ناهارخوران نقطه‌ای جنگلی در جنوب شهر گرگان است که در فاصله ۸ کیلومتری از مرکز شهر قرار دارد. ..
این منطقه از هوای نسبتاَ مطبوع و ملایم تری در مقایسه با شهر و مناطق شمالی این منطقه برخوردار است. به مرور زمان و با افزایش جمعیت و وسعت شهر گرگان از حدود ۲۰ سال قبل فاصله بین مرکز شهر و ناهارخوران به صورت یک خیابان عمومی و نسبتاَ شلوغ و پر رفت و آمد تبدیل شده و اکنون یکی از خیابانهای اصلی گرگان است. این مسیر که به جادهٔ ناهارخوران مشهور است، مسیری برای پیاده‌روی و نیز، تفریح مردم است. گرگانی‌ها به ویژه جوانترها در نیمه راه این جاده در نزدیکی محلی به نام باباطاهر ـ که نام رستورانی در میانهٔ جاده بوده‌است ـ مراسم و آدابی دارند. معمولاً شبهای پنجشنبه و جمعه مردم به این نقطه آمده و ماشینهای خود را پارک کرده و می‌ایستند و احیاناً دید و بازدید می‌کنند. در غروب روزهای تابستان و ساعات اولیه شب گاهی تعداد مردم در محدوده‌ای به وسعت دو سه کیلومتر مربع به بیش از ۳۰ هزار نفر می‌رسد. چند قهوه‌خانه و رستوران و دو هتل (هتل شهرداری و هتل جهان‌گردی) نیز در قسمت‌های پایانی جاده در همان نقطه‌ای که به ناهارخوران معروف است وجود دارد.
در هتل جهان‌گردی ناهارخوران همچنین کلبه‌هایی ویژه اجاره دادن به گردشگران وجود دارد و همه ساله شمار زیادی از مسافران محور تهران-مشهد سری هم به این مکان میزنند. هرچند در مقایسه با تعداد مردمی که از این ناحیه بازدید و در آن گردش می‌کنند امکانات بسیار کمی وجود دارد. ..
در ادامه جاده ناهارخوران به سوی کوهستانهای جنوب گرگان حدود ۶ کیلومتر دورتر روستای زیارت قرار دارد که از ییلاق‌های معروف گرگانی‌ها و نقاط دیدنی منطقه‌است.
ناهارخوران منطقه اي جنگلي در حدود ۴ كيلومتري جنوب شهر گرگان، يكي از نقاط گردشگري ايران و استان گلستان به شمار مي رود كه داراي شهرتي ملي است به طوري كه براي بسياري نام گرگان، ناهارخوران را در ذهن تداعي مي كند.
درختان سر به فلك كشيده جنگل باستاني همراه با امكانات گردشگري ناهارخوران، تفرجگاهي زيبا با چشم اندازي ديدني را در منطقه ايجاد كرده كه نه تنها مردم استان بلكه گردشگران بي شماري در تمام ايام سال و بخصوص تعطيلات نوروز و تابستان به آن روي مي آورند. به همين سبب كمتر گردشگر و مسافري است كه به شهر گرگان سفر كرده و يكبار به ناهارخوران نرفته باشد.
دانشنامه گلستان مي نويسد: در حال حاضر ناهارخوران با مساحت تقريبي ۳۰۰ هكتار به منطقه اي گفته مي شود كه بيشتر شامل جنگل هاي حاشيه جاده بوده اما مساحت پارك جنگلي ناهارخوران كه مديريت آن را شهرداري مركز استان گلستان بر عهده دارد حدود ۱۶۸ هكتار است. در واقع ناهارخوران را مي توان نوعي پارك به شمار آورد كه برخلاف پارك هاي جنگلي طبيعي، قبل از مطالعه، طراحي و تجهيز به صورت خودجوش براي بهره مندي از مواهب طبيعي و مناظر موجود آن توسط مردم از زمان هاي قديم استفاده شده است. ..
* تا روستاي زيارت
اين منطقه به دليل داشتن چشم اندازهاي زيبا، آب و هواي مناسب و نزديكي به گرگان از زمان دور مورد توجه ساكنان شهر بوده، به طوري كه اهالي بومي گرگان از اين مكان، بخصوص در تابستان ها براي سپري كردن روزهاي گرم بهره مي برند و در ييلاق خوش آب و هواي ناهارخوران يعني روستاي زيارت زندگي مي كردند.
