سميه مقصودعلي/ الهه رضاييان/ژ مژگان کريمي/«ميزگرد سلامت» درباره بيماري آرتريت‌روماتوييد خانم 57 ساله?اي با حضور دکتر فرزاد کارگرزاده‌راوري جراح و متخصص ارتوپدي، دکتر احمدرضا جمشيدي فوق‌تخصص روماتولوژي، دکتر پروين ناظمي روان‌شناس، دکتر هرمز شمس چشم‌پزشک، دکتر بابک زماني متخصص مغز و اعصاب و دکتر نسيم نادري متخصص قلب و عروق
رفتار اين بيماري موذيانه است
سوژه اين هفته ميزگرد سلامت، خانمي است نسبتا چاق (با قد 156 سانتي‌متر و وزن 68 کيلوگرم) که روزي 4 تا 5 نخ سيگار مي‌کشد. او خانه‌دار است و به بيماري ديگري مبتلا نيست. زينت.ص، به دليل درد بسيار شديد مفاصل به‌ويژه مفصل‌هاي دست و پا، حدود 3 سال پيش به پزشک متخصص مراجعه کرد و آزمايش‌هايي با در نظر گرفتن احتمال ابتلا به آرتريت‌روماتوييد براي وي درخواست شد اما نتايج آزمايش‌ها مشکلي را نشان نداد...
اين خانم مي‌گويد: «به من توصيه شد وزنم را کم کنم. اگر مي‌توانم، در آب راه بروم يا شنا کنم و اينکه مفاصل دردناکم را گرم نگه دارم. تقريبا 4 کيلوگرم وزن کم کردم و با مصرف مسکن، بهتر شدم. ديگر هم به آن متخصص مراجعه نکردم چون مدام اصرار مي‌کرد سيگار را ترک کنم تا اگر بيماري در بدنم وجود دارد، پيشرفت نکند؛ من هم اصلا نمي‌توانم سيگار نکشم. تا اينکه به مرور بدتر شدم و صبح‌ها مثل روبات خشک و بي‌حرکت مي‌ماندم. سرفه‌هاي بدي داشتم و نفسم تنگ شده بود. ورم پاها و مفاصل دردناکم طوري بود که هيچ کفشي برايم راحت نبود. به متخصص ارتوپدي مراجعه کردم و تشخيص داد اوضاعم وخيم است. چشم، قلب، ريه و خلاصه همه جاي بدنم را بررسي کرد و فهميد آرتريت‌روماتوييد دارم. ارتوپد به من گفت اگر سيگار بکشم، زمين‌گير مي‌شوم و داروهايي تجويز کرد. حالا پردنيزولون مي‌خورم و فکر کنم کارم تمام است چون با کج شدن مفاصل پاهايم، پزشکان احتمال نياز به تعويض مفصل داده‌اند ولي فعلا دکترم گفته سعي مي‌کنيم با دارودرماني اوضاع را بهتر کنيم. اين بيماري خيلي موذي است. از من که گذشت اما لطفا به همه مردم در مورد آن هشدار بدهيد.»
نگاه اول
دکتر فرزاد کارگرزاده‌راوري متخصص ارتوپدي از بيماري آرتريت روماتوييد مي گويد
وقتي مفاصل دست و پا ورم مي کنند...
سلامت: اگر بخواهيد خيلي خلاصه اين بيماري را براي همه معرفي کنيد چه مي?گوييد؟
آرتريت روماتوييد در يک تعريف ساده يعني ورم مفاصل روماتيسمي. در اين بيماري مفاصل زيادي در دست و پا ورم مي‌کنند و در طول ماه‌ها و سال‌ها تخريب مي‌شوند. اين بيماري علت کاملا شناخته‌شده‌اي ندارد اما به نظر مي‌رسد در کسي که زمينه ارثي مناسبي داشته باشد، عفونت‌هاي ميکروبي يا ويروسي مي‌توانند دستگاه ايمني را عليه بافت‌هاي خود بيمار فعال و واکنش‌هاي ايمني ناخواسته‌اي ايجاد کنند که درنهايت به تخريب مفاصل بسياري در بدن مي‌انجامد. اين بيماري سيري کند و موذيانه دارد؛ ابتدا فرد فقط کمي احساس کسالت مي‌کند و مفصل‌هايش خشک و سفت و دردناک مي‌شوند، به مرور زمان تورم و درد مفصل بيشتر و حرکت اندام محدود مي‌شود. اين التهاب، تورم و ضخيم شدن غشاء پوشاننده مفاصل آنقدر ادامه مي‌يابد که سرانجام مفصل کاملا از بين مي‌رود و دست و پا شکل طبيعي‌شان را از دست مي‌دهند.
امروزه با درمان‌هاي مناسب، کمتر بيماري به چنين مرحله‌اي مي‌رسد و خوشبختانه تعداد زيادي از بيماران بهبود مي‌يابند. سير اين بيماري در همه افراد يکسان نيست و بعضي زودتر و بعضي ديرتر درمان مي‌شوند. هيچ پزشکي نمي‌تواند در روزها و ماه‌هاي اول بيماري با قطعيت در مورد روند بيماري قضاوت کند.
آرتريت روماتوييد عوارض و علايمي نيز در پوست، چشم، ريه، قلب و عروق و اعصاب ايجاد مي‌کند که آنها نيز بايد مورد توجه قرار گيرند.
درمان اين بيماري متنوع و مختلف است؛ آموزش بيمار و استراحت مناسب، اولين و مهم‌ترين گام‌ها براي کنترل بيماري هستند. بايد فشار از روي مفصل برداشته و با کمک فيزيوتراپي و وسايل مختلف، به بيمار کمک شود مفاصل خود را از دست ندهد و درد کمتري داشته باشد. نرمش و ورزش (مانند شنا) تا جايي که باعث افزايش درد و ناراحتي بيمار نشود، توصيه مي‌شود. گرم نگه‌داشتن عضو مبتلا و کم کردن وزن نيز در بهبود علايم موثر خواهند بود. داروهاي زيادي براي درمان اين بيماري به کار مي‌روند که هر يک تاثير خاص خود را دارند.
سلامت: اينکه کسي بگويد گاهي مفاصل دست‌هاي من درد مي‌گيرند و کمي ورم مي?کند مي‌تواند نشانه اين باشد که مبتلا به آرتريت روماتوييد است؟
خير. بايد حتما به يک پزشک روماتولوژيست يا ارتوپد مراجعه کند تا شرح حال دقيقي گرفته و مفاصل معاينه شوند. در آرتريت روماتوييد معمولا مفاصل به صورت قرينه (راست و چپ مثل هم) درگير مي‌شوند. با اينکه اين بيماري بيشتر به مفاصل متصل‌کننده انگشت سبابه و مياني به کف دست و مفاصل بندهاي انگشتان علاقه دارد، در ساير مفاصل دست و پا و مچ نيز ديده مي‌شود. بيماران مبتلا به آرتريت روماتوييد صبح‌ها مشکل دارند و گاهي بيشتر از يک ساعت طول مي‌کشد تا خشکي مفاصل آنها برطرف شود. اين بيماري کف پا را نيز درگير مي‌کند و راه رفتن براي بيمار دردناک و مشکل مي‌شود. در آرتريت روماتوييد غشاي پوشاننده مفاصل (سينوويال) ملتهب و ضخيم مي‌شود و پزشک با تجربه مي‌تواند آن را در معاينه خود تشخيص دهد.
در آزمايش خون ممکن است سرعت رسوب گلبول‌هاي قرمز بالا نشان داده و تست crp فرد مثبت شود. در سه‌چهارم افراد مبتلا به آرتريت روماتوييد، تست rf يا فاکتور روماتوييد مثبت است. از سوي ديگر در عکس راديولوژي نيز کاهش فضاي مفصلي و خوردگي استخوان‌ها مشهود خواهد بود.
سلامت: اينکه مي‌گويند سيگاري‌ها بيشتر در معرض ابتلا هستند، درست است؟ آيا واقعا اين دو عامل به هم ارتباطي دارند؟
کساني که سيگار مي‌کشند و آرتريت روماتوييد دارند، به مراتب بيشتر از کساني که فقط سيگار مي‌کشند در معرض بيماري‌هاي ريوي قرار مي‌گيرند، به اين دليل که خود آرتريت روماتوييد روي ريه فرد تاثير سوء بر جاي مي‌گذارد و اين مساله با کشيدن سيگار تشديد مي‌شود.
