ARASH CHIRIK
کاربر ويژه
گل شمعدانی
Pelargonium
شمعدانی گونه ای است از خانواده ژرامیناسه Geraminaceae . این گیاه بومی آفریقای جنوبی است .
در حدود 220 گونه و 5000 – 6000 واریته دارد ، که غالب آنها جنبه بوته دارد و در گلکاری چندان مورد توجه نیستند .
ارقام شمعدانیکه در باغبانی مورد استفاده است اکثرا برای گل آنها و عده ای برای برگهای زینتی آن و برخی نیز از عطرشان کاشته می شود .
انواع شمعدانی هائی را که در گلکاری مورد استفاده قرار می گیرند به چهار طبقه تقسیم می نمایند :
اول – جنس شمعدانی معمولی p.x hortorum: که در چنس شمعدانی معمولی هورتوروم مجتمع شده اند . بیشتر در باغات و باغچه ها کشت می شود .
در این جنس ، گونه شمعدانی معمولی زونالzonale که در روی برگ آنها حلقه تیره رنگی بشکل نعل مشاهده میشود مورد استفاده است .
گلها به رنگهای قرمز ، صورتی ، سفید ، کم پَر ، پُرپَر ، دیده می شود .
گونه حلقه ای یا زونالzonale دارای واریته های متعددی است و رایران اکثرا ازارقام زیر استفاده میشود .
1 - شمعدانی حرامزاده : پاکوتاه و دارای گلهای قرمز و خیلی پُرگل است .
2 – شمعدانی یهار هلوئی : واریته ای است به ارتفاع 40 – 50 سانتیمتر ، برگها درشت گلها صورتی مایل به نارنجی .
3 – شمعدانی سفید : برگها کوچک ، گلها سفید کم پَر یا پُر پَر .
4 – شمعدانی نقره ای : اطراف برگها در این واریته به رنگ سفید نقره ای و وسط آن سبز رنگ و گلها برنگ قرمز تند است .
5 – شمعدانی ترمه ای : در این واریته حلقه وسطی دایره ای شکل به رنگ زرد مایل به قرمز و خود برگها به رنگ زرد تیره میباشد .
گلها به رنگ صورتی تند و کم پَر است . برگهای این واریته زینتی میباشد .
6 – شمعدانی طلائی : برگها به رنگهای زرد و سبز است . گلها قرمز و پُرپَر .
در این دسته حلقه وسطی برگها در بعضی بکلی از بین رفته و در برخی کاملا نمایان است .
این واریته هم برگش زینتی است .
دوم – شمعدانی پیچ یا شمعدانی برگ عشقه ای p.peltatum: شاخه های این نوع شمعدانی نازک و بعضی از ارقام آن بطول یک متر یا بیشتر می رسد .
سوم – شمعدانی اژدر p.domesticum: که بیش از یک واریته از آن بنام شمعدانی گل درشت grandiflorum در ایران کشت نمی شود . بلندی این واریته 50 – 60 سانتیمتر است .
برگها درشت ، به رنگ سبز تیره و چین دار ، گلها درشت به رنگهای مختلف قرمز ، زرد ، بنفش ، و سفید ، یک رنگ و یا دو رنگ می باشد .
چهارم – شمعدانی عطری p.capitatum: برگها کرکدار و دارای عطری است شبیه عطر گل سرخ و برای تهیه اسانس از آن استفاده میشود . گلها کوچک برنگ ارغوانی .
گل شمعدانی عطری در درجه دوم اهمیت قرار دارد .
روشهای کاشت : کوشش یک باغبان مجرب بر این است که شرایط مطلوب برای هر گیاه را بقسمی فراهم کند که آن گیاه بتواند حد اکثر ظرفیت خود را آشکار سازد .
هر گیاه به چهار ماده اصلی و اساسی که عبارتند از: هوا ، آب ، غذا و نور احتیاج دارد .
