گفتگو با دکتر منوچهر قاروني متخصص بيماريهاي قلب و عروق - مريم منصوري
فشارتان پايين است؟
فشارخون نيرويي است که به‌وسيله جريان خون به ديواره رگ‌ها وارد شده و يکي از علايم حياتي اصلي محسوب مي‌شود. اين فشار توسط پمپ قلب ايجاد مي‌شود، به اين‌صورت که وقتي قلب منقبض مي‌شود فشار خون در رگ‌ها بالا مي‌رود كه آن را فشار سيستوليك مي‌نامند و هنگامي كه قلب منبسط شده و دوباره از خون پر مي‌شود، فشار در رگ‌ها پايين آمده و آن را فشار دياستوليك مي‌نامند. بنابراين هنگامي كه فشار خون را اندازه‌گيري مي‌كنند هر دو فشار فوق را در نظر مي‌گيرند اما گاهي اين نظم به هم خورده و فشار بالا يا پايين مي‌رود. در گفتگويي با دکتر منوچهر قاروني، متخصص بيماريهاي قلب وعروق و عضو هيات علمي دانشگاه تهران با افت فشارخون بيشتر آشنا مي‌شويم...
سلامت : آقاي دکتر، وقتي مي‌گوييم فشارخون فردي پايين است يعني چه؟
اگر فشارخون طبيعي فردي به عنوان مثال هميشه 12 روي 8 باشد و بعد فشارش را بگيرد و عدد از اين مقدار پايين‌تر آمده باشد يعني اينکه دچار افت فشارخون شده است. به‌طور معمول بيشتر افرد جامعه به خصوص خانم‌ها فشارخون پايين دارند و اين طبيعي است. معمولا فردي که فشارخون پايين دارد پرفشاري خون پيدا نمي‌کند ولي ممکن است هر انساني در شرايط خاصي فشارش افت پيدا کند که اين عوامل مي‌تواند طبيعي يا بيماريزا باشد. به عنوان مثال در تابستان با نخوردن آب کافي يا نمک و فعاليت زياد ممکن است خون غليظ شده و فشارخون پايين بيايد که اين عوامل بيماريزا است اما اگر يک خانم جوان هميشه فشارش پايين باشد، طبيعي است و مشکلي ندارد.
سلامت : علايم افت فشارخون چيست؟
اولين علايم افت فشارخون چه به صورت طبيعي و چه به صورت بيماري‌زايي عبارت‌اند از رنگ‌پريدگي شديد، خشک شدن آب دهان، سياه رفتن چشم و تپش قلب که اگر در چنين شرايطي فرد به سرعت ننشيند يا دراز نکشد خون به مغز نرسيده و محکم به زمين مي‌خورد و ممکن است با سر فرود آمده و عوارض ديگري به وجود بيايد.
سلامت : چرا بعضي‌ها هميشه فشارخونشان، پايين است؟
اين حالت معمولا ارثي است و بيشتر درخانم‌ها شايع است و ضعف، بي‌حالي و کسلي از عوارض آن است. اين افراد دوست دارند که يکي دايما دست و پايشان را لگد کند و فشار بدهد تا احساس بهتري پيدا کنند. اين افراد بايد در غذايشان از نمک بيشتري استفاده کنند اما افرادي هم هستند که به صورت پاتولوژيک دچار افت فشارخون مي‌شوند. اين عوامل که سبب کاهش فشارخون مي‌شوند عبارت‌اند از بيماريهاي خطرناک مانند سکته قلبي، اسهال‌هاي شديد، فعاليت در هواي گرم، کم‌خوردن نمک، شوک، استرس زياد و... اين عوامل موجب مي‌شود که رگ‌ها گشاد شده و فشارخون پايين بيفتد. گاهي وقت‌ها افت فشار وضعيتي است. يعني در حالت عادي و نشسته فشار فرد 12 است اما به محض اينکه بلند مي‌شود فشارش مي‌شود 9. اينها نشان مي‌دهد سيستمي که بايد فشار را تنظيم کند، ضعيف است. يعني سيستمي که بايد به هنگام ايستادن فرد رگ‌هاي پا را تنگ کند تا خون را به مغز برساند خوب عمل نمي‌کند و خيلي از اوقات به دليل همين فشار وضعيتي است که وقتي فرد صبح از رخت‌خواب بلند مي‌شود تا به دستشويي برود در بين راه چشمش سياهي رفته و حتي غش مي‌کند.