سلامت: مي‌گويند آرتريت روماتوييد به اندام‌هاي داخلي هم آسيب مي‌زند. اين اعتقاد حقيقت دارد؟
بله. درست است. بيماري آرتريت روماتوييد علاوه بر غشاي سينوويال مفاصل، به برخي از اندام‌هاي داخلي نيز آسيب وارد مي‌کند. ممکن است تغييراتي در ريه ايجاد شود يا پرده جنب (که اطراف ريه را در برگرفته است) آسيب ببيند و داخل قفسه‌سينه آب بياورد. گاهي هم اعصاب محيطي آسيب مي‌بينند و فرد دچار کرختي و خواب‌رفتگي اندام‌هاي خود مي‌شود (نوروپاتي). از سوي ديگر برخي اوقات سفيدي چشم دچار التهاب و حتي در موارد نادر قرنيه آنقدر نازک مي‌شود که چشم سوراخ خواهد شد. ممکن است مغز استخوان کم‌کار و فرد مستعد کم‌خوني مقاوم به درمان شود. گاهي نيز جريان خون دست و پا کاهش پيدا مي‌کند و زخم‌هايي که گاه به قانقاريا منجر مي‌شوند، در دست و پا به وجود مي‌آيد. در برخي موارد پرده دور قلب دچار التهاب و دور قلب آب جمع مي‌شود که بسيار خطرناک است. به ياد داشته باشيد اين عوارض فقط در موارد پيشرفته و شديد بيماري ديده مي‌شود و با بالا بودن عيار فاکتور روماتوييد در ارتباط است.
سلامت: اگر مسکن‌هايي که بيمار مصرف مي‌کند درد را کم کند، ولي ورم مفاصل از بين نرود، به درمان‌هاي ديگر نياز است؟
داروهاي معروف به «ان‌سد»ها و آسپيرين تا حدي درد و تورم مفاصل را از بين مي‌برند ولي لازم است براي کاهش التهاب غشاي سينوويال از داروهاي تعديل‌کننده بيماري نيز استفاده شود زيرا با مصرف اين داروها جلوي تخريب مفصل و بدشکلي‌هاي ناشي از آن گرفته مي‌شود. وقتي در يکي، دو سال اول بيماري خوردگي مفصلي ايجاد شود، ديگر نمي‌توان براي جلوگيري از تخريب مفاصل کار چنداني انجام داد. بنابراين لازم است که به محض تشخيص، تمام داروهاي لازم براي کنترل موارد ناخواسته زير نظر پزشک متخصص تجويز شود.
سلامت: براي بعضي از مبتلايان به آرتريت روماتوييد پردنيزولون تجويز مي‌شود، با توجه به اينکه اين دارو خيلي مضر است، آيا واقعا مصرف آن لازم است؟
پردنيزولون در دوزهاي بالا عوارض بسيار زيادي دارد و ممکن است باعث پوکي استخوان، آب‌مرواريد، افزايش وزن، ورم صورت، فشارخون، مرض قند و نکروز استخوان‌ها شود. ولي براي کنترل التهاب‌هاي حاد و شديد، بسيار موثر و قوي است. پردنيزولون با دوزهاي پايين نيز براي کاهش التهاب مفاصل کاربرد دارد. اگر داروهاي ديگري بتوانند بيماري را در حالت خاموش و غيرفعال نگه دارند، پزشک به تدريج پردنيزولون را قطع مي‌کند. در زماني که پردنيزولون مصرف مي‌شود، فرد بايد با مصرف کلسيم و ويتامين d با پوکي‌استخوان ناشي از کورتيکواستروييدها مبارزه کند.
سلامت: آيا در همه مبتلايان، سرانجام روزي بايد مفصل تعويض شود؟
خير. وقتي مفصل مبتلا را تعويض مي‌کنند که ديگر غضروف مفصلي باقي نمانده باشد و استخوان به استخوان رسيده باشد. مفصل در اين حالت کاملا از کار افتاده و درد آن
غيرقابل تحمل مي‌شود. بايد بدانيد که براي انجام اين عمل (که بيشتر در مورد مفاصل ران و زانو به کار مي‌رود)، بيمار، پزشک ارتوپد و روماتولوژيست بايد موافقت خود را ابراز کنند و هر 3 مطمئن باشند که چاره ديگري وجود ندارد.
سلامت: آيا رژيم غذايي خاصي براي بيماران مبتلا به آرتريت روماتوييد وجود دارد؟
مطالعه‌اي در نروژ مفيد بودن رژيم گياهخواري را براي اين بيماران نشان داده است اما در مورد همه بيماران صدق نمي‌کند. مصرف روغن ماهي نيز در کاهش التهاب مفاصل موثر است اما مصرف زياد آن باعث اسهال در فرد مي‌شود. در هر صورت بهتر است مبتلايان رژيم غذايي سالمي داشته باشند و مصرف غذاهايي که باعث چاقي مي‌شوند، به حداقل برسانند.
سلامت: خطرهاي تعويض مفصل چيست؟
شايد مهم‌ترين عارضه تعويض مفصل، عفونت باشد. خطر ايجاد لخته نيز وجود دارد و بايد با مصرف داروهايي از آن پيشگيري کرد. براي جلوگيري از عفونت، ارتوپد آنتي‌بيوتيک‌هاي مختلف تجويز مي‌کند. اعمال مختلف دندان‌پزشکي نيز بايد با احتياط و با مصرف همزمان آنتي‌بيوتيک انجام شوند تا چرک وارد شده در خون، به مفصل مصنوعي آسيب نزند.
سلامت: آيا ممکن است آرتريت روماتوييد باعث
زمين‌گير شدن فرد شود؟
اين بيماري شدت‌هاي مختلفي و از فردي به فرد ديگر تفاوت دارد. در مواردي برخي بيماران با وجود درمان‌هاي شديد، زمين‌گير شده‌اند اما به نظر مي‌رسد هر چه درمان زودتر شروع شود و فرد از داروهاي جديدتر و موثرتري استفاده کند، احتمال عليل شدن کمتر است.
سلامت: امکان دارد آرتريت روماتوييد در آزمايش مشخص نشود؟
بله، ما آرتريت روماتوييد سرونگاتيو (منفي از نظر سرمي) هم داريم که با وجود ابتلا به آرتريت روماتوييد، تست فاکتور روماتوييد بيمار منفي مي‌شود. سير بيماري در اين افراد بهتر است و کمتر به ناتواني‌هاي شديد و درگيري ساير اندام‌هاي بدن مي‌انجامد. البته پزشک بايد تشخيص‌هاي ديگري نيز که ممکن است با آرتريت روماتوييد شباهت‌هايي داشته باشند، در نظر بگيرد.
سلامت: چرا اين بيماران هر چند وقت يک بار بايد يک سري آزمايش خون انجام دهند؟
بيشتر بيماراني که مصرف دارو را به‌تازگي شروع مي‌کنند، اين سوال را مي‌پرسند. علت اين است که داروهاي ضدروماتيسم عوارضي دارند که خود را در آزمايش خون نشان مي‌دهند و بايد پزشک با دقت مراقب ايجاد اين عوارض باشد تا بتواند آنها را کنترل کند (عوارضي مانند کم شدن گلبول‌هاي سفيد خون يا بالا رفتن تست‌هاي کبد).
سلامت: از کجا مي‌توان متوجه شد که درمان موثر بوده است؟
خيلي ساده. اول آنکه خود بيمار مي‌فهمد که در مجموع وضعيتش رو به بهبود است يا خير. در ضمن مدت زمان خشکي صبحگاهي بايد به‌تدريج کم شود و تعداد مفاصل دردناک و متورم کاهش يابد به علاوه کارهايي که فرد قادر به انجام آنها خواهد بود، بيشتر مي‌شود.