شناخت محیط طبیعی هر گیاه راهنما و کمک ارزنده ای برای باغبان است .
ولی تصور اینکه شرایط طبیعی همیشه کمال مطلوب میباشد اشتباه بزرگی است .
گیاهان وحشی به شرایط سخت و نا پایدار مقاومت و سازگاری پیدا کرده اند و قادر به ادامه زندگی و تولید مثل می باشند .
درحالیکه گیاهان اهلی در نتیجه دورگ گیری و انتخاب بعضی از صفات مورد نظر ، خاصیت مقاومت خود را به مقدار زیاد از دست داده اند .
بهمین دلیل نباید تصور کرد که چون شمعدانی به شرایط نا مساعد مقاوم است ، نباید شرایط بهتری برای آنها مهیا نمود .
شرایط لازم برای شمعدانی بشرح زیر است :
خاک : خاک مناسب شمعدانی خاکی است که اگر آنرا در دست بفشاریم به زحمت بهم بچسبد یعنی کمی سنگین باشد . اگر زیاد بهم بچسبد معلوم می شود رس آن زیاد است و خاک تکه تکه می شود .
اگر به آسانی دانه های خاک از هم بپاشد معلوم می شود خیلی سبک است و مناسب شمعدانی نیست .
خاک شمعدانی تشکیل میشود از یک قسمت خاک برگ پوسیده ، دو قسمت خاک مرغوب باغچه ، و یک قسمت شن زبر و یک قسمت کود گاوی پوسیده .
در نقاطی که تابستان خیلی گرم دارد ، %50 از خاک گلدان از تورب توصیه می شود .
برای اینکه رطوبت را بهتر نگهدارد .
هرچند تورب زیاد و خاک برگ زیاد مانع رشد شمعدانی است زیرا ترشی ( اسیدیته ) خاک را بالا میبرد ( اسیدیته برای شمعدانی باید بین شش و نیم تا هفت باشد ) .
غذا : همانطوریکه می دانید کود فسفره برای تقویت ریشه و کود ازته برای ازدیاد شاخ و برگ و کود پتاسی برای تولید گل و میوه مفید است .
تناسب این عناصر موثرتر از میزان مواد غذائی است .
باید توجه داشت اگر یکی ازاین عناصر زیاده ازحد به شمعدانی داده شود ، برای شمعدانی مضر است .
اگر با دادن کود دامی ، کود ازته هم زیاد بدهیم ، شاخه های شمعدانی طویل می شود و برگها هم بزرگ می گردد .
و این همان گلدانهائی است که باغبان به آنها گرسنگی می دهد و مدتی به آنها کود نمی دهد ، بطور خلاصه از اردیبهشت تا مهر ماه هر ماه یکمرتبه باید کود تجارتی به شمعدانی داده شود.
ودر زمستان از کود دادن باید خودداری کرد .
کود را موقعی به گیاه می دهند که ریشه گلدان را پُر کرده باشد .
آب :شمعدانی در اعضاء خود آب را ذخیره می کند .
این گیاه خیلی سریع و بمقدار زیاد می تواند آب را جذب کند .
بهمین دلیل است که وقتی خاک خیس است باوجودیکه آب زیاد برایش مناسب نیست معذالک آنرا جذب می کند ( در صورتیکه برای اغلب نباتات این آب زیاد ضرر میرساند ) در هر حال در تابستان موقعی که بوته شمعدانی گل دارد به آب نسبتا زیاد احتیاج دارد .
در روزهای کوتاه زمستان و در حرارت کم ، آب دادن را برای چند هفته باید قطع کرد .
ولی وقتی گیاه در حال فعالیت است هیچوقت نباید رطوبت خاک قطع شود .
وقتی شمعدانی کاملا خشکی می بیند پوست ساقه سفت و خشبی می شود و عده ای از ریشه های لطیف و سفید رنگ از بین میروند .
برگرداندن این حالت بحالت اولیه خیلی طول می کشد .
