بينايي‌سنجي، علم مراقبت‌هاي بينايي است و كارشناسان اين رشته به عنوان مراقبان اوليه‌ي بهداشت چشم، مسئوليت حفظ و سلامت بينايي را بر عهده دارند.
سازمان بهداشت جهاني، علم بينايي‌سنجي را مراقبت اوليه از بينايي مي‌داند؛ به اين معنا كه يك بيمار چشم در آغاز بايد توسط يك بينايي‌سنج (اپتومتريست) معاينه شود تا اگر دچار عيب‌هاي انكساري، اختلالات ديد دوچشمي، انحرافات عضلاني آشكار و غير آشكار، تنبلي چشم، فيكساسيون‌هاي غير مركزي و مواردي از اين قبيل بود، توسط متخصص بينايي‌سنجي معاينه شود و در غير اين صورت به پزشك متخصص ارجاع داده شود. تشخيص و تصحيح عيب‌هاي انكساري (نزديك‌بيني، دوربيني و آستيگماتيسم) با تجويز عدسي‌هاي مناسب مانند عدسي‌هاي عينك يا لنزهاي تماسي، تشخيص و تصحيح اختلالات ديد دوچشمي و تنبلي چشم، تعيين بهداشت عمومي چشم و بهداشت بينايي در محيط‌هاي كار و تحصيل و دادن آموزش لازم در اين زمينه، بر عهده‌ي بينايي‌سنج است. يك بينايي‌سنج بايد روي محيط‌هاي كار از نظر مقدار روشنايي و حفاظت بينايي، كار كارشناسي كند. هم‌چنين تهيه و تجويز وسايل كمك‌بينايي مانند اكولرهاي ساده و مركب، سيستم‌هاي تلسكوپيك و تلويزيون‌هاي مداربسته براي نيمه‌بينايان و اندازه‌گيري ميدان بينايي، در تخصص فارغ‌التحصيلان اين رشته است. از سوي ديگر وقتي يك بيمار به بينايي‌سنج مراجعه مي‌كند، متخصص اين رشته، پس از گرفتن تاريخچه‌ي سلامت چشم و معاينه‌ي دقيق براي تعيين اشكال‌هاي اصلي، در صورت نياز، بيمار را به متخصص مربوطه اعم از چشم‌پزشك، متخصص گوش و حلق و بيني، متخصص داخلي يا متخصص مغز و اعصاب ارجاع مي‌دهد.
علم بينايي، درختي تنومند و بزرگ است كه داراي دو شاخه‌ي اصلي چشم‌پزشكي و بينايي‌سنجي است. البته هر يك از اين دو شاخه به شاخه‌هاي فرعي‌تري تقسيم مي‌شوند. مهم‌ترين تخصص يك بينايي‌سنج در مقطع كارشناسي، تشخيص عيب‌هاي انكساري و تصحيح آن‌ها با عينك يا لنزهاي نامرئي است؛ زيرا حدود 100 واحد از درس‌هاي دانشگاهي يك دانشجوي كارشناسي بينايي‌سنجي، در اين زمينه است و در مدت گذراندن اين 100 واحد، تجربه و دانش لازم را به دست مي‌آورد.
توانمندي‌ها و ويژگي‌هاي لازم
دستگاه بينايي بدون وجود نور، كارايي ندارد؛ به همين دليل، يك بينايي‌سنج بايد از نور و ويژگي‌هاي آن اطلاع داشته باشد؛ اطلاعاتي كه به کمک علم فيزيك مي‌توان به آن‌ها دست يافت. يك بينايي‌سنج بايد به درس فيزيك، به خصوص به فيزيك نور، مسلط و علاقه‌مند باشد. هم‌چنين در طول دبيرستان درس‌هاي رياضي و زيست‌شناسي را به خوبي فراگرفته باشد. از نظر جسماني نيز لازم است كه از چشم‌ها و دست‌هايي سالم برخوردار باشد. در ضمن، اين رشته، صبر و حوصله‌ي زيادي مي‌خواهد؛ زيرا تعيين نمره‌ي عينك، يكي از سخت‌ترين كارها در علوم بينايي است و نياز به صبر و حوصله‌ي زيادي دارد. نحوه‌ي كار نيز براي سنين مختلف، متفاوت است؛ يعني تعيين نمره‌ي عينك براي كودك با يك فرد مسن، فرق مي‌كند. براي همين برخي از چشم‌پزشكان ترجيح مي‌دهند كه در اين زمينه فعاليت نكنند.