نگاه دوم
سيگار آرتريت روماتوييد را شعله ور مي کند
دكتر احمدرضا جمشيدي
فوق‌تخصص روماتولوژي و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران
سيگار ريسک?فاکتور بسيار مهمي در ايجاد و پيشرفت بيماري روماتيسم است. به‌طور کلي چند بيماري وجود دارد که ارتباط آنها با سيگار ثابت شده است؛ آرتريت روماتوييد و نوعي التهاب رگ به نام واسکوليت و سندرم برگر.
اين خانم که صبح‌ها درد و خشکي مفاصل دارد بايد ابتدا مورد بررسي قرار گيرد تا مشخص شود درد ايشان التهابي است يا مکانيکي. اگر درد و خشکي ايشان طولاني و بيش از نيم ساعت و همراه با تورم مفصل باشد به احتمال زياد درد ايشان التهابي است و با زمينه سيگاري که دارند احتمال تشخيص آرتريت روماتوييد بسيار بالاست.
نکته‌اي که بايد به آن اشاره کنم اينکه تمامي بيماران مبتلا به آرتريت روماتوييد از نظر تست آزمايشگاهي مثبت نيستند. در حدود 40 درصد اين بيماران فاکتور روماتيسم، منفي است در حالي که مبتلا به آرتريت روماتوييد هستند. اينکه بخواهيم بگوييم دردهايي که ايشان 5 سال پيش داشته‌اند مربوط به روماتيسم بوده يا خير نياز به بررسي پرونده و معاينه‌هاي آن زمان ايشان دارد اما در حال حاضر که ايشان دچار بدشکلي مفصل شده‌اند، بايد گفت بدشکلي مفاصل 2 علت دارد؛ يکي آرتروز مفاصل دست يا آرتروز فاميلي که ارثي است و با ايجاد گره‌هايي در مفاصل دست ايجاد مي‌شود و اين گره‌ها باعث تغيير شکل مفصل مي‌شوند. اين مساله مي‌تواند آرتروز باشد يا روماتيسم. لازم است بيمار تحت معاينه و بررسي قرار گيرد تا مشخص شود التهاب مفصل دارد يا خير يا خشکي مفاصل صبحگاهي طولاني است يا خير و...
سيگار عامل اصلي اين بدشکلي مفاصل است و درمان نکردن درست هم آن را تشديد کرده است. دومين علت آرتروز انگشتان دست است که سيگار باز هم سبب تشديد بيماري مي‌شود. بنابراين توصيه مهمي که به اين خانم مي‌شود اين است که بايد سيگار را حتي اگر سيگاري فعالي هستند کنار بگذارند. مي‌توانند به يک روان‌پزشک مراجعه و با کمک ايشان سيگار را ترک کنند.
بعد با مراجعه به پزشک روماتولوژيست بايد مطمئن شوند مبتلا به چه نوع روماتيسمي هستند يا اصلا بيماري ايشان روماتيسم هست يا خير. عکس دست، معاينه صحيح، شرح‌حال کامل و انجام تست‌هاي آزمايشگاهي براي اين منظور ضروري است.
نگاه سوم
آرتريت روماتوييد و عوارض عصبي
دكتر بابك زماني
متخصص مغز و اعصاب، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران
بيماري آرتريت روماتوييد، بر اعصاب محيطي در جاهاي به خصوصي فشار مي‌آورد و يكي از دلايل اصلي بروز نشانگان تونل كارپ است. گاهي به دنبال تورم مفاصل، اين مشكل در بقيه اندام‌ها هم ايجاد مي‌شود.
در افراد مبتلا به آرتريت روماتوييد، ممكن است نوعي پلي‌نوروپاتي (نوعي اختلال عصبي است که روي حساسيت و تحريک‌پذيري اعصاب دست و پا اثر مي‌گذارد) به وجود آيد و تمامي اعصاب محيطي كه حس حركت را در بدن منتقل مي‌كنند، درگير كند.
اين پلي‌نوروپاتي اشكال بسيار متفاوتي دارد؛ از مهم‌ترين علايم آن، گزگز و مورمور و ضعف شديد اندام‌هاست.
آرتريت روماتوييد در مفصل اول و دوم باعث ايجاد التهاب‌هايي مي‌شود كه عامل جابه?جايي اين مفاصل است و روي قسمت فوقاني نخاع (محل اتصال نخاع به مغز)، فشار مي‌آورد و باعث ضعف چهار اندام مي‌شود كه عارضه بسيار خطرناكي است.
اگر چنين تورمي در اين مفصل به وجود آيد، بايد احتياط‌هاي لازم را در نظر گرفت تا به سرعت درمان شود.
مصرف كورتون‌ها در اين بيماران شايع است. مصرف طولاني مدت كورتون روي سيستم اعصاب تاثير مي‌گذارد و باعث ضعف عضلاني مي‌شود.
اين بيماران در صورت بروز علايم عصبي، لازم است به يك متخصص مغز و اعصاب مراجعه كنند تا تحت درمان و پيگيري قرار گيرند.
علاوه بر اين، آرتريت روماتوييد نوعي بيماري التهابي است بنابراين ابتلا به آن در كساني كه بيماري‌هاي خودايمني دارند، شايع‌تر از ساير مردم است و در اين حالت مي‌تواند قسمت‌هايي از اعصاب مركزي و محيطي را درگير كند.
نگاه چهارم
آرتريت روماتوييد و عوارض جشمي
دکتر هرمز شمس
متخصص بيماري‌هاي چشم و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران
همان‌طور که مي‌دانيد آرتريت‌روماتوييد در واقع يک بيماري التهابي است که باعث درد، تورم، سفتي و محدوديت حرکت مفاصل مي‌شود اما اين بيماري فقط مفاصل را درگير نمي‌کند و مي‌تواند بسياري از اندام‌هاي بدن را مبتلا کند که از جمله آنها چشم‌هاست.
بيماري آرتريت روماتوييد يک بيماري بافت همبند و کلاژن‌هاست و هر بيماري‌اي که در آن بافت کلاژن درگير شود، مي‌تواند به چشم‌ها هم آسيب برساند زيرا در چشم‌ها هم بافت کلاژن وجود دارد.
از عوارض اين بيماري در چشم‌ها مي‌توان به التهاب قسمتي‌هاي خلفي و مياني چشم اشاره کرد.
اين مشکلات چشمي به درمان‌هاي مهمي نياز دارند ولي درمان‌هاي آنها هم بايد سيستميک و هم موضعي باشند.
در صورتي که آرتريت‌روماتوييد چشم‌ها را درگير کند، قرمزي اسکلرا (منظور صلبيه خارجي‌ترين لايه چشم است که از کلاژن تشکيل شده و جلوي سفيدي چشم را مي‌گيرد) ايجاد مي‌شود که بسيار دردناک است، بنابراين در صورتي که بيمار دچار درد شديد و قرمزي چشم شد، بايد به پزشک مراجعه کند.
ممکن است يووئيت (التهاب قسمت‌هاي مختلف چشم) ايجاد شود که آن هم بيماري دردناکي است و قرمزي منتشر اطراف قرنيه، کاهش ديد، ديدن دانه‌هايي جلوي چشم (مگس‌پران) به طور ناگهاني، بيمار را مي‌آزارد. در صورتي که اين بيماري درمان نشود، ممکن است عوارضي مانند افزايش فشار داخل چشم، چسبندگي‌ها و آب‌مرواريد داشته باشد.
براي درمان اين مشکلات، لازم است بيماري اصلي بيمار درمان شود و درمان‌هاي مجزا چه به طور موضعي و چه به طور سيستميک براي مشکلات چشمي هم انجام گيرد.
