اين منطقه به نام « مايين » ياد كرده اند. ياقوت حموی نايين را به گونه « نائن » نوشته آن را تابع استان اصفهان دانسته است. عبدالرحمان سيوطی، نايين را به گونه « ناينج » و « نائن » نگاشته است. سيد عبدالحجت بلاغی، نويسنده تاريخ نايين می گويد: « به عقيده اين جانب اصل اين كلمه « نوآيين » بوده و به هر حال ساختمان نارنج قلعه گويا در اصل نازک و يا نوآئين قلعه بوده و اسامی قنوات و برخی از محلات و قبوری كه به صورت دخمه در آن جا يافت می گردد، حكايت از آن دارد كه پيش از اسلام بنا شده اند. »
می گويند واژه نايين در عبری به معنی جمال است و بر سرازيری كوه دوخی و در جنوب خاوری شهر ناصره، در فلسطين اشغالی، شهری بدين نام بوده و در انجيل لوقا، باب 7، شماره 11، نوشته شده است که امروز رونق روزگاران گذشته را از دست داده و آن را « نين » می گويند. گروهی از ساكنان اين شهر در پيش از اسلام به ايران كوچ كرده هسته مركزی شهر نايين را پديد آورده اند. در آن زمان نايين تابع فارس و از بلوک استخر بوده و در اقليم سوم قرار داشته است. بلاغی بر اين باور است كه شهر نايين از بناهای يهوديانی است كه كوروش هخامنشی آن ها را از بابل نجات داد و جمعی از آنان را به حدود اصفهان كوچانيد، و اين شهر را به يادگار نايين فلسطين ساخته اند. شهر نايين در پيش از اسلام وجود داشته و از جايگاه استراتژيک و ارتباطی ويژه ای برخوردار بوده است. از آثاری كه ديرينه گی نايين را به دوران پيش از اسلام و ساسانيان می رساند، نارنج قلعه آن است.
با برآمدن اسلام و گشوده شدن منطقه اصفهان، از جمله شهر نايين به دست مسلمانان، در كنار نارنج قلعه، مسجدی ساخته شد و كوی پيرامون مسجد را « باب المسجد » خواندند. در سده 5 هـ . ق ناصر خسرو به اين ناحيه سفر كرده و از آن ياد كرده است. در دوره مغول، نايين تابع يزد بود و حاكم آن اتابک يوسف شاه بود، كه با روی كار آمدن غازان خان، ايلخان مغول، بركنار شد و نايين بر قلمرو ايلخانان افزوده گشت و در زمينه های اجتماعی، فرهنگی، عمران و آبادی رو به پيشرفت نهاد.
در آغاز سده 10 هـ . ق ايران از جمله نايين به زير فرمان شاه اسماعيل صفوی در آمد و شاه عباس بزرگ در حدود سال 1000 هـ . ق، پايتخت را از قزوين به اصفهان منتقل كرد. از اين رو به شهر اصفهان و شهرهای پيرامون آن، از جمله نايين توجه زيادی شد و نايين در دوره صفوی در امنيت و آرامش به سر برد و رو به پيشرفت نهاد.
در دوران افشاريان و زنديان، نايين اهميت و اعتبار گذشته خود را از دست داد و با روی كار آمدن قاجاريان، نايين كه در درونگاه كوير قرار داشت، دچار ناامنی شد و گه گاه مورد تعرض عشاير، از جمله بختياری ها قرار می گرفت. شهر نايين به سبب شرايط اقليمی و كويری ناحيه، سيمايی خشتی گلی به شيوه گنبدی را داراست. بخش پيشين شهر كه علاوه بر آن، زير تأثير شبكه توزيع آب محل به وجود آمده، به دور آب انبارهای بزرگ ايجاد شده و مسجد ها و راسته بازار به دروازه های شهر مربوط می شوند، اما امروزه با توجه به لوله كشی آب و به كار بردن مصالحی مانند آهن، آجر و سيمان، تابع اصول جديد شهرسازی شده است.