دانشجوي اين رشته بايد در مدت تحصيل، اطلاعات عمومي خوبي در زمينه‌ي پزشكي به دست آورد، زيرا وقتي بيمار به بينايي‌سنج مراجعه مي‌كند، از مشكل خود اطلاع دقيقي ندارد؛ براي مثال فقط از سردرد يا تاري ديد شكايت مي‌كند. اين وظيفه‌ي بينايي‌سنج است كه تشخيص دهد آيا اين مشكل به چشم بيمار بازمي‌گردد يا اين بيمار، مشكلات ديگري نيز دارد كه در اين صورت بايد او را به پزشك متخصص مربوطه ارجاع دهد. دانشجوي اين رشته اگر بخواهد متخصص خوبي شود و كار خوبي ارائه دهد، بايد روابط عمومي خوبي نيز داشته باشد تا بتواند اعتماد بيمار را جلب كند و براي ياري رساندن به بيمار و مداواي او قدم بردارد.
فرصت شغلي
در حال حاضر يك بينايي‌سنج، موقعيت كاري خوبي دارد و بيش‌تر فارغ‌التحصيلان، جذب بازار كار مي‌شوند؛ زيرا علاوه بر اين‌كه مي‌توانند به طور مستقل مطب باز كنند و در زمينه‌ي تخصص خود فعاليت كنند، افرادي هستند كه در زمينه‌ي ارائه‌ي عينك‌هاي مربوط به عيب‌هاي انكساري، به طور علمي و دانشگاهي تخصص ديده‌اند. در ضمن يك بينايي‌سنج مي‌تواند به عنوان مشاور در مورد بهداشت چشم و مشكلات بينايي در محيط‌هاي آموزشي، خدماتي و صنايع با سازمان‌هاي دولتي و صنايع همكاري كند يا مسئول سنجش بينايي در امور استخدامي و نظامي و دريافت گواهي‌نامه‌ي رانندگي و خلباني باشد يا در اورژانس براي انجام كمك‌هاي اوليه‌ي چشمي تا رسيدن بيمار به مراكز مربوطه فعاليت كند.
از سوي ديگر يك بينايي‌سنج علاوه بر درمان مي‌تواند در زمينه‌ي پيش‌گيري نيز فعاليت كند؛ مثل طراحي طرح پيش‌گيري از تنبلي چشم كه هر ساله با همكاري سازمان آموزش و پرورش استثنايي و سازمان بهزيستي برگزار مي‌شود. در اين طرح، فارغ‌التحصيلان اين رشته، حضوري فعال دارند و با شناسايي سريع و به‌موقع بيماران و انجام توان‌بخشي مورد نياز و با استفاده از تكنيك‌هاي مناسب، از اين نابه‌هنجاري جلوگيري مي‌كنند.
سازمان بهداشت جهاني، علم بينايي‌سنجي را مراقبت اوليه از بينايي مي‌داند؛ به اين معنا كه يك بيمار چشم در آغاز بايد توسط يك بينايي‌سنج (اپتومتريست) معاينه شود تا اگر دچار عيب‌هاي انكساري، اختلالات ديد دوچشمي، انحرافات عضلاني آشكار و غير آشكار، تنبلي چشم، فيكساسيون‌هاي غير مركزي و مواردي از اين قبيل بود، توسط متخصص بينايي‌سنجي معاينه شود و در غير اين صورت به پزشك متخصص ارجاع داده شود. تشخيص و تصحيح عيب‌هاي انكساري (نزديك‌بيني، دوربيني و آستيگماتيسم) با تجويز عدسي‌هاي مناسب مانند عدسي‌هاي عينك يا لنزهاي تماسي، تشخيص و تصحيح اختلالات ديد دوچشمي و تنبلي چشم، تعيين بهداشت عمومي چشم و بهداشت بينايي در محيط‌هاي كار و تحصيل و دادن آموزش لازم در اين زمينه، بر عهده‌ي بينايي‌سنج است. يك بينايي‌سنج بايد روي محيط‌هاي كار از نظر مقدار روشنايي و حفاظت بينايي، كار كارشناسي كند. هم‌چنين تهيه و تجويز وسايل كمك‌بينايي مانند اكولرهاي ساده و مركب، سيستم‌هاي تلسكوپيك و تلويزيون‌هاي مداربسته براي نيمه‌بينايان و اندازه‌گيري ميدان بينايي، در تخصص فارغ‌التحصيلان اين رشته است. از سوي ديگر وقتي يك بيمار به بينايي‌سنج مراجعه مي‌كند، متخصص اين رشته، پس از گرفتن تاريخچه‌ي سلامت چشم و معاينه‌ي دقيق براي تعيين اشكال‌هاي اصلي، در صورت نياز، بيمار را به متخصص مربوطه اعم از چشم‌پزشك، متخصص گوش و حلق و بيني، متخصص داخلي يا متخصص مغز و اعصاب ارجاع مي‌دهد.
علم بينايي، درختي تنومند و بزرگ است كه داراي دو شاخه‌ي اصلي چشم‌پزشكي و بينايي‌سنجي است. البته هر يك از اين دو شاخه به شاخه‌هاي فرعي‌تري تقسيم مي‌شوند. مهم‌ترين تخصص يك بينايي‌سنج در مقطع كارشناسي، تشخيص عيب‌هاي انكساري و تصحيح آن‌ها با عينك يا لنزهاي نامرئي است؛ زيرا حدود 100 واحد از درس‌هاي دانشگاهي يك دانشجوي كارشناسي بينايي‌سنجي، در اين زمينه است و در مدت گذراندن اين 100 واحد، تجربه و دانش لازم را به دست مي‌آورد.
توانمندي‌ها و ويژگي‌هاي لازم
دستگاه بينايي بدون وجود نور، كارايي ندارد؛ به همين دليل، يك بينايي‌سنج بايد از نور و ويژگي‌هاي آن اطلاع داشته باشد؛ اطلاعاتي كه به کمک علم فيزيك مي‌توان به آن‌ها دست يافت. يك بينايي‌سنج بايد به درس فيزيك، به خصوص به فيزيك نور، مسلط و علاقه‌مند باشد. هم‌چنين در طول دبيرستان درس‌هاي رياضي و زيست‌شناسي را به خوبي فراگرفته باشد. از نظر جسماني نيز لازم است كه از چشم‌ها و دست‌هايي سالم برخوردار باشد. در ضمن، اين رشته، صبر و حوصله‌ي زيادي مي‌خواهد؛ زيرا تعيين نمره‌ي عينك، يكي از سخت‌ترين كارها در علوم بينايي است و نياز به صبر و حوصله‌ي زيادي دارد. نحوه‌ي كار نيز براي سنين مختلف، متفاوت است؛ يعني تعيين نمره‌ي عينك براي كودك با يك فرد مسن، فرق مي‌كند. براي همين برخي از چشم‌پزشكان ترجيح مي‌دهند كه در اين زمينه فعاليت نكنند.
دانشجوي اين رشته بايد در مدت تحصيل، اطلاعات عمومي خوبي در زمينه‌ي پزشكي به دست آورد، زيرا وقتي بيمار به بينايي‌سنج مراجعه مي‌كند، از مشكل خود اطلاع دقيقي ندارد؛ براي مثال فقط از سردرد يا تاري ديد شكايت مي‌كند. اين وظيفه‌ي بينايي‌سنج است كه تشخيص دهد آيا اين مشكل به چشم بيمار بازمي‌گردد يا اين بيمار، مشكلات ديگري نيز دارد كه در اين صورت بايد او را به پزشك متخصص مربوطه ارجاع دهد. دانشجوي اين رشته اگر بخواهد متخصص خوبي شود و كار خوبي ارائه دهد، بايد روابط عمومي خوبي نيز داشته باشد تا بتواند اعتماد بيمار را جلب كند و براي ياري رساندن به بيمار و مداواي او قدم بردارد.
فرصت شغلي
در حال حاضر يك بينايي‌سنج، موقعيت كاري خوبي دارد و بيش‌تر فارغ‌التحصيلان، جذب بازار كار مي‌شوند؛ زيرا علاوه بر اين‌كه مي‌توانند به طور مستقل مطب باز كنند و در زمينه‌ي تخصص خود فعاليت كنند، افرادي هستند كه در زمينه‌ي ارائه‌ي عينك‌هاي مربوط به عيب‌هاي انكساري، به طور علمي و دانشگاهي تخصص ديده‌اند. در ضمن يك بينايي‌سنج مي‌تواند به عنوان مشاور در مورد بهداشت چشم و مشكلات بينايي در محيط‌هاي آموزشي، خدماتي و صنايع با سازمان‌هاي دولتي و صنايع همكاري كند يا مسئول سنجش بينايي در امور استخدامي و نظامي و دريافت گواهي‌نامه‌ي رانندگي و خلباني باشد يا در اورژانس براي انجام كمك‌هاي اوليه‌ي چشمي تا رسيدن بيمار به مراكز مربوطه فعاليت كند.
از سوي ديگر يك بينايي‌سنج علاوه بر درمان مي‌تواند در زمينه‌ي پيش‌گيري نيز فعاليت كند؛ مثل طراحي طرح پيش‌گيري از تنبلي چشم كه هر ساله با همكاري سازمان آموزش و پرورش استثنايي و سازمان بهزيستي برگزار مي‌شود. در اين طرح، فارغ‌التحصيلان اين رشته، حضوري فعال دارند و با شناسايي سريع و به‌موقع بيماران و انجام توان‌بخشي مورد نياز و با استفاده از تكنيك‌هاي مناسب، از اين نابه‌هنجاري جلوگيري مي‌كنند.