نگاه ششم
رابطه آرتريت روماتوييد و افسردگي
دكتر پروين ناظمي
روان‌شناس، عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي
متاسفانه آرتريت روماتوييد، بيماري‌اي است كه اندام‌هاي مختلفي را درگير مي‌كند. مهم‌ترين عارضه آن، تغيير شكل مفاصل است. اين تغييرشكل توانمندي‌هاي فرد را تحت تاثير قرار مي‌دهد و باعث مي‌شود توانايي انجام بسياري از كارها را نداشته باشد كه همين زمينه‌ساز بروز افسردگي است. به عبارتي، اگر فرد نتواند از توانمندي‌هاي باقيمانده خود به خوبي استفاده كند، دچار افسردگي خواهد شد ولي بسياري از مبتلايان به اين بيماري، روي ويلچر هم به فعاليت خود ادامه مي‌دهند. توانبخشي و استفاده از نيروي باقيمانده، تنها راه پيشگيري از ابتلا به افسردگي ناشي از بيماري است. هر بيماري‌اي آثار رواني‌اي دارد كه باعث بروز مشكلاتي در بيمار مي‌شود. اين مشكلات از بين‌رفتني نيستند اما براي كنترل عواقب ناشي از آنها، مي‌توانيم انگيزه‌اي در خود ايجاد و از حداقل توانمندي‌هاي باقيمانده استفاده كنيم.
اين خانم حتما دريافته‌اند كه اعتياد به سيگار يكي از عوامل موثر در ابتلا آرتريت‌روماتوييد است و اگر با توجه به اين آگاهي، باز بگويند نمي‌توانند سيگار را ترك كنند، يعني انگيزه زندگي را از دست داده و به دليل ابتلا به افسردگي، عقب‌نشيني و خود را آماده مرگ كرده‌اند. انساني كه سلامت روان داشته باشد، با وجود آثار نامطلوب يك بيماري، از موقعيت‌ها و توانمندي‌هاي خود استفاده مي‌كند. اولين اقدامي كه مبتلايان به اين بيماري بايد انجام دهند، ترك سيگار است. براي ترك سيگار راه‌هاي زيادي وجود دارد، به اين مساله فكر كنيد سلامتي‌‌اي كه خداوند به شما داده، چقدر راحت به خطر انداخته‌ايد و هنوز هم در حال افزودن به اين خطرها هستيد.
توصيه مي‌كنم اين خانم‌ها زمان‌هايي كه سيگار مي‌كشند در خارج از خانه بگذارند يا در خانه سرگرمي‌اي براي خود فراهم كنند. كم كردن ساعت‌هاي بيكاري، حضور در كنار ساير افراد يا سرگرم كردن خود با يك فيلم يا كتاب، باعث ترك سيگار مي‌شود. براي تغيير هر عادتي، 21 روز زمان لازم است. اگر اين خانم 21 روز تحمل كنند، نتيجه بسيار عالي‌اي مي‌بينند.
نكته ديگر كه بايد به آن توجه كنيم، متناسب كردن انتظارمان با بيماري است يعني اگر نمي‌توانيم از دست‌هايمان استفاده كنيم، از پاها كمك بگيريم و برعكس. نه اينكه اگر پايمان درگير بيماري بود، با خود بگوييم: «بگذار دستم هم فلج شود، سيگارم را هم مي‌كشم، من كه انگيزه‌اي ندارم و در نهايت مي‌ميرم، چه الان چه دو سال ديگر.» اين يعني فرد سلامت روان خود را از دست داده و نمي‌تواند منطقي فكر كند.
در اين شرايط خانواده نقش بسيار مهمي دارد. اگر اطرافيان بتوانند به شخص روحيه بدهند تا از توانمندي‌هايش استفاده كند، تا حدي مسووليت‌ها را به خود او واگذار كنند، محيط را آرام نگه دارند و بيشتر از اتفاق‌هاي خوب صحبت كنند، فرد بيمار به دنبال اين انگيزه قوي و حمايت عاطفي بفهمد كه خانواده او را همان‌طور كه هست، پذيرفته‌اند، مي‌تواند سيگار را ترك كند. نپذيرفتن و انكار يك بيماري، در خانواده تشنج ايجاد مي‌كند و بيمار را به خطر مي‌اندازد و سريع‌تر او را به نقطه نهايي مي‌رساند. ساير افراد خانواده هم دچار عذاب و آزار مي‌شوند.
نگاه پنجم
آرتريت روماتوييد و عوارض قلبي
دکتر نسيم نادري
متخصص قلب و عروق، فلوشيپ نارسايي قلب، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران
آرتريت روماتوييد شايع‌ترين پلي‌آرتريت التهابي مزمن است که با انجام آزمايش‌هاي اختصاصي مشخص مي‌شود. عمده‌ترين مشکل اين بيماران، مشکلات مفصلي است اما اين بيماري به دليل اينکه بيماري سيستميک بافت همبند است، ممکن است هر قسمتي از بدن را درگير کند.
يکي از عوارض آرتريت روماتوييد مشکلات قلبي است و گاهي پرده دور قلب را درگير و بيماري پريکارديت ايجاد مي‌کند. گاهي پرده جنب هم درگير و پلوريت ايجاد مي‌شود. انواع و اقسام بيماري‌هاي عروقي ديگر از عوارض ديگر اين بيماري هستند.
خود بيماري آثار مستقيمي روي سيستم قلب و عروق دارد ولي گاهي مشکلات قلبي به دليل عوارض ديگري در قسمت‌هاي ديگر بدن، ايجاد مي‌شوند.
شايع‌ترين اثر مستقيم بيماري آرتريت روماتوييد، روي پرده قلب يا همان پريکارديت است و تقريبا 40 درصد از بيماران به اين مشکل مبتلا مي‌شوند. اين مشکل خود را به صورت تجمع مايع در پرده دور قلب (افيوژن پريکارد) نشان مي‌دهد که در آن مايعي دور قلب جمع مي‌شود ولي علامتي ندارد. بيماران مبتلا به آرتريت معمولا به صورت روتين و با نظر پزشک روماتولوژيست براي انجام اکوکارديوگرافي معرفي مي‌شوند تا کاملا تحت‌نظر باشند.
برخي اوقات پريکارديت حاد ايجاد مي‌شود. يکي از علايم آن درد قفسه‌سينه است که با نفس کشيدن تشديد مي‌شود. گاهي پرده جنب يا پرده اطراف ريه‌ها درگير و مايع در پلور جمع مي‌شود.
گاهي هم رسوب کلسيم در پرده دور قلب اتفاق مي‌افتد (کلسيفيه) و ممکن است علايم آن مانند علايم سل باشد که البته اين مورد خيلي نادر است.
اگر تجمع مايع در پريکارد زياد باشد، طوري که باعث بروز تنگي نفس شديد در بيمار يا فشردگي قلب شود، مي‌توان اين مايع را کشيد. اگر بيماري به صورت سيستميک درمان شد و کافي نبود ممکن است لازم باشد با جراحي، منفذي در پرده قلب ايجاد شود.
در برخي موارد به دنبال ايجاد مشکلات ذکر شده، بلوک‌هاي قلبي به وجود مي‌آيد که حتي باعث شود بيمار به پيس‌ميکر (ضربان‌ساز قلب) نياز پيدا کند.
از طرفي در اين بيماران ندول‌هاي قلبي ايجاد مي‌شود که باعث بروز مشکلات هدايتي در آنها خواهد شد.
مي‌توان به «واسکوليت» يا «التهاب عروق» هم اشاره کرد. از طرفي به دليل درمان‌هاي سيستميک و بي‌تحرکي، بيمار دچار مشکلات عروق کرونر هم مي‌شود بنابراين اگر فرد مبتلا به آرتريت به دلايلي به جراحي‌هاي غيرقلبي نياز داشت، بايد از شدت درگيري عروق کرونر آگاه بود.
گاهي آئورت درگير مي‌شود و نارسايي آئورت به وجود مي‌آيد که اين حالت خيلي سريع پيشرفت مي‌کند و به حدي مي‌رسد که ناچار پزشک مجبور خواهد شد دريچه قلب را تعويض کند.
گاه به دنبال ابتلا به آرتريت روماتوييد، فرد به بيماري‌هاي ريوي نيز مبتلا مي‌شود که همراه با افزايش فشار خون ريه است و به دنبال آن نارسايي قلب راست ايجاد مي‌شود، بنابراين از عوارض بيماري آرتريت روماتوييد مي‌توان به نارسايي قلب هم اشاره کرد.
اگر اين بيماران در اثر آرتريت روماتوييد دچار مشکلات قلبي شوند، لازم است درمان بيماري زمينه‌اي انجام شود و معمولا براي بيمار داروهاي ضدالتهاب تجويز مي‌شود.
