امروزه بحث‌های بسیاری در زمینه فناوری نانو، کاربردها، مزایا و دورنمای آینده آن مطرح است. فناوری‌نانو در بخش‌های مختلف صنایع دریایی کاربردهای ارزنده‌ای دارد که می‌تواند صنایع دریایی کشور را با تحول زیادی روبه‌رو کند.
صنایع دریایی شامل حوزه وسیعی از صنایع می‌شود که هر کدام می‌توانند پشتوانه و مهد توسعه علم و فناوری باشند. سه دسته‌بندی کلی صنایع دریایی عبارتند از:
صنایع کشتی‌سازی : ساخت انواع کشتی‌ها از قبیل کشتی‌های کانتینربر، نفتکش‌های غول پیکر، ناوچه‌ها و زیردریایی.
صنایع فرا ساحل : شامل ساخت سکوهای ثابت و متحرک دریایی و لوله‌گذاری در دریا می‌شود که در پروژه‌های عظیم نفت و گاز کاربرد دارند..
صنایع ساحلی و بندری : شامل ساخت اسکله، موج‌شکن و سازه‌های نزدیک ساحل (پایانه‌های نفتی) می باشد.
فناوری‌نانو در زمینه صنایع دریایی، به خصوص ساخت شناورها از اهمیت خاصی برخوردار است و کاربردهای آن را می‌توان به‌طور کلی شامل موارد زیر دانست:
** ایجاد پوشش‌های مناسب در برابر اثرات محیط دریا
** تولید مواد جدید برای ساخت بدنه و اجزای آن به‌منظور افزایش استحکام
** تولید مواد جدید برای افزایش قابلیت عملکرد شناور مانند سوخت‌های جدید، باتری‌های با ذخیره انرژی بسیار بالا و پیل‌های سوختی.
[h=2]
ساخت بلندگوی زیردریایی با استفاده از فناوری نانو
به عنوان نمونه به یکی ازیافته های محققان در ساخت بلندگوی زیردریایی با استفاده از فناوری نانو اشاره می کنیم .این محققان با استفاده از فناوری نانو موفق به ساخت بلندگوهای زیردریایی سبکی شده‌اند که از قابلیت آب‌گریزی نانولوله‌های کربنی در کنار انبساط و انقباض هوای اطراف آنها برای ارسال امواج صوتی بهره می‌برند.این بلندگوهای زیردریایی برای شناخت بهتر اسرار اعماق دریاها و اقیانوس‌ها به کار گرفته خواهند شد.برای ساخت این بلندگوها از صفحات نازک تشکیل شده از نانولوله‌های کربنی استفاده شده است.
این بلندگوها به شکل حیرت‌آوری در زیرآب خوب عمل می‌کنند. با اینکه ظرفیت گرمایی بالای آب در کنار انبساط حرارتی پایین این مایع باعث می‌شود تمامی نوسانات حرارتی اطراف جذب شوند اما خواص آبگریز این نانولوله‌ها به ایجاد یک لایه هوا در اطراف آنها منجر خواهد شد که با افزایش و کاهش دما، به سرعت منبسط و منقبض می‌شود و مانند پیستونی این انقباض و انبساط را به آب اطراف صفحات انتقال خواهد داد.
این صفحات نانوکربنی می‌توانند دامنه وسیعی از بسامدها را که شامل بسامدهای زیر 4هزار هرتز نیز می‌شوند تولید کنند. این طیف از بسامدها که برای کاوش‌های زیردریایی دور برد استفاده می‌شوند در حال حاضر توسط پروژکتورهای صوتی سنگینی ایجاد و ارسال می‌شوند که حمل و نقل و انتقال آنها چندان ساده نیست
همان طور که می دانیم صنایع دریایی گستره وسیعی از صنایع مانند شناورهای سطحی (کشتی شناور بزرگی است که برای حمل مسافر و بار بر روی آبهای آزاد یا رودخانه و دریاچه های پهناور استفاده می‌شود.)، زیرسطحی (زیردریایی که یک وسیلهء نقیله شناور است که می تواند در زیر سطح آب حرکت کند. در واقع شناوری است که همانگونه که از نامش پیداست توانایی شنا در زیر آبها را دارد) ، سکوهای دریایی و کلیه صنایع مرتبط با دریا را در برمی‌گیرد.
[h=2]
برخی از کاربردفناوری‌نانو در این صنایع عبارتنند از: ** کلیه تحولاتی که در فناوری کامپیوتر، الکترونیک و مخابرات براساس فناوری‌نانو ایجاد می‌گردد: قطعاً بر صنایع دریایی تأثیر می‌گذارد؛ زیرا این صنایع مانند سایر صنایع، وابستگی بسیاری به این فناوری‌ها دارند.چرا که امروزه استفاده از وسایل الکترونیکی و کامپیوتری از اجزای لاینفک شناورهای دریایی و درکل تجهیزات دریایی شده است.
** الکترودهای جوشکاری دما پایین : این الکترودها با استفاده از فناوری‌نانو، دارای دمای کاری بسیار پایینی نسبت به الکترودهای جوشکاری موجود هستند. مواد این الکترودها به‌گونه‌ای است که در ازای حرارت اندک، اتحاد مولکولی مستحکمی را بین مولکول‌های دو قطعه فلز ایجاد می‌کنند و عملکردی شبیه چسب‌های حرارتی معمولی خواهند داشت. این الکترودها تأثیر شگرفی بر فناوری جوشکاری، به خصوص جوشکاری آلومینیوم خواهند داشت. کاربرد و حجم زیاد جوشکاری در صنایع دریایی می‌تواند عاملی برای تأثیر فوق‌العاده فناوری‌نانو در این زمینه باشد.