در آن زمان كه هنوز راه مناسبي براي عبور وسايل نقليه از داخل جنگل وجود نداشت، اسب هاي روستاييان مردم را به روستا مي رساندند. امروزه راه دسترسي معمول به ناهارخوران از داخل شهر و از طريق بلواري مقدور است كه در انتها به ميدان ناهارخوران ختم مي شود و پس از آن جاده پرپيچ و خم روستاي تفريحي و ييلاقي زيارت در دل جنگل سر به فلك كشيده آغاز مي شود.
از لحاظ آب و هوايي، ناحيه ناهارخوران گرگان جزو نواحي معتدل و نيمه مرطوب خزري است كه آب و هواي آن مطبوع و ملايم است و به دليل افزايش ارتفاع، هواي خنك تري نسبت به شهر گرگان بويژه در فصل تابستان دارد. ميانگين حداقل دماي هواي اين منطقه بين ۱۲ تا ۲۲ درجه سانتي گراد و بارندگي متوسط سالانه آن ۶۴۹ ميليمتر اعلام شده است.
در دانشنامه گلستان آمده، اين منطقه داراي توپوگرافي ناهمگن است، به اين صورت كه با شيبي تند شروع و سپس به صورت تقريباً يكنواخت تا انتهاي منطقه ادامه مي يابد. اين پستي و بلندي پس از طي مسير اوليه جاده و در ناحيه اي معروف به باباطاهر چشم انداز و مناظري زيبا را در پيش روي بيننده قرار مي دهد به طوري كه در اطراف، فضاي باز جنگلي و در افق ديد كوه هاي زيبا و پوشيده از درخت قرار دارد.
ارتفاع متوسط بيشتر اين منطقه حدود ۴۰۰ تا ۴۵۰ متر از سطح درياست كه در برخي نواحي به ۷۰۰ تا ۹۰۰ متر نيز مي رسد. ارتفاعات ناهارخوران گرگان داراي دره، آبريزها و يال هاي زيادي است كه محيط مناسبي را براي علاقه مندان به طبيعت و كوهپيمايان فراهم مي كند.
ارتفاعات غرب و جنوب غربي ميدان ناهارخوران مورد استفاده كوهپيمايان و مسير اصلي صعود آنها براي رسيدن به سفيدچشمه و ارتفاعات بالاتر است. دسترسي به اين ارتفاعات از راه پله هاي سنگي قديمي و زيباي موجود در محوطه ناهارخوران امكان پذير است.
* درختان و حيوانات جنگلي
«مزدك دوربيكي» در دانشنامه گلستان مي نويسد: پوشش گياهي منطقه ناهارخوران از نوع معتدل و جنگل هاي آن خزري متعلق به جغرافياي گياهي هيركاني و داراي اراضي جنگلي متراكم است كه با توجه به گردشگرپذير بودن منطقه و دخالت انساني در محيط، پوشش غيربومي نيز در آن ديده مي شود.
درختان بلوط، انجيلي، ممرز، افراپلت، نمدار، گيلاس وحشي، آزاد، خرمندي و درختچه هاي تمشك، كوله خاس، ازگيل و وليك از گياهان طبيعي و بومي و كاج، سرو، ماگنوليا، شمشاد، برگ نو، بيد مجنون، پاپيتال و مينا از گونه هاي دست كاشت آن است.
وي مي افزايد: منابع آبي موجود در ناهارخوران شامل چندين چشمه در محدوده اين منطقه است كه معروف ترين آن سفيدچشمه واقع در ارتفاعات اطراف آن است. تنها رودخانه ناهارخوران نيز زيارت است كه از ارتفاعات روستاي زيارت سرچشمه گرفته و با طول كلي ۴۰ كيلومتر در طول منطقه جريان دارد و جزو حوضه آبريز قره سو است كه يكي از منابع اصلي تأمين آب شهر گرگان محسوب مي شود. به گفته دوربيكي، از لحاظ گونه هاي جانوري هر چند به دليل از بين رفتن حالت طبيعي و شهري شدن منطقه، جانوران زيادي در آن به چشم نمي خورند با اين وجود شب ها يا زماني كه تراكم جمعيت انساني آن كم است، مواردي از گراز، شغال، خفاش، موش، راسو، سنجاب، عقاب، شاهين، قمري، داركوب، جغد، دم جنبانك، صعوه، سهره، چرخ ريسك، گنجشك، كلاغ، سار و مارمولك جنگلي در آن مشاهده شده است. ..
