چینی‌ها به چای سبز به چشم یك دارو می‌نگرند و در مورد خواص طبی و بهداشتی آن تاكید دارند. آنها معتقدند این نوشیدنی در هضم و جذب غذا موثر است و با مصرف آن احساس شادابی می‌كنند. اگرچه این نوشیدنی مانند چای سیاه، طعم گس و تلخی ندارد، اما طعم آن متفاوت است و ممكن است برخی افراد آن را دوست نداشته باشند و از طعم‌دهنده‌های مصنوعی برای دادن طعم دلخواه به آن استفاده كنند، اما بهتر است این چای را به تنهایی و بدون قند، بیسكویت یا شیرین‌كننده‌های دیگر بنوشید تا از خواص آن بهره‌مند شوید. در كشورهایی مثل چین، ژاپن، تایلند و... هم چای سبز با شیرین‌كننده نوشیده نمی‌شود.
درباره این چای با دكتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه كشور و دانشگاه شهید بهشتی گفت‌وگو كرده‌ایم.
اگر موافق باشید، بحثمان را از مقایسه چای سبز و چای سیاه شروع کنیم.
بله، در بازار انواع چای از چای سیاه گرفته تا چای سبز و حتی نوعی چای تایلندی به نام اورلانگ و چای سفید موجود است. منشا همه آنها برگ گیاه چای است. با توجه به درجه‌های تخمیر، چای به انواع متفاوتی تقسیم میشود که بیشترین درجه تخمیر متعلق به چای سیاه است و كمترین درجه تخمیر، متعلق به چای سبز. در فرآیند تخمیر یعنی از زمانی كه برگ چای چیده میشود تا زمانی كه در معرض هوا قرار می‌گیرد و تخمیر میشود، تغییراتی در چای رخ می‌دهد یعنی تركیب‌های فعال و بیولوژیك چای كه اصطلاحا به آن «پلی‌فنول» می‌گویند به تركیب‌های جدیدتری تبدیل می‌شوند. در واقع تركیب‌های پلی‌فنولی كه از جمله تركیب‌های آنتی‌اكسیدانی قوی هستند از زمان چیده‌شدن برگ چای تا زمانی كه تخمیر می‌شوند، تغییرات زیادی می‌كنند. از جمله تركیبات چای سیاه، كافئین زیادی است كه خواص فارماژنیك دارد و باعث تحریك سیستم عصبی و قلب - عروقی میشود اما در چای سبز مقدار كافئین به حداقل ممكن می‌رسد. در ضمن، پلی‌فنول‌هایی كه در چای سبز به مقدار زیادتری وجود دارد در چای سیاه بسیار كم است.
چرا چای سبز بی‌رنگ است؟
یكی از معیارها و شاخصه‌هایی كه در ایران برای دلچسب و تازه‌بودن چای در نظر گرفته میشود، رنگ آن است. البته این معیار در مورد چای سبز صدق نمی‌كند زیرا بی‌رنگ بودن چای سبز به تركیب‌های موجود در آن و كمترین درجه تخمیرشدنش مربوط میشود.
این تركیب‌ها چه خواصی دارند؟
درمورد خواص چای سبز، مطالعه‌های بسیاری انجام شده است. مهم‌ترین این خواص، خاصیت ضدسرطانی است. مشخص شده در جوامعی كه چای سبز به عنوان یك نوشیدنی رایج مرتب مصرف میشود، ابتلا به برخی از سرطان‌ها مانند سرطان‌های گوارشی و سرطان پروستات كمتر است. از دیگر خواص چای سبز می‌توان به تاثیر آن بر سوخت‌وساز بدن اشاره كرد. نتایج مطالعه‌ها نشان می‌دهد مصرف 4 فنجان چای سبز در روز می‌تواند تا حدودی سوخت‌وساز پایه بدن را افزایش دهد و با افزایش سوخت‌وساز نیز مقدار كالری كمتری در بدن به صورت بافت چربی ذخیره میشود.
آیا نوشیدن چای سبز باعث كاهش وزن میشود؟
در مورد اینكه آیا این افزایش سوخت‌وساز بدن به روند كاهش وزن كمك می‌كند یا خیر، مطالعه مستندی وجود ندارد. در بهترین حالت چای سبز فقط تا حدود 10 درصد سوخت‌وساز بدن را افزایش می‌دهد بنابراین برای فردی كه پایبند به رعایت رژیم غذایی و نكات تغذیه‌ای نیست و زندگی بدون تحركی دارد نه تنها چای سبز بلكه هیچ ماده دیگری نمی‌تواند به كاهش وزن او كمك كند.
گفته میشود نوشیدن چای مانده معمولی انسان را دچار عوارضی مانند یبوست می‌کند آیا در مورد چای سبز هم همین‌طور است؟
نه، ولی مردم چین معتقدند كه 9 تا 10 دقیقه بعد از دم كردن چای سبز باید آن را نوشید. اگرچه با سرد شدن‌اش تغییری در تركیب آن به وجود نمی‌آید اما بهتر است كه به صورت تازه مصرف شود.
آیا با نوشیدن این چای به یبوست مبتلا می‌شویم؟
برخی معتقدند یکی از مضرات مصرف چای سبز، یبوست‌آور بودن آن است اما در واقع فقط چای سبز نیست که می‌تواند باعث ابتلا به یبوست شود بلکه نوشیدنی‌های دیگری مانند چای سیاه، قهوه و حتی نسکافه هم می‌توانند چنین مشکلی را برای مصرف‌کنندگان ایجاد کنند. چون این نوشیدنی‌ها ادرارآور هستند، مصرف بیش از اندازه آنها، باعث دفع زیاد آب از بدن میشود. یکی از عوارض کم‌آبی بدن هم یبوست است. به علاوه کافئین موجود در چای یا قهوه باعث کندشدن حرکت‌های دودی دستگاه گوارش میشود.
زیاده‌روی در مصرف چای سبز چه عوارضی دارد؟
كافئین موجود در چای سیاه آرامش‌بخش است و به فرد احساس هوشیاری می‌دهد بنابراین مصرف مداوم آن حالت وابستگی به وجود می‌آورد و باید در مصرف چای حد تعادل را رعایت كرد. عمده‌ترین مشكل مصرف بیش از اندازه چای سبز نیز مربوط به تركیب‌های پلی‌فنولیك موجود در آن است كه در تركیب با عناصر دوظرفیتی و مصرف آن همراه با غذا جذب برخی از مواد مورد نیاز بدن مانند روی، آهن، كلسیم و... را كاهش می‌دهد.
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