سلامت : آيا فشار متغير که گاهي بالا و گاهي پايين مي‌رود طبيعي است؟
بله، اصلا آدم زنده فشار متغير دارد و اين يک امر طبيعي است. ممکن است فرد در يک زمان استرس داشته باشد و فشارش روي 20 برود اما يک ليوان آب خنک بخورد و فشارش بيايد روي 14 يا دنبال اتوبوس بدود و فشارش بيايد روي 16 و اينها همه طبيعي است که در اثر عوامل مختلف فشار بالا يا پايين برود.
سلامت : فرق بين افت فشارخون با افت قندخون چيست؟
خيلي‌ها افت فشارخون را با افت قندخون اشتباه مي‌گيرند. تشخيص بين اين دو سخت است زيرا علايم پريدگي رنگ، عرق سرد، سرگيجه، بي‌حالي و... تقريبا در هر دو يکسان است. در اين زمان معمولا به فرد آب قند مي‌خورانند که البته هم به نفع فشارخون پايين است و هم به نفع افت قندخون. به دليل اينکه وقتي به فرد قند مي‌رسانيد کانال‌هاي سديم سلول باز شده و سديم بيشتري وارد آن مي‌شود و سبب مي‌شود فشارخون بالا برود و اين کار از نظر علمي درست است.
سلامت : خيلي وقت‌ها مي‌گويند يک کم نمک روي زبان بريزيد. آيا موثر است؟
بله، زيرا نمک از راه زبان جذب مي‌شود. اين کار در هواي گرم مانند استان‌هاي جنوبي يا هنگام حج در عربستان توصيه مي‌شود اما انجام اين کار براي همه افراد صحيح نيست بلکه فقط افرادي که دچار افت فشارخون هستند، مي‌توانند اين کار را انجام دهند. همچنين توصيه مي‌کنم خانم‌ها در طي دوران عادت ماهيانه‌شان علاوه بر خوردن قرص آهن، از مقدار بيشتري نمک در غذا هم استفاده کنند. به عنوان مثال مي‌توانند خيارشور بخورند زيرا خون‌ريزي در اين مدت سبب مي‌شود حجم خون کم شده و فشارخون پايين بيايد. در انتها يادآور مي‌شوم نکته‌اي که خيلي مهم است، اين است که فشارخون درمان کردني نيست، کنترل کردني است.
فشارتان پايين است؟
فشارخون نيرويي است که به‌وسيله جريان خون به ديواره رگ‌ها وارد شده و يکي از علايم حياتي اصلي محسوب مي‌شود. اين فشار توسط پمپ قلب ايجاد مي‌شود، به اين‌صورت که وقتي قلب منقبض مي‌شود فشار خون در رگ‌ها بالا مي‌رود كه آن را فشار سيستوليك مي‌نامند و هنگامي كه قلب منبسط شده و دوباره از خون پر مي‌شود، فشار در رگ‌ها پايين آمده و آن را فشار دياستوليك مي‌نامند. بنابراين هنگامي كه فشار خون را اندازه‌گيري مي‌كنند هر دو فشار فوق را در نظر مي‌گيرند اما گاهي اين نظم به هم خورده و فشار بالا يا پايين مي‌رود. در گفتگويي با دکتر منوچهر قاروني، متخصص بيماريهاي قلب وعروق و عضو هيات علمي دانشگاه تهران با افت فشارخون بيشتر آشنا مي‌شويم...
سلامت : آقاي دکتر، وقتي مي‌گوييم فشارخون فردي پايين است يعني چه؟
اگر فشارخون طبيعي فردي به عنوان مثال هميشه 12 روي 8 باشد و بعد فشارش را بگيرد و عدد از اين مقدار پايين‌تر آمده باشد يعني اينکه دچار افت فشارخون شده است. به‌طور معمول بيشتر افرد جامعه به خصوص خانم‌ها فشارخون پايين دارند و اين طبيعي است. معمولا فردي که فشارخون پايين دارد پرفشاري خون پيدا نمي‌کند ولي ممکن است هر انساني در شرايط خاصي فشارش افت پيدا کند که اين عوامل مي‌تواند طبيعي يا بيماريزا باشد. به عنوان مثال در تابستان با نخوردن آب کافي يا نمک و فعاليت زياد ممکن است خون غليظ شده و فشارخون پايين بيايد که اين عوامل بيماريزا است اما اگر يک خانم جوان هميشه فشارش پايين باشد، طبيعي است و مشکلي ندارد.