ناهارخوران از قديم به عنوان يك منطقه جنگلي تفريحي شناخته مي شد ولي در دهه هاي اخير به دلايل مختلف از جمله استفاده نادرست از منابع طبيعي، جنگل زدايي و توسعه بي برنامه و بي رويه شهر گرگان، بافت آن تغيير كرده به طوري كه مناطق مسكوني و اداري و امكانات شهري نيز به آن اضافه شده است. محيط انساني اين منطقه شامل بخش مسكوني، اداري، خدماتي، تفريحي و بخش باغ و فضاي سبز خصوصي است.
*جاذبه هاي گردشگري
بيشتر جاذبه هاي گردشگري ناهارخوران، طبيعي است و عمده بازديدكنندگان براي استفاده از محيط، چشم اندازها، آب و هوا، پيك نيك، پياده روي، ورزش، كوه پيمايي و فعاليت هاي مشابه به اين منطقه مي آيند.
هم اكنون بيشتر نواحي مورد استفاده گردشگران در كنار بلوار قرار دارد مانند ناحيه معروف به تپه باباطاهر، محوطه و ميدان ناهارخوران، جنگل دست كاشت كاج و ناحيه معروف به پارادايز كه با هتل ها، رستوران ها، شهربازي بچه ها، بازارچه خريد و ديگر امكانات شرايط مطلوبي را براي گذراندن اوقات فراغتي همراه با آرامش در اين منطقه فراهم كرده است.
اما مينو ناظري، معاونت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان گلستان عقيده دارد در دل طبيعت زيبا رفتن هم اينك كم شده است. وي در اين مورد مي گويد: چند سال پيش بلوار ۴۵ متري به عنوان محور گردشگري ناهارخوران و فضاي گردشگاهي تعيين و ساخته شد. مردم با اتومبيل مي آيند و در كنار پياده رو اتراق مي كنند.
وي مي افزايد: مكاني به اين خوبي را خداوند در شهر گرگان گذاشته اما به جز شهرداري كه مناطق تفريحي را تأسيس كرده است، مي شد مكان هايي در داخل جنگل براي گردشگري ساخت.
این منطقه از هوای نسبتاَ مطبوع و ملایم تری در مقایسه با شهر و مناطق شمالی این منطقه برخوردار است. به مرور زمان و با افزایش جمعیت و وسعت شهر گرگان از حدود ۲۰ سال قبل فاصله بین مرکز شهر و ناهارخوران به صورت یک خیابان عمومی و نسبتاَ شلوغ و پر رفت و آمد تبدیل شده و اکنون یکی از خیابانهای اصلی گرگان است. این مسیر که به جادهٔ ناهارخوران مشهور است، مسیری برای پیاده‌روی و نیز، تفریح مردم است. گرگانی‌ها به ویژه جوانترها در نیمه راه این جاده در نزدیکی محلی به نام باباطاهر ـ که نام رستورانی در میانهٔ جاده بوده‌است ـ مراسم و آدابی دارند. معمولاً شبهای پنجشنبه و جمعه مردم به این نقطه آمده و ماشینهای خود را پارک کرده و می‌ایستند و احیاناً دید و بازدید می‌کنند. در غروب روزهای تابستان و ساعات اولیه شب گاهی تعداد مردم در محدوده‌ای به وسعت دو سه کیلومتر مربع به بیش از ۳۰ هزار نفر می‌رسد. چند قهوه‌خانه و رستوران و دو هتل (هتل شهرداری و هتل جهان‌گردی) نیز در قسمت‌های پایانی جاده در همان نقطه‌ای که به ناهارخوران معروف است وجود دارد.
در هتل جهان‌گردی ناهارخوران همچنین کلبه‌هایی ویژه اجاره دادن به گردشگران وجود دارد و همه ساله شمار زیادی از مسافران محور تهران-مشهد سری هم به این مکان میزنند. هرچند در مقایسه با تعداد مردمی که از این ناحیه بازدید و در آن گردش می‌کنند امکانات بسیار کمی وجود دارد. ..
در ادامه جاده ناهارخوران به سوی کوهستانهای جنوب گرگان حدود ۶ کیلومتر دورتر روستای زیارت قرار دارد که از ییلاق‌های معروف گرگانی‌ها و نقاط دیدنی منطقه‌است.
