فریدریش روکرت

[melika]

فریدریش روکرت (به آلمانی: Friedrich Rückert) (زاده ۱۶ ماه مه ۱۷۸۸ (میلادی) در شواینفورت آلمان. درگذشته ۳۱ ژانویه ۱۸۶۶ (میلادی) در نویزس در نزدیکی کوبورگ آلمان درگذشت. پدر او «یوهان آدام روکرت» اهل ایالت تورینگن در شرق آلمان بود.فریدریش روکرت، شاعر و مترجم نامی آلمانی و از بنیانگذاران شرق شناسی آلمان است. جایزه‌ای ادبی نیز به نام «فریدریش روکرت» وجود دارد که هر سه سال به نویسنده‌ای اعطا می‌گردد.

روکرت پس از به پایان رساندن تحصیلات دبیرستانی در مدرسه‌ای لاتینی زبان در شهر «شواینفورت» در دانشگاه «وورتسبورگ» مشغول به تحصیل علم حقوق گشت ولی چندی بعد به رشته‌های ادبیات، زبان شناسی و زیباشناسی روی آورد. پس از اتمام تحصیلات مدتی آموزگار دبیرستان بود و لی پس از مدتی ترجیح داد به عنوان معلم خصوصی کار کند. روکرت در پاییز ۱۸۱۷ به ایتالیا سفر کرد و در آنجا با بسیاری از هنرمندان آلمانی مقیم رم آشنا شد. او در سالهای ۱۸۱۸ و ۱۸۱۹ از طریق شهر وین به آلمان بازگشت. روکرت طی اقامت در وین نزد «یوزف فون هامر پورگشتال» دیپلمات و شرق شناس اتریشی و مترجم غزلیات حافظ، زبان فارسی را آموخت.

 

[melika]

نبوغ در فراگیری زبانهای گوناگون
نبوغ روکرت در فراگیری زبان‌های گوناگون، حتی در زمان حیات او زبانزد خاص و عام بود. او به‌زبان‌های یونان باستان، لاتین، سنسکریت، فارسی، عربی و ترکی تسلط داشت. و این در حالی است که او هرگز به سرزمین‌هایی که با زبان آنها آشنا بود سفر نکرده بود. فریدریش روکرت، شاعر و مترجم و زبان شناس نامی آلمانی که از او به‌عنوان «پدر شرق شناسی آلمان» یاد می‌شود، نخستین کسی بود که شیوه غزلسرایی را در زبان آلمانی بوجود آورد. در آلمان جایزه‌ای ادبی نیز به نام «فریدریش روکرت» وجود دارد که هر سه سال به نویسنده‌ای اعطا می‌گردد. توانایی روکرت در ترجمه ادبیات مشرق زمین فوق‌العاده بود. وسعت تألیفات و ترجمه‌های روکرت از ادبیات سرزمین‌های شرق بسیار گسترده و از عمق و کیفیت بسیار بالا برخوردار است. او تحت تاثیر غزلیات مولانا جلال‌الدین، کتاب «رُزهای شرقی» را که مجموعه‌ای از زیباترین غزلیات آلمانی است تقریباً همزمان با انتشار «دیوان غربی – شرقی» یوهان ولفگانگ فون گوته، در سال ۱۸۲۲ میلادی منتشر کرد. او بخش‌هایی از شاهنامه فردوسی را نیز ترجمه کرد که پس از مرگش انتشار یافت و یکی از بهترین ترجمه‌های شاهنامه به‌زبان آلمانی است. اما این ترجمه هم چون دیگر آثاری که روکرت از زبانهای شرقی به‌دست داده‌است، کامل نیست.

 

[melika]

ترجمه قرآن به زبان آلمانیقرآن تاکنون چندین بار به زبان آلمانی ترجمه شده‌است. روکرت خیلی زود خود را با قرآن و ترجمه آیاتی از آن مشغول داشت. او نخست پاره‌ای از ترجمه‌های شاعرانه خود را از آیات قرآن در سال ۱۸۲۴ میلادی منتشر کرد. ترجمه روکرت از قرآن که از حیث زبان شناسی و به‌لحاظ زیباشناسی شاهکاری در زبان آلمانی محسوب می‌شود، هر چند در اینجا و آنجا کاملاً دقیق و عیناً مطابق با متن اصلی نیست، اما برای نخستین بار سبک و زبان شعرگونه قرآن را به‌خواننده آلمانی‌زبان منتقل می‌کند. مجموعه دست نوشته‌های روکرت از ترجمه قرآن که دربرگیرنده تمام متن اصلی نیست، پس از مرگش و در سال ۱۸۸۸ میلادی، به‌مناسبت صدمین سالگرد تولد او و به‌خواست خاندانش، به‌کوشش شرق‌شناس آلمانی «آگوست مولر» به‌چاپ رسید. روکرت از همان آغاز کار ترجمه قرآن، درصدد ترجمه متن کامل تمام سوره‌ها نبود و از این‌رو در دست‌نوشته‌های او گاه آیاتی و گاه حتی سوره‌ای از قلم افتاده‌است. توانایی روکرت در ترجمه قرآن به‌زبان آلمانی را در نمونه زیر که ترجمه «سوره الاخلاص» و یکی از کوتاه ترین سوره‌های قرآن است، به‌خوبی می‌توان مشاهده کرد:
Sprich: Gott ist Einer,
Ein ewig reiner,
Hat nicht gezeugt und ihn gezeugt hat keiner,
Und nicht ihm gleich ist einer.

 

[melika]

ترجمه بوستان و گلستان سعدی
از روکرت افزون بر ترجمه قرآن آثار دیگری نیز به‌جا مانده است؛ از آن جمله ترجمه منظوم اشعار گلستان سعدی که در سال ۱۸۴۷ میلادی به‌انجام رساند. ترجمه روکرت از گلستان نزدیک به‌پنجاه سال بعد از اتمام آن و بیش از سی سال پس از مرگ او، برای نخستین بار در «مجله تاریخ ادبیات تطبیقی» به‌سال ۱۸۹۵ میلادی منتشر شد. روکرت خود در سال ۱۸۵۱ برای اولین بار در «دفتر یادداشت‌های شاعرانه» خود اشاره‌ای به‌ترجمه بخش منظوم گلستان دارد. او بوستان سعدی را نیز به‌آلمانی ترجمه کرد که انتشار این کتاب نیز در زمان حیات او به‌انجام نرسید و نخستین بار در سال ۱۸۸۲ میلادی منتشر شد. روکرت گزیده‌ای از غزلیات سعدی را نیز به‌آلمانی ترجمه کرد. ترجمه او از غزلیات سعدی نیز در زمان حیات او منتشر نشد و بیست و هفت سال پس از مرگش، در سال ۱۸۹۳ میلادی به‌چاپ رسید. یکی از ترجمه‌های روکرت، آین ابیات مشهور از سعدی: بنی آدم اعضـای یکـدیگرند که درآفـرینش ز یک گوهرند چوعضوی به‌درد آورد روزگار دگـر عضـوها را نمانـد قـرار تو کز محنت دیگران بی‌غمی نشـایـد کـه نامت نهند آدمی
O ihr Gebornen eines Weibes-
Seid ihr nicht Glieder eines Leibes?
Kann auch ein Glied dem Weh verfallen,
Dass es nicht wird gefühlt von allen?
Du, den nicht Menschenleiden rühren,
Kannst auch den Namen Mensch nicht führen.