** سوخت : کشتی و کلیه شناورها برای تأمین قدرت حرکت در دریا، معمولاً چندین تن سوخت حمل می‌کنند و کشتی‌های اقیانوس‌پیما نیز در طول مسیر دریانوردی مجبور هستند، چندین بار برای سوخت‌گیری توقف کنند. فناوری‌نانو با ارائه سوخت‌های پرانرژی، کشتی‌ها را از توقف‌های متعدد در دریا و حمل چندین تن سوخت بی‌نیاز خواهد کرد. این سوخت‌ها به‌صورت بسته‌های پرانرژی مولکولی است که از اثرات مولکول‌ها بریکدیگر، انرژی زیادی آزاد می‌کنند، به صورتی که یک لیتر از این سوخت‌ها، معادل ده‌ها لیتر سوخت معمولی انرژی آزاد می‌کند. از آنجا که ذرات نانومتری موجب افزایش سرعت سوخت و یکنواختی آن می‌گردد، در سوخت‌های جدید می‌توان جهت افزایش قدرت سوخت از آنها استفاده کرد.
** نانو فایبرگلاس و نانوکامپوزیت‌ها : ماده فایبرگلاس با آرایش تار و پودی (ماتریسی) ، استحکام زیادی دارد. در این مواد، الیاف شیشه به صورت تارهای نازک و تحت شرایط خاصی تولید شده و به صورت متفاوتی به هم بافته می‌شوند؛ رایج‌ترین نوع آنها الیاف بافته شده به‌صورت حصیری و الیاف سوزنی است. فناوری‌نانو با اعمال آرایش تار و پودی بین مولکول‌ها، نانو فایبرگلاس‌های بسیار محکم و سبکی ایجاد می‌کند که نسبت به فایبرگلاس‌های امروزی برتری بسیاری دارند. نانوکامپوزیت‌ها دسته جدیدی از مواد مورد مطالعه جهانی است که شامل پلیمرهای قدیمی تقویت شده با ذرات نانومتری می‌شود. کامپوزیت‌ها با داشتن آرایش‌های مولکولی متفاوت، کاربردهای وسیع‌تر و جدیدتری را تجربه خواهند کرد. از جمله خواص مهم کامپوزیت‌ها، استحکام زیاد در عین وزن کم، مقاومت بالا در برابر خوردگی و خاصیت جذب امواج راداری است. این خاصیت به منظور ساخت هواپیماها و زیردریایی‌هایی که به وسیله رادار قابل شناسایی نیستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد .
** جاذب‌های ارتعاشی : جاذب‌های ارتعاشی امروزی، موادی حجیم و سنگین هستند. فناوری‌نانو با ارائه جاذب‌های ارتعاشی جدید، تحول عمیقی را در این زمینه ایجاد خواهد کرد. این نانومواد، انرژی ارتعاشی را به مقدار بسیار بالایی در بین شبکه مولکولی خود ذخیره می‌کنند و ساختارهای مولکولی ویژه آنها، تا حد زیادی از انتقال انرژی ارتعاشی به مولکول‌های جانبی جلوگیری می‌کند؛ بدین ترتیب ارتعاش به خوبی مهار می‌شود. این مواد در کشتی‌های مسافربری، شناورهای نظامی و زیردریایی‌ها کاربردهای بسیاری دارند و اغلب در زیر موتورها و اجزای دوار شناورها نصب می‌گردند.
** جاذب‌های صوتی : این جاذب‌ها نیز مانند جاذب‌های ارتعاشی، علی‌رغم سبک و نازک بودن، انرژی صوت را به‌طور کامل میرا می‌کنند. جاذب‌های صوتی امروزی با وجود سنگین و حجیم بودن، نسبت به فرکانس و جهت صوت برخوردی، بازدهی متفاوتی دارند. فناوری‌نانو انواعی از جاذب‌های صوتی را ارائه می‌کند که ساختار مولکولی آنها با جهت برخورد صوت
و فرکانس صوت قابل تطابق باشد؛ به گونه‌ای که بتوانند بیشترین مقدار انرژی صوت را جذب کنند. این مواد در کشتی‌های مسافربری، شناورهای نظامی و زیردریایی‌ها کاربردهای بسیاری دارند و قسمت داخلی یا خارجی بدنه از این مواد پوشیده می‌شود.
** رنگ‌های دریایی : خوردگی بسیار زیاد محیط دریا به خصوص دریاهای آب شور مانند خلیج فارس، از معضلات اساسی نگهداری سکوهای دریایی و کشتی‌هاست. شرایط خاص محیط دریا ایجاب می‌کند که به‌طور متوسط، هر سه سال یک‌بار بدنه سکوها و کشتی‌ها رنگ‌آمیزی شود. فناوری‌نانو رنگ‌های جدید بسیار مقاوم در برابر خوردگی و اثرات محیط ارائه می‌نماید که با توجه به طول عمر شناورها و دوام بیش از 20 سال این رنگ‌ها بر بدنه شناورها، می‌توان این امر را به معنای مادام‌العمر بودن این رنگ‌ها دانست.
ادامه دارد...
فرآوری: مریم نایب زاده
بخش دانش وزندگی تبیان