سلامت : علايم افت فشارخون چيست؟
اولين علايم افت فشارخون چه به صورت طبيعي و چه به صورت بيماري‌زايي عبارت‌اند از رنگ‌پريدگي شديد، خشک شدن آب دهان، سياه رفتن چشم و تپش قلب که اگر در چنين شرايطي فرد به سرعت ننشيند يا دراز نکشد خون به مغز نرسيده و محکم به زمين مي‌خورد و ممکن است با سر فرود آمده و عوارض ديگري به وجود بيايد.
سلامت : چرا بعضي‌ها هميشه فشارخونشان، پايين است؟
اين حالت معمولا ارثي است و بيشتر درخانم‌ها شايع است و ضعف، بي‌حالي و کسلي از عوارض آن است. اين افراد دوست دارند که يکي دايما دست و پايشان را لگد کند و فشار بدهد تا احساس بهتري پيدا کنند. اين افراد بايد در غذايشان از نمک بيشتري استفاده کنند اما افرادي هم هستند که به صورت پاتولوژيک دچار افت فشارخون مي‌شوند. اين عوامل که سبب کاهش فشارخون مي‌شوند عبارت‌اند از بيماريهاي خطرناک مانند سکته قلبي، اسهال‌هاي شديد، فعاليت در هواي گرم، کم‌خوردن نمک، شوک، استرس زياد و... اين عوامل موجب مي‌شود که رگ‌ها گشاد شده و فشارخون پايين بيفتد. گاهي وقت‌ها افت فشار وضعيتي است. يعني در حالت عادي و نشسته فشار فرد 12 است اما به محض اينکه بلند مي‌شود فشارش مي‌شود 9. اينها نشان مي‌دهد سيستمي که بايد فشار را تنظيم کند، ضعيف است. يعني سيستمي که بايد به هنگام ايستادن فرد رگ‌هاي پا را تنگ کند تا خون را به مغز برساند خوب عمل نمي‌کند و خيلي از اوقات به دليل همين فشار وضعيتي است که وقتي فرد صبح از رخت‌خواب بلند مي‌شود تا به دستشويي برود در بين راه چشمش سياهي رفته و حتي غش مي‌کند.
سلامت : آيا فشار متغير که گاهي بالا و گاهي پايين مي‌رود طبيعي است؟
بله، اصلا آدم زنده فشار متغير دارد و اين يک امر طبيعي است. ممکن است فرد در يک زمان استرس داشته باشد و فشارش روي 20 برود اما يک ليوان آب خنک بخورد و فشارش بيايد روي 14 يا دنبال اتوبوس بدود و فشارش بيايد روي 16 و اينها همه طبيعي است که در اثر عوامل مختلف فشار بالا يا پايين برود.
سلامت : فرق بين افت فشارخون با افت قندخون چيست؟
خيلي‌ها افت فشارخون را با افت قندخون اشتباه مي‌گيرند. تشخيص بين اين دو سخت است زيرا علايم پريدگي رنگ، عرق سرد، سرگيجه، بي‌حالي و... تقريبا در هر دو يکسان است. در اين زمان معمولا به فرد آب قند مي‌خورانند که البته هم به نفع فشارخون پايين است و هم به نفع افت قندخون. به دليل اينکه وقتي به فرد قند مي‌رسانيد کانال‌هاي سديم سلول باز شده و سديم بيشتري وارد آن مي‌شود و سبب مي‌شود فشارخون بالا برود و اين کار از نظر علمي درست است.
سلامت : خيلي وقت‌ها مي‌گويند يک کم نمک روي زبان بريزيد. آيا موثر است؟
بله، زيرا نمک از راه زبان جذب مي‌شود. اين کار در هواي گرم مانند استان‌هاي جنوبي يا هنگام حج در عربستان توصيه مي‌شود اما انجام اين کار براي همه افراد صحيح نيست بلکه فقط افرادي که دچار افت فشارخون هستند، مي‌توانند اين کار را انجام دهند. همچنين توصيه مي‌کنم خانم‌ها در طي دوران عادت ماهيانه‌شان علاوه بر خوردن قرص آهن، از مقدار بيشتري نمک در غذا هم استفاده کنند. به عنوان مثال مي‌توانند خيارشور بخورند زيرا خون‌ريزي در اين مدت سبب مي‌شود حجم خون کم شده و فشارخون پايين بيايد. در انتها يادآور مي‌شوم نکته‌اي که خيلي مهم است، اين است که فشارخون درمان کردني نيست، کنترل کردني است.