قلعه رودخان
نام دژی
تاریخی متعلق به دوران سلجوقیان که در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن در
استان
گیلان قرار دارد . گفته می شود این بنا متعلق به دوره ساسانی است که طی
حوادث و
رویدادها، تخریب و در زمان حکومت سلجوقیان تجدید بنا شده است . این دژ از
پایگاه
های مبارزاتی اسماعیلیان بوده که تا دوره زندیه نیز مورد استفاده
فرمانروایان محلی
قرار می گرفته و به نظر می رسد پس از آن، دیگر مورد استفاد قرار نگرفته و
متروک
مانده است.این دژ با ۲٫۶ هکتار مساحت بر فراز ارتفاعات روستای رودخان قرار
دارد.دیوار دژ ۱۵۰۰ متر طول دارد و در آن ۶۵ برج و بارو قرار گرفته شده
است.این دژ
در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا واقع شده است و در کنار آن
رودخانهای
با همین نام جاری است.
در اسناد تاریخی پیش از قرن دهم هجری، نام و نشانی
از دژ دیده
نمی شود اما برای نخستین بار، الکساندر شودزکو- محقق لهستانی الاصل- که در
سال 1830
میلادی هنگام تحقیق در گیلان متوجه این دژ شد، در یادداشت هایش موقعیت این
بنا را
ثبت کرده است. وی درباره دژ رودخان می نویسد: «دژی است بر بالای کوهی در
قسمت علیای
رودخانه ای به همین نام. بام آن سنگی است و طرفین ورودی دارای دو برج دفاعی
مستحکم
هستند و روی کتیبه سر در ورودی آن حک شده که این قلعه برای نخستین بار، در
سال های
918 تا 921 هـ- ق برای سلطان حسام الدین بن امیرعلاء الدین اسحقی تجدید بنا
شد.
دژ به دو بخش تقسیم شده است :
1- ارگ یا شاه دژ که محل زندگی پادشاه و حرمسرای او را
در خود
جای می داده است.
2- قورخانه یا محل فعالیت های نظامی و زندگی سربازان
در قسمت شرقی دژ بناهایی مخروبه وجود دارد. در قسمت
شمال و
جنوب، دیوارهای محصور کننده دژ و برج های نگهبانی در فواصل مختلف به چشم می
خورد.
اتاق های هشت ظلعی که از آجر ساخته شده نیز هنوز بر فراز برج ها دیده می
شود . جلو
در ورودی دژ پایه ستونی از سنگ سفید است كه طول آن 77 سانتی متر و عرض آن
33 سانتی
متر و طول پایه آن 35 سانتی متر و عرض آن 25 سانتی متر است. این نوشته
بخط خوش
نستعلیق بر آن حك شده است:
رعلاء الدین اسحقی خلد ملكه و سلطانه در تاریخ ثمان
عشر و
تسعما به این قلعة مباركه را كه مسمی بقلعة حسامی است و هرگز درجة تعمیر
نیافته
.... 918 دانا چون دهر دشمن خوی هرزه جوی ... خویش اظهار كند و عهد....
باقی نوشته های آن فرسوده شده و از میان رفته است. در ساخت بنا ازسنگ در پی
و نمای
خارجی استفاده شده و آجر بیشتر در ساخت و ساز داخلی به کار برده است٬ به
خاطر بارش
زیاد باران و نم فراوان بنظر می رسد چوب به عنوان یکی از عناصر اصلی معماری
بکار
نرفته٬احتمالا این امر به خاطراشتغال -زائی چوب بوده است. دردیوار چینی سنگ
و آجر
بخصوص در بخش شمالی و شمال شرقی همزمان در بخشهای دیگر به دلیل وجود
پرتگاههای عمیق
و عدم دسترسی به دژ٬استحکام دیوارها چندان مورد توجه نبوده ودیوارها اجر
چینی شده
است. دژ رودخان بی شک بزرگترین دژ دفاعی ایران است.وجود برجهای دفاعی و
دیوارهای
بلند٬ قراول خانه های مطبق و تقسیم بندی مواضع نگهبانی٬ بطور مشخص بیانگر
ان است که
سازندگان دژ از اصول پیشرفته علمی جهت دفاع و حصاربندی کاملا اگاه بوده
اند.بدین
جهت است که طی قرون متمادی دژ در برابر تهاجمات ایستادگی و هرگز در مفابل
دشمن سر
تسلیم فرود نیاورده است.....