درمان مشکلات قلبي براساس نوع عارضه‌اي که ايجاد مي‌شود، متفاوت است. مثلا درمان فشارخون بالا همان درماني است که معمولا براي فشارخون انجام مي‌شود. يا براي درمان نارسايي قلب هم بايد درمان‌هاي استاندارد قلبي انجام شود.
هفته نامه سلامت
رفتار اين بيماري موذيانه است
سوژه اين هفته ميزگرد سلامت، خانمي است نسبتا چاق (با قد 156 سانتي‌متر و وزن 68 کيلوگرم) که روزي 4 تا 5 نخ سيگار مي‌کشد. او خانه‌دار است و به بيماري ديگري مبتلا نيست. زينت.ص، به دليل درد بسيار شديد مفاصل به‌ويژه مفصل‌هاي دست و پا، حدود 3 سال پيش به پزشک متخصص مراجعه کرد و آزمايش‌هايي با در نظر گرفتن احتمال ابتلا به آرتريت‌روماتوييد براي وي درخواست شد اما نتايج آزمايش‌ها مشکلي را نشان نداد...
اين خانم مي‌گويد: «به من توصيه شد وزنم را کم کنم. اگر مي‌توانم، در آب راه بروم يا شنا کنم و اينکه مفاصل دردناکم را گرم نگه دارم. تقريبا 4 کيلوگرم وزن کم کردم و با مصرف مسکن، بهتر شدم. ديگر هم به آن متخصص مراجعه نکردم چون مدام اصرار مي‌کرد سيگار را ترک کنم تا اگر بيماري در بدنم وجود دارد، پيشرفت نکند؛ من هم اصلا نمي‌توانم سيگار نکشم. تا اينکه به مرور بدتر شدم و صبح‌ها مثل روبات خشک و بي‌حرکت مي‌ماندم. سرفه‌هاي بدي داشتم و نفسم تنگ شده بود. ورم پاها و مفاصل دردناکم طوري بود که هيچ کفشي برايم راحت نبود. به متخصص ارتوپدي مراجعه کردم و تشخيص داد اوضاعم وخيم است. چشم، قلب، ريه و خلاصه همه جاي بدنم را بررسي کرد و فهميد آرتريت‌روماتوييد دارم. ارتوپد به من گفت اگر سيگار بکشم، زمين‌گير مي‌شوم و داروهايي تجويز کرد. حالا پردنيزولون مي‌خورم و فکر کنم کارم تمام است چون با کج شدن مفاصل پاهايم، پزشکان احتمال نياز به تعويض مفصل داده‌اند ولي فعلا دکترم گفته سعي مي‌کنيم با دارودرماني اوضاع را بهتر کنيم. اين بيماري خيلي موذي است. از من که گذشت اما لطفا به همه مردم در مورد آن هشدار بدهيد.»
نگاه اول
دکتر فرزاد کارگرزاده‌راوري متخصص ارتوپدي از بيماري آرتريت روماتوييد مي گويد
وقتي مفاصل دست و پا ورم مي کنند...
سلامت: اگر بخواهيد خيلي خلاصه اين بيماري را براي همه معرفي کنيد چه مي?گوييد؟
آرتريت روماتوييد در يک تعريف ساده يعني ورم مفاصل روماتيسمي. در اين بيماري مفاصل زيادي در دست و پا ورم مي‌کنند و در طول ماه‌ها و سال‌ها تخريب مي‌شوند. اين بيماري علت کاملا شناخته‌شده‌اي ندارد اما به نظر مي‌رسد در کسي که زمينه ارثي مناسبي داشته باشد، عفونت‌هاي ميکروبي يا ويروسي مي‌توانند دستگاه ايمني را عليه بافت‌هاي خود بيمار فعال و واکنش‌هاي ايمني ناخواسته‌اي ايجاد کنند که درنهايت به تخريب مفاصل بسياري در بدن مي‌انجامد. اين بيماري سيري کند و موذيانه دارد؛ ابتدا فرد فقط کمي احساس کسالت مي‌کند و مفصل‌هايش خشک و سفت و دردناک مي‌شوند، به مرور زمان تورم و درد مفصل بيشتر و حرکت اندام محدود مي‌شود. اين التهاب، تورم و ضخيم شدن غشاء پوشاننده مفاصل آنقدر ادامه مي‌يابد که سرانجام مفصل کاملا از بين مي‌رود و دست و پا شکل طبيعي‌شان را از دست مي‌دهند.
امروزه با درمان‌هاي مناسب، کمتر بيماري به چنين مرحله‌اي مي‌رسد و خوشبختانه تعداد زيادي از بيماران بهبود مي‌يابند. سير اين بيماري در همه افراد يکسان نيست و بعضي زودتر و بعضي ديرتر درمان مي‌شوند. هيچ پزشکي نمي‌تواند در روزها و ماه‌هاي اول بيماري با قطعيت در مورد روند بيماري قضاوت کند.
آرتريت روماتوييد عوارض و علايمي نيز در پوست، چشم، ريه، قلب و عروق و اعصاب ايجاد مي‌کند که آنها نيز بايد مورد توجه قرار گيرند.
درمان اين بيماري متنوع و مختلف است؛ آموزش بيمار و استراحت مناسب، اولين و مهم‌ترين گام‌ها براي کنترل بيماري هستند. بايد فشار از روي مفصل برداشته و با کمک فيزيوتراپي و وسايل مختلف، به بيمار کمک شود مفاصل خود را از دست ندهد و درد کمتري داشته باشد. نرمش و ورزش (مانند شنا) تا جايي که باعث افزايش درد و ناراحتي بيمار نشود، توصيه مي‌شود. گرم نگه‌داشتن عضو مبتلا و کم کردن وزن نيز در بهبود علايم موثر خواهند بود. داروهاي زيادي براي درمان اين بيماري به کار مي‌روند که هر يک تاثير خاص خود را دارند.
سلامت: اينکه کسي بگويد گاهي مفاصل دست‌هاي من درد مي‌گيرند و کمي ورم مي?کند مي‌تواند نشانه اين باشد که مبتلا به آرتريت روماتوييد است؟
خير. بايد حتما به يک پزشک روماتولوژيست يا ارتوپد مراجعه کند تا شرح حال دقيقي گرفته و مفاصل معاينه شوند. در آرتريت روماتوييد معمولا مفاصل به صورت قرينه (راست و چپ مثل هم) درگير مي‌شوند. با اينکه اين بيماري بيشتر به مفاصل متصل‌کننده انگشت سبابه و مياني به کف دست و مفاصل بندهاي انگشتان علاقه دارد، در ساير مفاصل دست و پا و مچ نيز ديده مي‌شود. بيماران مبتلا به آرتريت روماتوييد صبح‌ها مشکل دارند و گاهي بيشتر از يک ساعت طول مي‌کشد تا خشکي مفاصل آنها برطرف شود. اين بيماري کف پا را نيز درگير مي‌کند و راه رفتن براي بيمار دردناک و مشکل مي‌شود. در آرتريت روماتوييد غشاي پوشاننده مفاصل (سينوويال) ملتهب و ضخيم مي‌شود و پزشک با تجربه مي‌تواند آن را در معاينه خود تشخيص دهد.
در آزمايش خون ممکن است سرعت رسوب گلبول‌هاي قرمز بالا نشان داده و تست crp فرد مثبت شود. در سه‌چهارم افراد مبتلا به آرتريت روماتوييد، تست rf يا فاکتور روماتوييد مثبت است. از سوي ديگر در عکس راديولوژي نيز کاهش فضاي مفصلي و خوردگي استخوان‌ها مشهود خواهد بود.
سلامت: اينکه مي‌گويند سيگاري‌ها بيشتر در معرض ابتلا هستند، درست است؟ آيا واقعا اين دو عامل به هم ارتباطي دارند؟
کساني که سيگار مي‌کشند و آرتريت روماتوييد دارند، به مراتب بيشتر از کساني که فقط سيگار مي‌کشند در معرض بيماري‌هاي ريوي قرار مي‌گيرند، به اين دليل که خود آرتريت روماتوييد روي ريه فرد تاثير سوء بر جاي مي‌گذارد و اين مساله با کشيدن سيگار تشديد مي‌شود.
سلامت: مي‌گويند آرتريت روماتوييد به اندام‌هاي داخلي هم آسيب مي‌زند. اين اعتقاد حقيقت دارد؟
بله. درست است. بيماري آرتريت روماتوييد علاوه بر غشاي سينوويال مفاصل، به برخي از اندام‌هاي داخلي نيز آسيب وارد مي‌کند. ممکن است تغييراتي در ريه ايجاد شود يا پرده جنب (که اطراف ريه را در برگرفته است) آسيب ببيند و داخل قفسه‌سينه آب بياورد. گاهي هم اعصاب محيطي آسيب مي‌بينند و فرد دچار کرختي و خواب‌رفتگي اندام‌هاي خود مي‌شود (نوروپاتي). از سوي ديگر برخي اوقات سفيدي چشم دچار التهاب و حتي در موارد نادر قرنيه آنقدر نازک مي‌شود که چشم سوراخ خواهد شد. ممکن است مغز استخوان کم‌کار و فرد مستعد کم‌خوني مقاوم به درمان شود. گاهي نيز جريان خون دست و پا کاهش پيدا مي‌کند و زخم‌هايي که گاه به قانقاريا منجر مي‌شوند، در دست و پا به وجود مي‌آيد. در برخي موارد پرده دور قلب دچار التهاب و دور قلب آب جمع مي‌شود که بسيار خطرناک است. به ياد داشته باشيد اين عوارض فقط در موارد پيشرفته و شديد بيماري ديده مي‌شود و با بالا بودن عيار فاکتور روماتوييد در ارتباط است.
سلامت: اگر مسکن‌هايي که بيمار مصرف مي‌کند درد را کم کند، ولي ورم مفاصل از بين نرود، به درمان‌هاي ديگر نياز است؟
داروهاي معروف به «ان‌سد»ها و آسپيرين تا حدي درد و تورم مفاصل را از بين مي‌برند ولي لازم است براي کاهش التهاب غشاي سينوويال از داروهاي تعديل‌کننده بيماري نيز استفاده شود زيرا با مصرف اين داروها جلوي تخريب مفصل و بدشکلي‌هاي ناشي از آن گرفته مي‌شود. وقتي در يکي، دو سال اول بيماري خوردگي مفصلي ايجاد شود، ديگر نمي‌توان براي جلوگيري از تخريب مفاصل کار چنداني انجام داد. بنابراين لازم است که به محض تشخيص، تمام داروهاي لازم براي کنترل موارد ناخواسته زير نظر پزشک متخصص تجويز شود.
سلامت: براي بعضي از مبتلايان به آرتريت روماتوييد پردنيزولون تجويز مي‌شود، با توجه به اينکه اين دارو خيلي مضر است، آيا واقعا مصرف آن لازم است؟
پردنيزولون در دوزهاي بالا عوارض بسيار زيادي دارد و ممکن است باعث پوکي استخوان، آب‌مرواريد، افزايش وزن، ورم صورت، فشارخون، مرض قند و نکروز استخوان‌ها شود. ولي براي کنترل التهاب‌هاي حاد و شديد، بسيار موثر و قوي است. پردنيزولون با دوزهاي پايين نيز براي کاهش التهاب مفاصل کاربرد دارد. اگر داروهاي ديگري بتوانند بيماري را در حالت خاموش و غيرفعال نگه دارند، پزشک به تدريج پردنيزولون را قطع مي‌کند. در زماني که پردنيزولون مصرف مي‌شود، فرد بايد با مصرف کلسيم و ويتامين d با پوکي‌استخوان ناشي از کورتيکواستروييدها مبارزه کند.
سلامت: آيا در همه مبتلايان، سرانجام روزي بايد مفصل تعويض شود؟
خير. وقتي مفصل مبتلا را تعويض مي‌کنند که ديگر غضروف مفصلي باقي نمانده باشد و استخوان به استخوان رسيده باشد. مفصل در اين حالت کاملا از کار افتاده و درد آن
غيرقابل تحمل مي‌شود. بايد بدانيد که براي انجام اين عمل (که بيشتر در مورد مفاصل ران و زانو به کار مي‌رود)، بيمار، پزشک ارتوپد و روماتولوژيست بايد موافقت خود را ابراز کنند و هر 3 مطمئن باشند که چاره ديگري وجود ندارد.
سلامت: آيا رژيم غذايي خاصي براي بيماران مبتلا به آرتريت روماتوييد وجود دارد؟
مطالعه‌اي در نروژ مفيد بودن رژيم گياهخواري را براي اين بيماران نشان داده است اما در مورد همه بيماران صدق نمي‌کند. مصرف روغن ماهي نيز در کاهش التهاب مفاصل موثر است اما مصرف زياد آن باعث اسهال در فرد مي‌شود. در هر صورت بهتر است مبتلايان رژيم غذايي سالمي داشته باشند و مصرف غذاهايي که باعث چاقي مي‌شوند، به حداقل برسانند.
سلامت: خطرهاي تعويض مفصل چيست؟
شايد مهم‌ترين عارضه تعويض مفصل، عفونت باشد. خطر ايجاد لخته نيز وجود دارد و بايد با مصرف داروهايي از آن پيشگيري کرد. براي جلوگيري از عفونت، ارتوپد آنتي‌بيوتيک‌هاي مختلف تجويز مي‌کند. اعمال مختلف دندان‌پزشکي نيز بايد با احتياط و با مصرف همزمان آنتي‌بيوتيک انجام شوند تا چرک وارد شده در خون، به مفصل مصنوعي آسيب نزند.
سلامت: آيا ممکن است آرتريت روماتوييد باعث
زمين‌گير شدن فرد شود؟
اين بيماري شدت‌هاي مختلفي و از فردي به فرد ديگر تفاوت دارد. در مواردي برخي بيماران با وجود درمان‌هاي شديد، زمين‌گير شده‌اند اما به نظر مي‌رسد هر چه درمان زودتر شروع شود و فرد از داروهاي جديدتر و موثرتري استفاده کند، احتمال عليل شدن کمتر است.
سلامت: امکان دارد آرتريت روماتوييد در آزمايش مشخص نشود؟
بله، ما آرتريت روماتوييد سرونگاتيو (منفي از نظر سرمي) هم داريم که با وجود ابتلا به آرتريت روماتوييد، تست فاکتور روماتوييد بيمار منفي مي‌شود. سير بيماري در اين افراد بهتر است و کمتر به ناتواني‌هاي شديد و درگيري ساير اندام‌هاي بدن مي‌انجامد. البته پزشک بايد تشخيص‌هاي ديگري نيز که ممکن است با آرتريت روماتوييد شباهت‌هايي داشته باشند، در نظر بگيرد.
سلامت: چرا اين بيماران هر چند وقت يک بار بايد يک سري آزمايش خون انجام دهند؟
بيشتر بيماراني که مصرف دارو را به‌تازگي شروع مي‌کنند، اين سوال را مي‌پرسند. علت اين است که داروهاي ضدروماتيسم عوارضي دارند که خود را در آزمايش خون نشان مي‌دهند و بايد پزشک با دقت مراقب ايجاد اين عوارض باشد تا بتواند آنها را کنترل کند (عوارضي مانند کم شدن گلبول‌هاي سفيد خون يا بالا رفتن تست‌هاي کبد).
سلامت: از کجا مي‌توان متوجه شد که درمان موثر بوده است؟
خيلي ساده. اول آنکه خود بيمار مي‌فهمد که در مجموع وضعيتش رو به بهبود است يا خير. در ضمن مدت زمان خشکي صبحگاهي بايد به‌تدريج کم شود و تعداد مفاصل دردناک و متورم کاهش يابد به علاوه کارهايي که فرد قادر به انجام آنها خواهد بود، بيشتر مي‌شود.
نگاه دوم
سيگار آرتريت روماتوييد را شعله ور مي کند
دكتر احمدرضا جمشيدي
فوق‌تخصص روماتولوژي و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران
سيگار ريسک?فاکتور بسيار مهمي در ايجاد و پيشرفت بيماري روماتيسم است. به‌طور کلي چند بيماري وجود دارد که ارتباط آنها با سيگار ثابت شده است؛ آرتريت روماتوييد و نوعي التهاب رگ به نام واسکوليت و سندرم برگر.
اين خانم که صبح‌ها درد و خشکي مفاصل دارد بايد ابتدا مورد بررسي قرار گيرد تا مشخص شود درد ايشان التهابي است يا مکانيکي. اگر درد و خشکي ايشان طولاني و بيش از نيم ساعت و همراه با تورم مفصل باشد به احتمال زياد درد ايشان التهابي است و با زمينه سيگاري که دارند احتمال تشخيص آرتريت روماتوييد بسيار بالاست.
نکته‌اي که بايد به آن اشاره کنم اينکه تمامي بيماران مبتلا به آرتريت روماتوييد از نظر تست آزمايشگاهي مثبت نيستند. در حدود 40 درصد اين بيماران فاکتور روماتيسم، منفي است در حالي که مبتلا به آرتريت روماتوييد هستند. اينکه بخواهيم بگوييم دردهايي که ايشان 5 سال پيش داشته‌اند مربوط به روماتيسم بوده يا خير نياز به بررسي پرونده و معاينه‌هاي آن زمان ايشان دارد اما در حال حاضر که ايشان دچار بدشکلي مفصل شده‌اند، بايد گفت بدشکلي مفاصل 2 علت دارد؛ يکي آرتروز مفاصل دست يا آرتروز فاميلي که ارثي است و با ايجاد گره‌هايي در مفاصل دست ايجاد مي‌شود و اين گره‌ها باعث تغيير شکل مفصل مي‌شوند. اين مساله مي‌تواند آرتروز باشد يا روماتيسم. لازم است بيمار تحت معاينه و بررسي قرار گيرد تا مشخص شود التهاب مفصل دارد يا خير يا خشکي مفاصل صبحگاهي طولاني است يا خير و...
سيگار عامل اصلي اين بدشکلي مفاصل است و درمان نکردن درست هم آن را تشديد کرده است. دومين علت آرتروز انگشتان دست است که سيگار باز هم سبب تشديد بيماري مي‌شود. بنابراين توصيه مهمي که به اين خانم مي‌شود اين است که بايد سيگار را حتي اگر سيگاري فعالي هستند کنار بگذارند. مي‌توانند به يک روان‌پزشک مراجعه و با کمک ايشان سيگار را ترک کنند.
بعد با مراجعه به پزشک روماتولوژيست بايد مطمئن شوند مبتلا به چه نوع روماتيسمي هستند يا اصلا بيماري ايشان روماتيسم هست يا خير. عکس دست، معاينه صحيح، شرح‌حال کامل و انجام تست‌هاي آزمايشگاهي براي اين منظور ضروري است.
نگاه سوم
آرتريت روماتوييد و عوارض عصبي
دكتر بابك زماني
متخصص مغز و اعصاب، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران
بيماري آرتريت روماتوييد، بر اعصاب محيطي در جاهاي به خصوصي فشار مي‌آورد و يكي از دلايل اصلي بروز نشانگان تونل كارپ است. گاهي به دنبال تورم مفاصل، اين مشكل در بقيه اندام‌ها هم ايجاد مي‌شود.
در افراد مبتلا به آرتريت روماتوييد، ممكن است نوعي پلي‌نوروپاتي (نوعي اختلال عصبي است که روي حساسيت و تحريک‌پذيري اعصاب دست و پا اثر مي‌گذارد) به وجود آيد و تمامي اعصاب محيطي كه حس حركت را در بدن منتقل مي‌كنند، درگير كند.
اين پلي‌نوروپاتي اشكال بسيار متفاوتي دارد؛ از مهم‌ترين علايم آن، گزگز و مورمور و ضعف شديد اندام‌هاست.
آرتريت روماتوييد در مفصل اول و دوم باعث ايجاد التهاب‌هايي مي‌شود كه عامل جابه?جايي اين مفاصل است و روي قسمت فوقاني نخاع (محل اتصال نخاع به مغز)، فشار مي‌آورد و باعث ضعف چهار اندام مي‌شود كه عارضه بسيار خطرناكي است.
اگر چنين تورمي در اين مفصل به وجود آيد، بايد احتياط‌هاي لازم را در نظر گرفت تا به سرعت درمان شود.
مصرف كورتون‌ها در اين بيماران شايع است. مصرف طولاني مدت كورتون روي سيستم اعصاب تاثير مي‌گذارد و باعث ضعف عضلاني مي‌شود.
اين بيماران در صورت بروز علايم عصبي، لازم است به يك متخصص مغز و اعصاب مراجعه كنند تا تحت درمان و پيگيري قرار گيرند.
علاوه بر اين، آرتريت روماتوييد نوعي بيماري التهابي است بنابراين ابتلا به آن در كساني كه بيماري‌هاي خودايمني دارند، شايع‌تر از ساير مردم است و در اين حالت مي‌تواند قسمت‌هايي از اعصاب مركزي و محيطي را درگير كند.
نگاه چهارم
آرتريت روماتوييد و عوارض جشمي
دکتر هرمز شمس
متخصص بيماري‌هاي چشم و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران
همان‌طور که مي‌دانيد آرتريت‌روماتوييد در واقع يک بيماري التهابي است که باعث درد، تورم، سفتي و محدوديت حرکت مفاصل مي‌شود اما اين بيماري فقط مفاصل را درگير نمي‌کند و مي‌تواند بسياري از اندام‌هاي بدن را مبتلا کند که از جمله آنها چشم‌هاست.
بيماري آرتريت روماتوييد يک بيماري بافت همبند و کلاژن‌هاست و هر بيماري‌اي که در آن بافت کلاژن درگير شود، مي‌تواند به چشم‌ها هم آسيب برساند زيرا در چشم‌ها هم بافت کلاژن وجود دارد.
از عوارض اين بيماري در چشم‌ها مي‌توان به التهاب قسمتي‌هاي خلفي و مياني چشم اشاره کرد.
اين مشکلات چشمي به درمان‌هاي مهمي نياز دارند ولي درمان‌هاي آنها هم بايد سيستميک و هم موضعي باشند.
در صورتي که آرتريت‌روماتوييد چشم‌ها را درگير کند، قرمزي اسکلرا (منظور صلبيه خارجي‌ترين لايه چشم است که از کلاژن تشکيل شده و جلوي سفيدي چشم را مي‌گيرد) ايجاد مي‌شود که بسيار دردناک است، بنابراين در صورتي که بيمار دچار درد شديد و قرمزي چشم شد، بايد به پزشک مراجعه کند.
ممکن است يووئيت (التهاب قسمت‌هاي مختلف چشم) ايجاد شود که آن هم بيماري دردناکي است و قرمزي منتشر اطراف قرنيه، کاهش ديد، ديدن دانه‌هايي جلوي چشم (مگس‌پران) به طور ناگهاني، بيمار را مي‌آزارد. در صورتي که اين بيماري درمان نشود، ممکن است عوارضي مانند افزايش فشار داخل چشم، چسبندگي‌ها و آب‌مرواريد داشته باشد.
براي درمان اين مشکلات، لازم است بيماري اصلي بيمار درمان شود و درمان‌هاي مجزا چه به طور موضعي و چه به طور سيستميک براي مشکلات چشمي هم انجام گيرد.
نگاه ششم
رابطه آرتريت روماتوييد و افسردگي
دكتر پروين ناظمي
روان‌شناس، عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي
متاسفانه آرتريت روماتوييد، بيماري‌اي است كه اندام‌هاي مختلفي را درگير مي‌كند. مهم‌ترين عارضه آن، تغيير شكل مفاصل است. اين تغييرشكل توانمندي‌هاي فرد را تحت تاثير قرار مي‌دهد و باعث مي‌شود توانايي انجام بسياري از كارها را نداشته باشد كه همين زمينه‌ساز بروز افسردگي است. به عبارتي، اگر فرد نتواند از توانمندي‌هاي باقيمانده خود به خوبي استفاده كند، دچار افسردگي خواهد شد ولي بسياري از مبتلايان به اين بيماري، روي ويلچر هم به فعاليت خود ادامه مي‌دهند. توانبخشي و استفاده از نيروي باقيمانده، تنها راه پيشگيري از ابتلا به افسردگي ناشي از بيماري است. هر بيماري‌اي آثار رواني‌اي دارد كه باعث بروز مشكلاتي در بيمار مي‌شود. اين مشكلات از بين‌رفتني نيستند اما براي كنترل عواقب ناشي از آنها، مي‌توانيم انگيزه‌اي در خود ايجاد و از حداقل توانمندي‌هاي باقيمانده استفاده كنيم.