نايين منطقه ای است كهن كه پيشينه تاريخی آن به پيش از اسلام می رسد. استخری و ابن حوقل از اين منطقه به نام « مايين » ياد كرده اند. ياقوت حموی نايين را به گونه « نائن » نوشته آن را تابع استان اصفهان دانسته است. عبدالرحمان سيوطی، نايين را به گونه « ناينج » و « نائن » نگاشته است. سيد عبدالحجت بلاغی، نويسنده تاريخ نايين می گويد: « به عقيده اين جانب اصل اين كلمه « نوآيين » بوده و به هر حال ساختمان نارنج قلعه گويا در اصل نازک و يا نوآئين قلعه بوده و اسامی قنوات و برخی از محلات و قبوری كه به صورت دخمه در آن جا يافت می گردد، حكايت از آن دارد كه پيش از اسلام بنا شده اند. »
می گويند واژه نايين در عبری به معنی جمال است و بر سرازيری كوه دوخی و در جنوب خاوری شهر ناصره، در فلسطين اشغالی، شهری بدين نام بوده و در انجيل لوقا، باب 7، شماره 11، نوشته شده است که امروز رونق روزگاران گذشته را از دست داده و آن را « نين » می گويند. گروهی از ساكنان اين شهر در پيش از اسلام به ايران كوچ كرده هسته مركزی شهر نايين را پديد آورده اند. در آن زمان نايين تابع فارس و از بلوک استخر بوده و در اقليم سوم قرار داشته است. بلاغی بر اين باور است كه شهر نايين از بناهای يهوديانی است كه كوروش هخامنشی آن ها را از بابل نجات داد و جمعی از آنان را به حدود اصفهان كوچانيد، و اين شهر را به يادگار نايين فلسطين ساخته اند. شهر نايين در پيش از اسلام وجود داشته و از جايگاه استراتژيک و ارتباطی ويژه ای برخوردار بوده است. از آثاری كه ديرينه گی نايين را به دوران پيش از اسلام و ساسانيان می رساند، نارنج قلعه آن است.
با برآمدن اسلام و گشوده شدن منطقه اصفهان، از جمله شهر نايين به دست مسلمانان، در كنار نارنج قلعه، مسجدی ساخته شد و كوی پيرامون مسجد را « باب المسجد » خواندند. در سده 5 هـ . ق ناصر خسرو به اين ناحيه سفر كرده و از آن ياد كرده است. در دوره مغول، نايين تابع يزد بود و حاكم آن اتابک يوسف شاه بود، كه با روی كار آمدن غازان خان، ايلخان مغول، بركنار شد و نايين بر قلمرو ايلخانان افزوده گشت و در زمينه های اجتماعی، فرهنگی، عمران و آبادی رو به پيشرفت نهاد.
در آغاز سده 10 هـ . ق ايران از جمله نايين به زير فرمان شاه اسماعيل صفوی در آمد و شاه عباس بزرگ در حدود سال 1000 هـ . ق، پايتخت را از قزوين به اصفهان منتقل كرد. از اين رو به شهر اصفهان و شهرهای پيرامون آن، از جمله نايين توجه زيادی شد و نايين در دوره صفوی در امنيت و آرامش به سر برد و رو به پيشرفت نهاد.
در دوران افشاريان و زنديان، نايين اهميت و اعتبار گذشته خود را از دست داد و با روی كار آمدن قاجاريان، نايين كه در درونگاه كوير قرار داشت، دچار ناامنی شد و گه گاه مورد تعرض عشاير، از جمله بختياری ها قرار می گرفت. شهر نايين به سبب شرايط اقليمی و كويری ناحيه، سيمايی خشتی گلی به شيوه گنبدی را داراست. بخش پيشين شهر كه علاوه بر آن، زير تأثير شبكه توزيع آب محل به وجود آمده، به دور آب انبارهای بزرگ ايجاد شده و مسجد ها و راسته بازار به دروازه های شهر مربوط می شوند، اما امروزه با توجه به لوله كشی آب و به كار بردن مصالحی مانند آهن، آجر و سيمان، تابع اصول جديد شهرسازی شده است.