ناهارخوران منطقه اي جنگلي در حدود ۴ كيلومتري جنوب شهر گرگان، يكي از نقاط گردشگري ايران و استان گلستان به شمار مي رود كه داراي شهرتي ملي است به طوري كه براي بسياري نام گرگان، ناهارخوران را در ذهن تداعي مي كند.
درختان سر به فلك كشيده جنگل باستاني همراه با امكانات گردشگري ناهارخوران، تفرجگاهي زيبا با چشم اندازي ديدني را در منطقه ايجاد كرده كه نه تنها مردم استان بلكه گردشگران بي شماري در تمام ايام سال و بخصوص تعطيلات نوروز و تابستان به آن روي مي آورند. به همين سبب كمتر گردشگر و مسافري است كه به شهر گرگان سفر كرده و يكبار به ناهارخوران نرفته باشد.
دانشنامه گلستان مي نويسد: در حال حاضر ناهارخوران با مساحت تقريبي ۳۰۰ هكتار به منطقه اي گفته مي شود كه بيشتر شامل جنگل هاي حاشيه جاده بوده اما مساحت پارك جنگلي ناهارخوران كه مديريت آن را شهرداري مركز استان گلستان بر عهده دارد حدود ۱۶۸ هكتار است. در واقع ناهارخوران را مي توان نوعي پارك به شمار آورد كه برخلاف پارك هاي جنگلي طبيعي، قبل از مطالعه، طراحي و تجهيز به صورت خودجوش براي بهره مندي از مواهب طبيعي و مناظر موجود آن توسط مردم از زمان هاي قديم استفاده شده است. ..
* تا روستاي زيارت
اين منطقه به دليل داشتن چشم اندازهاي زيبا، آب و هواي مناسب و نزديكي به گرگان از زمان دور مورد توجه ساكنان شهر بوده، به طوري كه اهالي بومي گرگان از اين مكان، بخصوص در تابستان ها براي سپري كردن روزهاي گرم بهره مي برند و در ييلاق خوش آب و هواي ناهارخوران يعني روستاي زيارت زندگي مي كردند.
در آن زمان كه هنوز راه مناسبي براي عبور وسايل نقليه از داخل جنگل وجود نداشت، اسب هاي روستاييان مردم را به روستا مي رساندند. امروزه راه دسترسي معمول به ناهارخوران از داخل شهر و از طريق بلواري مقدور است كه در انتها به ميدان ناهارخوران ختم مي شود و پس از آن جاده پرپيچ و خم روستاي تفريحي و ييلاقي زيارت در دل جنگل سر به فلك كشيده آغاز مي شود.
از لحاظ آب و هوايي، ناحيه ناهارخوران گرگان جزو نواحي معتدل و نيمه مرطوب خزري است كه آب و هواي آن مطبوع و ملايم است و به دليل افزايش ارتفاع، هواي خنك تري نسبت به شهر گرگان بويژه در فصل تابستان دارد. ميانگين حداقل دماي هواي اين منطقه بين ۱۲ تا ۲۲ درجه سانتي گراد و بارندگي متوسط سالانه آن ۶۴۹ ميليمتر اعلام شده است.
در دانشنامه گلستان آمده، اين منطقه داراي توپوگرافي ناهمگن است، به اين صورت كه با شيبي تند شروع و سپس به صورت تقريباً يكنواخت تا انتهاي منطقه ادامه مي يابد. اين پستي و بلندي پس از طي مسير اوليه جاده و در ناحيه اي معروف به باباطاهر چشم انداز و مناظري زيبا را در پيش روي بيننده قرار مي دهد به طوري كه در اطراف، فضاي باز جنگلي و در افق ديد كوه هاي زيبا و پوشيده از درخت قرار دارد.
ارتفاع متوسط بيشتر اين منطقه حدود ۴۰۰ تا ۴۵۰ متر از سطح درياست كه در برخي نواحي به ۷۰۰ تا ۹۰۰ متر نيز مي رسد. ارتفاعات ناهارخوران گرگان داراي دره، آبريزها و يال هاي زيادي است كه محيط مناسبي را براي علاقه مندان به طبيعت و كوهپيمايان فراهم مي كند.
ارتفاعات غرب و جنوب غربي ميدان ناهارخوران مورد استفاده كوهپيمايان و مسير اصلي صعود آنها براي رسيدن به سفيدچشمه و ارتفاعات بالاتر است. دسترسي به اين ارتفاعات از راه پله هاي سنگي قديمي و زيباي موجود در محوطه ناهارخوران امكان پذير است.
* درختان و حيوانات جنگلي
«مزدك دوربيكي» در دانشنامه گلستان مي نويسد: پوشش گياهي منطقه ناهارخوران از نوع معتدل و جنگل هاي آن خزري متعلق به جغرافياي گياهي هيركاني و داراي اراضي جنگلي متراكم است كه با توجه به گردشگرپذير بودن منطقه و دخالت انساني در محيط، پوشش غيربومي نيز در آن ديده مي شود.
درختان بلوط، انجيلي، ممرز، افراپلت، نمدار، گيلاس وحشي، آزاد، خرمندي و درختچه هاي تمشك، كوله خاس، ازگيل و وليك از گياهان طبيعي و بومي و كاج، سرو، ماگنوليا، شمشاد، برگ نو، بيد مجنون، پاپيتال و مينا از گونه هاي دست كاشت آن است.
وي مي افزايد: منابع آبي موجود در ناهارخوران شامل چندين چشمه در محدوده اين منطقه است كه معروف ترين آن سفيدچشمه واقع در ارتفاعات اطراف آن است. تنها رودخانه ناهارخوران نيز زيارت است كه از ارتفاعات روستاي زيارت سرچشمه گرفته و با طول كلي ۴۰ كيلومتر در طول منطقه جريان دارد و جزو حوضه آبريز قره سو است كه يكي از منابع اصلي تأمين آب شهر گرگان محسوب مي شود. به گفته دوربيكي، از لحاظ گونه هاي جانوري هر چند به دليل از بين رفتن حالت طبيعي و شهري شدن منطقه، جانوران زيادي در آن به چشم نمي خورند با اين وجود شب ها يا زماني كه تراكم جمعيت انساني آن كم است، مواردي از گراز، شغال، خفاش، موش، راسو، سنجاب، عقاب، شاهين، قمري، داركوب، جغد، دم جنبانك، صعوه، سهره، چرخ ريسك، گنجشك، كلاغ، سار و مارمولك جنگلي در آن مشاهده شده است. ..
ناهارخوران از قديم به عنوان يك منطقه جنگلي تفريحي شناخته مي شد ولي در دهه هاي اخير به دلايل مختلف از جمله استفاده نادرست از منابع طبيعي، جنگل زدايي و توسعه بي برنامه و بي رويه شهر گرگان، بافت آن تغيير كرده به طوري كه مناطق مسكوني و اداري و امكانات شهري نيز به آن اضافه شده است. محيط انساني اين منطقه شامل بخش مسكوني، اداري، خدماتي، تفريحي و بخش باغ و فضاي سبز خصوصي است.
*جاذبه هاي گردشگري
بيشتر جاذبه هاي گردشگري ناهارخوران، طبيعي است و عمده بازديدكنندگان براي استفاده از محيط، چشم اندازها، آب و هوا، پيك نيك، پياده روي، ورزش، كوه پيمايي و فعاليت هاي مشابه به اين منطقه مي آيند.
هم اكنون بيشتر نواحي مورد استفاده گردشگران در كنار بلوار قرار دارد مانند ناحيه معروف به تپه باباطاهر، محوطه و ميدان ناهارخوران، جنگل دست كاشت كاج و ناحيه معروف به پارادايز كه با هتل ها، رستوران ها، شهربازي بچه ها، بازارچه خريد و ديگر امكانات شرايط مطلوبي را براي گذراندن اوقات فراغتي همراه با آرامش در اين منطقه فراهم كرده است.
اما مينو ناظري، معاونت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان گلستان عقيده دارد در دل طبيعت زيبا رفتن هم اينك كم شده است. وي در اين مورد مي گويد: چند سال پيش بلوار ۴۵ متري به عنوان محور گردشگري ناهارخوران و فضاي گردشگاهي تعيين و ساخته شد. مردم با اتومبيل مي آيند و در كنار پياده رو اتراق مي كنند.
وي مي افزايد: مكاني به اين خوبي را خداوند در شهر گرگان گذاشته اما به جز شهرداري كه مناطق تفريحي را تأسيس كرده است، مي شد مكان هايي در داخل جنگل براي گردشگري ساخت.