اين خانم حتما دريافته‌اند كه اعتياد به سيگار يكي از عوامل موثر در ابتلا آرتريت‌روماتوييد است و اگر با توجه به اين آگاهي، باز بگويند نمي‌توانند سيگار را ترك كنند، يعني انگيزه زندگي را از دست داده و به دليل ابتلا به افسردگي، عقب‌نشيني و خود را آماده مرگ كرده‌اند. انساني كه سلامت روان داشته باشد، با وجود آثار نامطلوب يك بيماري، از موقعيت‌ها و توانمندي‌هاي خود استفاده مي‌كند. اولين اقدامي كه مبتلايان به اين بيماري بايد انجام دهند، ترك سيگار است. براي ترك سيگار راه‌هاي زيادي وجود دارد، به اين مساله فكر كنيد سلامتي‌‌اي كه خداوند به شما داده، چقدر راحت به خطر انداخته‌ايد و هنوز هم در حال افزودن به اين خطرها هستيد.
توصيه مي‌كنم اين خانم‌ها زمان‌هايي كه سيگار مي‌كشند در خارج از خانه بگذارند يا در خانه سرگرمي‌اي براي خود فراهم كنند. كم كردن ساعت‌هاي بيكاري، حضور در كنار ساير افراد يا سرگرم كردن خود با يك فيلم يا كتاب، باعث ترك سيگار مي‌شود. براي تغيير هر عادتي، 21 روز زمان لازم است. اگر اين خانم 21 روز تحمل كنند، نتيجه بسيار عالي‌اي مي‌بينند.
نكته ديگر كه بايد به آن توجه كنيم، متناسب كردن انتظارمان با بيماري است يعني اگر نمي‌توانيم از دست‌هايمان استفاده كنيم، از پاها كمك بگيريم و برعكس. نه اينكه اگر پايمان درگير بيماري بود، با خود بگوييم: «بگذار دستم هم فلج شود، سيگارم را هم مي‌كشم، من كه انگيزه‌اي ندارم و در نهايت مي‌ميرم، چه الان چه دو سال ديگر.» اين يعني فرد سلامت روان خود را از دست داده و نمي‌تواند منطقي فكر كند.
در اين شرايط خانواده نقش بسيار مهمي دارد. اگر اطرافيان بتوانند به شخص روحيه بدهند تا از توانمندي‌هايش استفاده كند، تا حدي مسووليت‌ها را به خود او واگذار كنند، محيط را آرام نگه دارند و بيشتر از اتفاق‌هاي خوب صحبت كنند، فرد بيمار به دنبال اين انگيزه قوي و حمايت عاطفي بفهمد كه خانواده او را همان‌طور كه هست، پذيرفته‌اند، مي‌تواند سيگار را ترك كند. نپذيرفتن و انكار يك بيماري، در خانواده تشنج ايجاد مي‌كند و بيمار را به خطر مي‌اندازد و سريع‌تر او را به نقطه نهايي مي‌رساند. ساير افراد خانواده هم دچار عذاب و آزار مي‌شوند.
نگاه پنجم
آرتريت روماتوييد و عوارض قلبي
دکتر نسيم نادري
متخصص قلب و عروق، فلوشيپ نارسايي قلب، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران
آرتريت روماتوييد شايع‌ترين پلي‌آرتريت التهابي مزمن است که با انجام آزمايش‌هاي اختصاصي مشخص مي‌شود. عمده‌ترين مشکل اين بيماران، مشکلات مفصلي است اما اين بيماري به دليل اينکه بيماري سيستميک بافت همبند است، ممکن است هر قسمتي از بدن را درگير کند.
يکي از عوارض آرتريت روماتوييد مشکلات قلبي است و گاهي پرده دور قلب را درگير و بيماري پريکارديت ايجاد مي‌کند. گاهي پرده جنب هم درگير و پلوريت ايجاد مي‌شود. انواع و اقسام بيماري‌هاي عروقي ديگر از عوارض ديگر اين بيماري هستند.
خود بيماري آثار مستقيمي روي سيستم قلب و عروق دارد ولي گاهي مشکلات قلبي به دليل عوارض ديگري در قسمت‌هاي ديگر بدن، ايجاد مي‌شوند.
شايع‌ترين اثر مستقيم بيماري آرتريت روماتوييد، روي پرده قلب يا همان پريکارديت است و تقريبا 40 درصد از بيماران به اين مشکل مبتلا مي‌شوند. اين مشکل خود را به صورت تجمع مايع در پرده دور قلب (افيوژن پريکارد) نشان مي‌دهد که در آن مايعي دور قلب جمع مي‌شود ولي علامتي ندارد. بيماران مبتلا به آرتريت معمولا به صورت روتين و با نظر پزشک روماتولوژيست براي انجام اکوکارديوگرافي معرفي مي‌شوند تا کاملا تحت‌نظر باشند.
برخي اوقات پريکارديت حاد ايجاد مي‌شود. يکي از علايم آن درد قفسه‌سينه است که با نفس کشيدن تشديد مي‌شود. گاهي پرده جنب يا پرده اطراف ريه‌ها درگير و مايع در پلور جمع مي‌شود.
گاهي هم رسوب کلسيم در پرده دور قلب اتفاق مي‌افتد (کلسيفيه) و ممکن است علايم آن مانند علايم سل باشد که البته اين مورد خيلي نادر است.
اگر تجمع مايع در پريکارد زياد باشد، طوري که باعث بروز تنگي نفس شديد در بيمار يا فشردگي قلب شود، مي‌توان اين مايع را کشيد. اگر بيماري به صورت سيستميک درمان شد و کافي نبود ممکن است لازم باشد با جراحي، منفذي در پرده قلب ايجاد شود.
در برخي موارد به دنبال ايجاد مشکلات ذکر شده، بلوک‌هاي قلبي به وجود مي‌آيد که حتي باعث شود بيمار به پيس‌ميکر (ضربان‌ساز قلب) نياز پيدا کند.
از طرفي در اين بيماران ندول‌هاي قلبي ايجاد مي‌شود که باعث بروز مشکلات هدايتي در آنها خواهد شد.
مي‌توان به «واسکوليت» يا «التهاب عروق» هم اشاره کرد. از طرفي به دليل درمان‌هاي سيستميک و بي‌تحرکي، بيمار دچار مشکلات عروق کرونر هم مي‌شود بنابراين اگر فرد مبتلا به آرتريت به دلايلي به جراحي‌هاي غيرقلبي نياز داشت، بايد از شدت درگيري عروق کرونر آگاه بود.
گاهي آئورت درگير مي‌شود و نارسايي آئورت به وجود مي‌آيد که اين حالت خيلي سريع پيشرفت مي‌کند و به حدي مي‌رسد که ناچار پزشک مجبور خواهد شد دريچه قلب را تعويض کند.
گاه به دنبال ابتلا به آرتريت روماتوييد، فرد به بيماري‌هاي ريوي نيز مبتلا مي‌شود که همراه با افزايش فشار خون ريه است و به دنبال آن نارسايي قلب راست ايجاد مي‌شود، بنابراين از عوارض بيماري آرتريت روماتوييد مي‌توان به نارسايي قلب هم اشاره کرد.
اگر اين بيماران در اثر آرتريت روماتوييد دچار مشکلات قلبي شوند، لازم است درمان بيماري زمينه‌اي انجام شود و معمولا براي بيمار داروهاي ضدالتهاب تجويز مي‌شود.
درمان مشکلات قلبي براساس نوع عارضه‌اي که ايجاد مي‌شود، متفاوت است. مثلا درمان فشارخون بالا همان درماني است که معمولا براي فشارخون انجام مي‌شود. يا براي درمان نارسايي قلب هم بايد درمان‌هاي استاندارد قلبي انجام شود.
هفته نامه سلامت