در شمعدانیهای گلدانی باید طوری آب داد که خاک گلدان کاملا خیش شود و بعد از آن هروقت خاک کاملا خشک شد باید آب داد.
میزان و موقع آب دادن بستگی به وضع خود گیاه و حرارت هوا و رطوبت جوی دارد .
در روزهای خیلی گرم یا روزهائی که بادهای خشک می وزد ، در وسط تابستان به شمعدانی باید روزی دو مرتبه آب داد .
وقتی شدت نور کم است یا رطوبت زیاد است اصولا گیاه به آب نیاز ندارد .
اگر شدت آفتاب زیاد است بهتر است به گلدانها سایه بدهند تا به این وسیله تعریق در نبات کم شود و این کار بهتر از آن است که مرتبا به گلدانها آب بدهند .
ارقام شمعدانی عطری و پیچ و اژدر نسبت به شمعدانی معمولی بیشتر به آب احتیاج دارند .
هوا : می گویند شمعدانی رطوبت جوی را لازم ندارد .
این صحیح است ، شمعدانی مثل سرخس ، گلخانه مرطوب را دوست ندارد .
ولی نباید محیط هم زیاده از حد خشک باشد .
بنظر می آید خیلی از شمعدانیها هوای خشک را می پسندند وعده کمی هم حتما خشکی زیاد هوا را لازم ندارند .
رطوبت جوی برای گیاه شمعدانی مضر نیست . ولی برای غنچه ها ضرر دارد .
در آخر روز که حرارت پائین می آید ، رطوبت زیاد می شود و در شب ممکن است گلبرگها مرطوب شوند و گلها بگندد .
بهتر است آبپاشی در صبح انجام شود که تا عصر رطوبت روی گلها خشک شود و همچنین در منزل در عصر پنجره ها را باز کنند تا رطوبت اضافی بیرون برود .
رویهمرفته جریان هوا خیلی از ناراحتی ها را از بین می برد .
روشنائی :
هرچند وطن اصلی شمعدانی سرزمین آفتاب درخشان است ولی شمعدانی که در منزل و باغچه عمل میآورند به نور شدید احتیاج محدودی دارد .
شمعدانی در محل سایه و قسمت شمالی ساختمان گل نمی کند و همچنین گوشه ای تاریک محل مناسبی برای کاشت شمعدانی نیست .
در نقاط سایه شاخ و برگ آن زیاد شده و شاخه هایش طویل و آبکی میشود .
اگر در گلخانه و یا در تابستان سایه به آن ندهیم رنگ براق شمعدانی از بین می رود .
نقاط کاملا آفتابی چه در گلخانه و چه در خارج گلخانه برای شمعدانی مضر است .
حرارت :
حرارت مطلوب برای شمعدانی بین 13 – 18 درجه سانتیگراد است .
هرچند در حرارتهای بالا هم زنده میماند .
حرارت بین 43 – 44 درجه کلیه ارقام شمعدانی را از بین می برد .
حرارت مناسب برای شمعدانیعطری و اژدر بین 7 – 14 درجه سانتیگراد است که در این حرارت ها بهتر رشد می کند .
بعضی از ارقام شمعدانیزونال یا حلقه ای تا 10 درجه سرمای زیر صفر را هم تحمل می کنند .
گلدانها :
گلدانهای سفالی برای شمعدانی مناسب است .
مخصوصآ در گلخانه ها اگر شمعدانی را در گلدان کوچکتر بکارند مناسب تر است تا گلدان های بزرگنر .
وقتی قلمه ها ریشه دار شدند باید آنها را در گلدان استکانی ( 5 سانتیمترقطر دهانه ) کاشت و بعد از گلدان اولی به گلدان فرنگی کوچک ( 7 – 5/8 سانتیمتر قطر دهانه ) منتقل کنند .
