مرغ جیرفتی (راسک و بلوچستان) - دکتر جمشید منصوری
جیرفتی پرنده ای بومی در مناطق جنوب شرقی ایران , جنوب افغانستان , شمال غربی هندوستان و شمال عمان بوده در همان مناطق تولید مثل نیز می کند . طول بدن 30 سانتی متر است . هر دو جنس شبیه به هم بوده ولی نر کمب بزرگتر و دارای یک یا دو سیخک در پا است . دم در کناره ها بلوطی بوده و هنگام پرواز به وضوح دیده می شود. رنگ پشتی قهوه ای مایل به خاکستری با خطوط موج دار خرمایی نخودی است که در وسط هر یک از پرها نقش صلیب مانندی برنگ سفید دیده می شود . سطح شکمی پرنده نخودی کمرنگ با راه راه عرضی باریک به رنگ قهوه ای با نوار بالای چشم خرمایی رنگ و پاهای سرخ رنگ است . جوجه ها شبیه به هم بوده ولی رنگ بلوطی پیشانی و سیاهی اطراف گلو کمتر است .
زیستگاه :
زیستگاه این پرنده در دشتهای بوته زار با درختچه های پراکنده و بوته زارهای تنگ گز و فضاهای باز و خشک یا نیمه خشک و بستر رودخانه ها و ترجیحا در جوار اراضی زراعتی ناهموار و مناطق با پوشش بوته ای و درختان پراکنده , گزستان ها و بستر رودخانه ها و زمینهای کشاورزی است .
تغذیه :
جیرفتی ها عموما به صورت جفت یا جفت همراه با جوجه ها حرکت کرده و ضمن تغذیه از دانه ها , سر شاخه ها و سایر مواد غذایی گیاهی , به زمین نوک زده و از حشرات و نرم تنان استفاده می کنند.
هنگامی که این پرندگان بترسند , ابتدا سریعا راه رفته و در صورت نزدیک شدن خطر , به طور ناگهانی پرواز کرده و با بال زدن شدید خود را از خطر دور کرده و فورا به صورت بال باز پرواز کرده و خود را به زمین رسانده و تا رسیدن به محل امن بر روی زمین میدود.
آشیانه را در زیر بوته ها بشکلی مخفی و دور از دسترس روباه و شغال می سازد و در آن 4 تا 8 تخم به رنگ زرد کدر یا کرم رنگ می گذارد .
آوازخوانی جیرفتی به شکل مشخصی است یعنی نرها با صدای چیکادا چیکادا آواز را شروع کرده و بتریج صدا را بلند کرده و بشکلی زنگدار صدای چاکیتا چاکیتا را تکرار می کنند . ماده ها با صدای سی سی سی یاکیلا یاکیلا یاکیلا جواب داده و بعدا همراه نرها به صورت سی کا کوسکاکاکو یا کاتیلا و یا کی کی جو , سر و صدا و آوازخوانی می کنند.
جیرفتی پرنده ای بومی در مناطق جنوب شرقی ایران , جنوب افغانستان , شمال غربی هندوستان و شمال عمان بوده در همان مناطق تولید مثل نیز می کند . طول بدن 30 سانتی متر است . هر دو جنس شبیه به هم بوده ولی نر کمب بزرگتر و دارای یک یا دو سیخک در پا است . دم در کناره ها بلوطی بوده و هنگام پرواز به وضوح دیده می شود. رنگ پشتی قهوه ای مایل به خاکستری با خطوط موج دار خرمایی نخودی است که در وسط هر یک از پرها نقش صلیب مانندی برنگ سفید دیده می شود . سطح شکمی پرنده نخودی کمرنگ با راه راه عرضی باریک به رنگ قهوه ای با نوار بالای چشم خرمایی رنگ و پاهای سرخ رنگ است . جوجه ها شبیه به هم بوده ولی رنگ بلوطی پیشانی و سیاهی اطراف گلو کمتر است .
زیستگاه :
زیستگاه این پرنده در دشتهای بوته زار با درختچه های پراکنده و بوته زارهای تنگ گز و فضاهای باز و خشک یا نیمه خشک و بستر رودخانه ها و ترجیحا در جوار اراضی زراعتی ناهموار و مناطق با پوشش بوته ای و درختان پراکنده , گزستان ها و بستر رودخانه ها و زمینهای کشاورزی است .
تغذیه :
جیرفتی ها عموما به صورت جفت یا جفت همراه با جوجه ها حرکت کرده و ضمن تغذیه از دانه ها , سر شاخه ها و سایر مواد غذایی گیاهی , به زمین نوک زده و از حشرات و نرم تنان استفاده می کنند.
هنگامی که این پرندگان بترسند , ابتدا سریعا راه رفته و در صورت نزدیک شدن خطر , به طور ناگهانی پرواز کرده و با بال زدن شدید خود را از خطر دور کرده و فورا به صورت بال باز پرواز کرده و خود را به زمین رسانده و تا رسیدن به محل امن بر روی زمین میدود.
آشیانه را در زیر بوته ها بشکلی مخفی و دور از دسترس روباه و شغال می سازد و در آن 4 تا 8 تخم به رنگ زرد کدر یا کرم رنگ می گذارد .
آوازخوانی جیرفتی به شکل مشخصی است یعنی نرها با صدای چیکادا چیکادا آواز را شروع کرده و بتریج صدا را بلند کرده و بشکلی زنگدار صدای چاکیتا چاکیتا را تکرار می کنند . ماده ها با صدای سی سی سی یاکیلا یاکیلا یاکیلا جواب داده و بعدا همراه نرها به صورت سی کا کوسکاکاکو یا کاتیلا و یا کی کی جو , سر و صدا و آوازخوانی می کنند.