Maryam
متخصص بخش ادبیات
یونانی ها، این سیاره را «آرس» و رومیان آن را «مارس» یا مریخ نام نهادند. هر دو اسم بیانگر خدای جنگ است. این سیاره، در نظر مردم قدیم که به آسمان می نگریستند، مظهر جنگ و خون بود؛ یک فانوس زنگاری رنگ بدیمن و شوم که در آسمان شب آویزان بود.
مریخ نخستین سیاره ای است که مدار چرخش آن حول خورشید، خارج از کره زمین است. زمین، مداری دایره ای شکل دارد؛ در صورتی که مدار مریخ کاملا بیضی شکل است. دورترین فاصله مریخ از خورشید- که افلیون نام دارد- ۲۴۹ میلیون کیلومتر و نزدیکترین فاصله آن – که پری هلیون نام دارد- ۲۰۷ میلیون کیلومتر است.
همسایه گریزان
از آنجا که مدار چرخش مریخ به دور خورشید بیضی شکل است. هنگامی که سیاره های مریخ و زمین با خورشید در یک راستا قرار می گیرند و در یک طرف آن واقع می شوند. فواصل آنها نیز به طور قابل توجهی تغییر می کند. شکل بعضی از مدارها موجب می شود که دو سیاره نسبت به سایر سیارات، بیشتر به یکدیگر نزدیک شوند. این فاصله بین ۵۵ تا ۱۰۲ میلیون کیلومتر متغیر است. فاصله بین زمین و مریخ در دورترین نقطه از یکدیگر، تقریبا ۴۰۰ میلیون کیلومتر است. متغیر بودن فاصله زمین و مریخ باعث می شود که ستاره شناسان در تاریخ های معین به مشاهده مریخ بپردازند. گاهی اوقات، مریخ بزرگ و روشن است؛ ولی بعضی مواقع نیز کاملا غیر واضح می شود.
جزئیات مریخ، حتی هنگامی که این سیاره در نزدیک ترین فاصله نسبت به ما قرار دارد و ناظر از یک تلسکوپ خوب استفاده کند، به آسانی قابل مشاهده نیست.
مریخ با قطر ۶۷۹۴ کیلومتر به لحاظ اندازه، فقط نصف زمین است. از روی تصاویری که در سال ۱۹۷۰ میلادی توسط کاوشگرهای فضایی از نزدیک گرفته شد، می توان دریافت که مریخ با وجود اندازه نسبتا کم، چند ویژگی بزرگ دارد. برای مثال، بزرگترین آتشفشان منظومه شمسی در این سیاره قرار دارد. همچنین دارای کانیون هایی است که گراند کانیون را در دل خود جای می دهد.
طبیعت واقعی سطح مریخ، از زمانی که این سیاره برای نخستین بار توسط تلسکوپ رصد شد تا سال ۱۹۶۰ میلادی به صورت یک راز باقی مانده بود. از نظر بسیاری از ناظران، پس از زمین، در مریخ بیش از سایر سیارات منظومه شمسی امید به حیات وجود دارد. به همین جهت، تعدادی از دانشمندان سرشناس تصور می کردند که موجودات هوشمندی در مریخ زندگی می کنند.
یک رابطه نزدیک
اولین ناظران مریخ فقط می توانستند یک حلقه کوچک و قرمز رنگ را از طریق تلسکوپ های قدیمی شان مشاهده کنند. اما تلسکوپ ها به سرعت پیشرفت کردند. در سال ۱۶۹۵ میلادی یک ستاره شناس هلندی به نام کریستین هویگنس توانست از علایمی که به طور منظم در میان حلقه سیاره ظاهر می شود و با دوران سیاره حرکت می کند، سر در بیاورد. هویگنس با مشاهده های دقیق ثابت کرد که دوره تناوب دوران مریخ، تقریبا با زمین برابر است. محاسبات جدید مشخص کرده اند که مدت زمان یک روز مریخی دقیقا ۲۴ ساعت و ۵ر۳۷ دقیقه است.
ویلیام هرشل- موسیقی دان و ستاره شناس قرن هجدهم میلادی- تعدادی از بهترین تلسکوپ های آن زمان را ساخت. او کاشف سیاره اورانوس بود. هرشل با دستگاههای دقیق خود توانست میزان کجی مریخ را نسبت به محورش اندازه گیری کند. مریخ در این مورد نیز همانند زمین است. زاویه میل محور مریخ ۹۸ر۲۳ درجه و زاویه میل محور زمین ۵ر۲۳ درجه است.
اولین ناظران مریخ فقط می توانستند یک حلقه کوچک و قرمز رنگ را از طریق تلسکوپ های قدیمی شان مشاهده کنند. اما تلسکوپ ها به سرعت پیشرفت کردند. در سال ۱۶۹۵ میلادی یک ستاره شناس هلندی به نام کریستین هویگنس توانست از علایمی که به طور منظم در میان حلقه سیاره ظاهر می شود و با دوران سیاره حرکت می کند، سر در بیاورد. هویگنس با مشاهده های دقیق ثابت کرد که دوره تناوب دوران مریخ، تقریبا با زمین برابر است. محاسبات جدید مشخص کرده اند که مدت زمان یک روز مریخی دقیقا ۲۴ ساعت و ۵ر۳۷ دقیقه است.
ویلیام هرشل- موسیقی دان و ستاره شناس قرن هجدهم میلادی- تعدادی از بهترین تلسکوپ های آن زمان را ساخت. او کاشف سیاره اورانوس بود. هرشل با دستگاههای دقیق خود توانست میزان کجی مریخ را نسبت به محورش اندازه گیری کند. مریخ در این مورد نیز همانند زمین است. زاویه میل محور مریخ ۹۸ر۲۳ درجه و زاویه میل محور زمین ۵ر۲۳ درجه است.
فصل های دوگانه
زاویه میل، در ایجاد فصلها نقش دارد. این زاویه، وضعیت هر نیمکره را در نقاط مختلف مدار نسبت به خورشید کنترل می کند. به دلیل شباهت زاویه میل زمین و مریخ، این اعتقاد قابل قبول بود که فصل های مریخ، شبیه زمین اند. البته طول فصل های مریخ تقریبا دو برابر فصل های ما هستند. یعنی ۶۸۷ روز کره زمین طول می کشد تا مدار مریخ حول خورشید کامل شود. در واقع، به دلیل خارج از مرکز بودن مریخ، بهار و تابستان این سیاره در نیمکره شمالی ۳۸۱ روز و پاییز و زمستان آن ۳۰۶ روز است. در نیمکره جنوبی، طول مدت فصل ها، برعکس نیمکره شمالی است.