خاک گلدان باید کمی سفت و با ثبات باشد . یعنی مقدار رس بیشتر از حدی باشد که قبلا گفته شده .
نه اینکه سخت و سفت و سنگین باشد .
تعویض گلدان وقتی انجام می شود که ریشه ها بتازگی به بدنه گلدان رسیده باشند ، نه اینکه صبر کنند تا علائم گرسنگی در گیاه ظاهر شود .
موقع گل کردن بوته جوان در گلدان بتدریج عوض می شود احتیاجی به کود اضافی نیست .
اندازه گلدانی که گیاه در آن گل می کند بستگی به واریته شمعدانی دارد .
بعضی در گلدان کوچک و بعضی در گلدان فرنگی بزرگ و عده ای در گلدان خیاری ( 17 سانتیمتر قطر دهانه ) خوب گل میکنند .
متوقف کردن رشد بوته ها :
بیشتر انواع شمعدانی را اگر بحال خود بگذارند یک ساقه اصلی می دهد و وقتی این ساقه رشد کافی کرد ، که اغلب گل هم ندارد ، شاخه های اطراف بیرون می آیند .
این وضعیت رضایت بخش نیست .
ولی اگر سر ساقه اصلی را ببریم یعنی پنسمان کنیم ، دو جوانه نزدیک محل قطع رشد می کنند و اینها هم بنوبه خود تا حدی رشد کرده و از آن ببعد شاخه های جانبی رشد می کنند .
منظور از متوقف کردن رشد ، هم آهنگ و هم زمان کردن رشد جوانه ها می باشد .
شروع رشد شمعدانی در بهار و توقف در رشد و تولید گل آن در اواسط تابستان است .
و شروع مجدد رشد در موقع کوتاه شدن روز یعنی پائیز است .
موقع قلمه گرفتن ، معمولا در آخر مرداد و اوائل شهریور می باشد که گیاه مادری از قدرت و قوت کاملی برخوردار است .
قلمه هائی که گرفته میشود در آخر مهرماه دارای ریشه کامل می باشند و می توان آنها را در گلدان 5/8 سانتیمتر قطر کاشت .
در همین موقع که قلمه های ریشه دار جابجا میشود و باید از نقطه نموی قلمه ، سربرداری پنسمان شود .
شاخه هائی که قبل از نیمه زمستان رشد می کنند از رشد دو یا سه جوانه چانبی سرچشمه می گیرند .
رشد زیاد شاخه ها تا اوایل بهمن ماه احتمالا شروع نمی شود .
در این موقع در ظرف چند هفته شاخه های جوان جانبی شاخه های مجددی میدهند که دو یا سه بند دارند . اینها هم باید سر برداری ( پنسمان ) شوند .
بنابراین برای تقویت بوته باید سعی کرد که شاخه های بیشتری ایجاد گردد .
در اواخر اسفند رشد شاخه ها و ریشه ها زیاد می شود و در این موقع است که تغییر اندازه گلدان لازم میباشد .باید بوته ها را به گلدانی که قطر دهانه آن 11 سانتیمتر باشد منتقل نمود .
این تغییر گلدان ممکن است رشد بوته را مجددآ متوقف کند .
در اواسط فروردین اگر رشد خیلی زیاد است قسمتی از سرشاخه ها باید سر برداری شود و این آخرین پنسمان است .در اواسط خرداد بوته باید در یک حالت کامل باشد .
بعضی از انواع شمعدانی ها بیش از یک یا دو ساقه نمی دهند ولی بعصی پُر شاخ و بگند و احتیاج زیادی به سربرداری ندارند . فقط ممکن است گل دادن بوته را به عقب بیاندازد .
معمولا شمعدانی هائیکه یک ساقه راست دارند را پنسمان میکنند ولی مثلا در شمعدانی پیچ این کار معمول نیست ولی شمعدانی های معمولی و بعضی از شمعدانیهای اژدر را می توان با سربرداری فرم داد .
آخرین ویرایش:
