نمونه سوالات امتحانی با جواب علوم دوم راهنمایی
فصل اول )
انرژي ذخيره شده در مواد شيميايي انرژي شيميايي مي گويند.
سه شرط لازم براي آتش سوزي: 1-ماده سوختني 2-اكسيژن 3-گرما
كاتاليزگرها:موادي هستند كه سرعت يك واكنش شيميايي را افزايش مي دهند. كاتاليزگرها خود دچار تغيير شيميايي نمي شوند و در پايان واكنش بدون تغيير باقي مي ماند.
قانون بايستگي جرم: در تغييرهاي شيميايي همواره مجموع جرم واكنش دهنده ها برابر مجموع جرم فرآورده هاست.به عبارت ديگر در واكنش شيميايي نه از جرم كم نه بر آن افزوده مي شود. و جرم ثابت باقي مي ماند.
طبق قانون پايستگي جرم، در يك واكنش شيميايي جرم واكنش دهنده ها برابر جرم فرآورده ها مي باشد.
فصل دوم)نور،رنگ و بينايي
براي آنكه جسمي ديده شود، بايد از آن جسم نور به چشم برسد
اجسام به دو دسته تقسيم مي شوند.
1- اجسام منير يا چشمه ي نور: اجسامي كه از خود نور توليد مي كنند. مانند خورشيد، لامپ روشن، شمع روشن، چوب در حال سوختن
2- اجسام غير منير: اين اجسام از خود نوري تابش نمي كنند
تقسيم بندي اجسام غير منير از نظر عبور نور از آنها:
1- اجسام شفاف : اجسامي كه نور از آن ها عبور مي كند مانند شيشه – هوا – آب
2- اجسام نيمه شفاف : اجسامي كه نور از آن ها عبور مي كند ولي از پشت آن ها اجسام ديگر به طور واضح ديده نمي شوند. مانند شيشه هاي مات – كاغذ كالك
3- اجسام كدر اجسامي كه نور از آن ها عبور نمي كند.مانند آجر-مقوا-چوب و ....
نور به خط راست منتشر مي شود.چند دليل مهم براي اثبات اين موضوع:
1- عبور نور از لابه لاي شاخ و برگ درختان
2- تشكيل سايه
3- خورشيد گرفتگي
4- ماه گرفتگي
سايه چگونه تشكيل مي شود؟ اگر جسم كدري در مقابل منبع نوري قرار گيرد در پشت جسم محوطه ي تاريكي بوجود مي آيد كه به آن سايه مي گويند.
- خورشيد گرفتگي (كسوف): هر گاه در چرخش ماه به دور زمين و هر دو به دور خورشيد، مركز آن سه (ماه،زمين،خورشيد) روي يك خط راست واقع شود به طوري كه ماه در وسط باشد، ماه جلوي نور خورشيد را مي گيرد و سايه آن روي زمين مي افتد در نتيجه كساني كه در سايه ي ماه قرار دارند خورشيد را تاريك مي بينند. در اين صورت مي گوييم، خورشيد گرفتگي رخ داده است.
- ماه گرفتگي يا خسوف: اگر زمين بين ماه و خورشيد قرار گيرد، زمين جلوي نور خورشيد را مي گيرد و سايه آن روي ماه مي افتد و آن را تاريك مي كند. در اين صورت مي گوييم ماه گرفتگي رخ داده است.
بازتاب نور : برگشت نور از سطح يك جسم را بازتاب مي گويند.
انواع بازتاب نور:
1- بازتاب منظم: وقتي پرتوهاي نور به طور موازي به يك سطح بسيار صاف تابيده و به طور موازي در يك جهت بازتاب مي شوند. در اين نوع بازتاب همواره تصويري واضح و روشن ايجاد مي شود. مانند آينه
2- بازتاب نامنظم: هرگاه يك دسته پرتو موازي نور به سطح ناهمواري برخورد كند به صورت پرتوهاي غير موازي و در جهات متفاوت بازتاب مي شوند. دراين نوع بازتابش تصوير اشياء مبهم و نامشخص است.
نكته 1: پرتو تابش: پرتو نوري كه به سطح مي تابد.(I)
نكته2: پرتو بازتابش: پرتو بازگشته از سطح را مي گويند.®
نكته3: زاويه تابش: زاويه بين پرتو تابش و خط عمود را مي گويند.(i)
نكته4: زاويه بازتابش: زاويه بين پرتو بازتاب و خط عمود را گويند.®
آينه: قطعات شيشه اي كه پشت آنها نقره اندود يا جيوه اندود شده است و مي توانند نور را بازتاب دهند بازتاب از سطح آينه منظم است.
ويژگي هاي تصوير در آينه تخت
1- تصوير مجازي
2- تصوير مستقيم
3- تصوير برگردان(وارون جانبي)
4- طول تصوير با طول جسم برابر است.
5- فاصله تصوير تا آينه با فاصله ي جسم تا آينه برابر است.
كاربرد آينه ي تخت:
1- استفاده از تصوير مستقيم آن در خانه و وسايل نقليه 2- استفاده از آينه براي ارسال علايم مخابراتي به فاصله دور
3- استفاده از آينه ي تخت براي اندازه گيري سرعت نور و وسايل نور بازتابي (تلسكوپ بازتابي)
4- پريسكوپ
- پريسكوپ: اين دستگاه از لوله اي تشكيل شده كه در دو طرف آن دو آينه ي تخت موازي نصب شده كه هر يك از اين آينه ها با محور آينه زوايه 45 درجه مي سازد. هر تصويري كه در يكي از اين آينه ها ديده مي شود در ديگري نيز مشاهده مي شود.
آينه هاي كروي: الف) آينه مقعر(كاو) ب) آينه ي كوژ
الف) آينه مقعر(كاو): اگر سطح داخلي آينه بازتاب كننده باشد، به آن آينه كاو مي گويند.
نكته: اگر يك دسته پرتو نور موازي به آينه كاو بتابد پرتوهاي بازتابيده در يك نقطه به نام كانون حقيقي به هم مي رسند. كانون با حرف F نمايش داده مي شود.
ب) آينه ي كوژ: اگر سطح خارجي آينه بازتاب كننده باشد، آن را آينه ي كوژ مي گويند.
اگر در مسير نور يك قطعه جسم شفاف عمود در مسير نور قرار گيرد، مسير نور در هنگام عبور از جسم هم چنان مستقيم خواهد بود
ما اگر نور در مسير خود، با زوايه اي ديگر به يك جسم شفاف (مثلا شيشه) برخورد كند، هنگام ورود به شيشه مسير حركتش مقداري كج مي شود. به اين پديده شكست نور مي گويند.
شكست نور
علت شكسته ديدن مداد در آب: وقتي نور از يك محيط وارد محيط ديگر مي شود به علت متفاوت بودن سرعت نور در محيط ها ، مسير نور تغيير مي كند و نور در هنگام خروجش از آب و ورود به هوا، مسيرش عوض مي شود و مداد را شكسته در آب مي بينيم
منشور:
قطعه اي مثلثي شكل است كه از يك ماده شفاف مثل شيشه يا پلاستيك هاي بي رنگ ساخته مي شود.
هرگاه شعاع نور سفيدي بر يك وجه منشور شيشه اي كه قاعده ي آن به شكل مثلث است بتابانيم، نور سفيد تجزيه شده و پرتوهاي خروجي از منشور بر روي پرده طيف رنگيني از هفت رنگ قرمز، نارنجي، زرد، سبز، آبي، نيلي و بنفش را تشكيل مي دهد. علت اين پديده آن است كه ميزان شكست نورهاي رنگي مختلف، با هم يكسان نيست.
جداسازي رنگ هاي نور سفيد به وسيله ي منشور را پاشيدگي نور (پاشيده شدن) مي گويند.
به مجموعه نورهاي رنگي كه از پاشيده شدن نور در منشور به وجود مي آيد طيف نور گفته مي شود. طيف نور هفت رنگ دارد.
هفت رنگ طيف نور:1-بنفش 2-نيلي 3-آبي 4-سبز 5-زرد 6-نارنجي 7-قرمز
بيشترين شكست نور را بنفش و كمترين شكست نور را قرمز دارد.
پرتو نور:نشان دادن نور با خط هاي جهت دار
باريكه نور: مجموعه اي از پرتوهاي نور
باريكه نور
عدسي ها:
اگر دو منشور را مطابق شكل هاي مقابل به هم بچسبانيم و سطح آن ها را به صورت خميده تراش دهيم، عدسي به وجود مي آيد.
انواع عدسي:
1- عدسي همگرا(محدب يا كوژ) 2- عدسي واگرا (مقعر يا كاو)
- عدسي همگرا(محدب يا كوژ) ضخامت وسط اين عدسي بيش تر از ضخامت كناره هاي آن است.
- عدسي واگرا (مقعر يا كاو) ضخامت وسط اين عدسي كم تر از ضخامت كناره هاي آن است.
عدسي مقعر
كاربرد عدسي ها:
در ساخت بسياري از ابزارهاي نوري، مانند دوربين هاي عكاسي، دوربين هاي شكاري، پروژكتورها و ... از عدسي همگرا استفاده مي شود.
. عدسي واگرا به اندازه عدسي همگرا كاربرد ندارد اما در ساخت عينك ها از آن استفاده ي بسياري مي شود.
س-تعدادي عينك طبي را بررسي كنيد و بگوئيد كه آيا عدسي آن ها واگراست يا همگرا . از چه روشي براي تعيين واگر يا همگرا بودن عدسي استفاده مي كنيد؟
براي تعيين محدب يا مقعر بودن عدسيها راههاي مختلفي وجود دارد
1 – آنها را در مقابل نور قرارداده هر كدام نور را متمركز كنند محدب،هر كدام پراكنده كنند ،مقعر.
2 – در عدسي هاي مقعر تصوير هميشه كوچكتر و مستقيم اما در محدب اين طور نيست. تصوير بزرگتر است.
3 – هر كدام بر روي پرده تصوير تشكيل دهند محدب هستند.
فصل سوم)موج
? . به حركتهاي رفت و برگشتي مثل حركت آونگ، حركت نوساني مي گويند
? جسم در حال نوسان را نوسانگر مي نامند.
دوره يا زمان يك نوسان : در حركت نوساني به مدت زماني كه طول مي كشد تا نوسانگر يك نوسان انجام دهد، دوره مي گويند. دوره با نماد T نشان داده مي شود.
براي مثال اگر يك بار حركت رفت و برگشت فنر 2 ثانيه طول بكشد، مي گوئيم دوره فنر، يعني زمان يك نوسان فنر 2 ثانيه است.
هر چه نوسانگري تندتر نوسان كند، زمان هر نوسان آن كوتاه تر مي شود.
بسامد يا فركانس: به تعداد نوسان هايي كه يك نوسانگر در مدت يك ثانيه انجام مي دهد، بسامد يا فركانس مي گويند. بسامد را با نماد F نشان مي دهند
? مثلاً اگر نوسانگري در هر ثانيه 10 نوسان انجام دهد، فركانس نوسان آن 10 هرتز است.
? يكاي بسامد، هرتز است.
هر چه نوسانگري تندتر نوسان كند، بسامد نوسان آن بيشتر است.
? جابه جايي موج در يك محيط را انتشار موج مي ناميم.
o فاصله ي هر دو برجستگي (قله موج) پياپي يا فاصله ي هر دو فرورفتگي (قعر موج) پياپي را طول موج مي نامند.
به جسمي كه در يك محيط موج ايجاد مي كند، چشمه موج گفته مي شود.
سرعت انتشار: موج در هر محيط با سرعت معيني منتشر مي شود. سرعت انتشار در يك محيط به جنس و حالت محيط و شرايط فيزيكي آن بستگي دارد.
مشخصات موج: 1- سرعت انتشار 2- بسامد (فركانس) 3- طول موج
? به هرجسمي كه صوت توليد مي كند، چشمه صوت مي گويند. حنجره انسان يك چشمه ي صوت است.
موج هاي صوتي را به سه گروه تقسيم مي كنند:
1-صوت 2- فرو صوت 3- فرا صوت
1-صوت: به موج هاي صوتي كه بسامد آن ها در حدود 20 تا 20000 هرتز باشد، صوت مي گويند.
محدوده ي شنوايي انسان :
براي آنكه صوتي روي گوش انسان اثر بگذارد و شنيده شود، بايد بسامد آن در محدوده 20 تا 20000 هرتز باشد، به اين محدوده، محدوده ي شنوايي انسان گفته مي شود.
2- فرو صوت:
صوت هايي كه بسامد آن ها كم تر از 20 هرتز باشد، فروصوت گفته مي شود.
3- فرا صوت:
صوت هايي كه بسامد آن ها از 20000هرتز بيش تر باشد، فراصوت گفته مي شود.
كاربردهاي فراصوت:
1- امروزه فرا صوت و استفاده آن در صنعت و پزشكي اهميت بسيار دارد. به عنوان مثال در پزشكي از فراصوت براي بررسي جنين در بدن مادر و اطلاع از وضعيت و اطمينان از سلامتي آن استفاده مي شود. 2-عكس برداري از درون بدن 3-تعيين اعماق درياها
3- از فراصوت در جستجوي تومورها و ديگر عوامل غير طبيعي حفره شكمي و بررسي قلب استفاده مي شود.
4- امواج فرا صوت مي توانند دستگاههاي پزشكي و دندانپزشكي را تميز كنند.
5- از يك باريكه ي پر انرژي فراصوت براي بريدن بافتهاي بدن استفاده مي شود.
در صنعت:
يك باريكه ي فراصوت مي تواند شكاف هاي ظريف (باريك) فلزات، آسفالت جاده ها يا لاستيك را آشكار سازد.
زمين شناسان باريكه اي از امواج فراصوت را به درون زمين مي فرستند و با بررسي پژواك ها، مي توانند به نوع سنگ ها و مواد كاني زير زميني پي ببرند. همچنين مي توانند با مطالعه پژواك هاي فراصوت، در مورد احتمال وجود نفت در لايه هاي زير زمين نظر بدهند.
? امواج الكترو مغناطيسي:
نوعي از امواج كه مي توانند در خلا منتشر شوند و نياز به محيط مادي ندارند را موج الكترو مغناطيسي مي نامند.
? امواج الكترو مغناطيسي مثل امواج راديويي و امواج نور
? امواج مكانيكي مثل امواج آب، صوتي و فنر
? دو تفاوت موج هاي الكترو مغناطيسي و موج هاي صوتي:
1- سرعت انتشار موج هاي الكترومغناطيسي بسيار بيشتر از سرعت موج ه اي صوتي است. (مثلاً سرعت موج هاي صوتي در هوا در دماي معمولي حدود 340 متر برثانيه است در حالي كه سرعت انتشار موج هاي الكترومغناطيسي در هوا حدود 000/000/300 متر بر ثانيه است.)
2- امواج صوتي براي انتشار نياز به محيط مادي دارند در حاليكه امواج الكترو مغناطيسي از خلا نيز مي گذرند.
شكل زير طيف موج هاي الكترومغناطيسي را نشان مي دهد.
طول موج هاي كوتاه تر يا بسامد بيشتر طول موج هاي بلندتر يا بسامد كمتر
فصل اول )
انرژي ذخيره شده در مواد شيميايي انرژي شيميايي مي گويند.
سه شرط لازم براي آتش سوزي: 1-ماده سوختني 2-اكسيژن 3-گرما
كاتاليزگرها:موادي هستند كه سرعت يك واكنش شيميايي را افزايش مي دهند. كاتاليزگرها خود دچار تغيير شيميايي نمي شوند و در پايان واكنش بدون تغيير باقي مي ماند.
قانون بايستگي جرم: در تغييرهاي شيميايي همواره مجموع جرم واكنش دهنده ها برابر مجموع جرم فرآورده هاست.به عبارت ديگر در واكنش شيميايي نه از جرم كم نه بر آن افزوده مي شود. و جرم ثابت باقي مي ماند.
طبق قانون پايستگي جرم، در يك واكنش شيميايي جرم واكنش دهنده ها برابر جرم فرآورده ها مي باشد.
فصل دوم)نور،رنگ و بينايي
براي آنكه جسمي ديده شود، بايد از آن جسم نور به چشم برسد
اجسام به دو دسته تقسيم مي شوند.
1- اجسام منير يا چشمه ي نور: اجسامي كه از خود نور توليد مي كنند. مانند خورشيد، لامپ روشن، شمع روشن، چوب در حال سوختن
2- اجسام غير منير: اين اجسام از خود نوري تابش نمي كنند
تقسيم بندي اجسام غير منير از نظر عبور نور از آنها:
1- اجسام شفاف : اجسامي كه نور از آن ها عبور مي كند مانند شيشه – هوا – آب
2- اجسام نيمه شفاف : اجسامي كه نور از آن ها عبور مي كند ولي از پشت آن ها اجسام ديگر به طور واضح ديده نمي شوند. مانند شيشه هاي مات – كاغذ كالك
3- اجسام كدر اجسامي كه نور از آن ها عبور نمي كند.مانند آجر-مقوا-چوب و ....
نور به خط راست منتشر مي شود.چند دليل مهم براي اثبات اين موضوع:
1- عبور نور از لابه لاي شاخ و برگ درختان
2- تشكيل سايه
3- خورشيد گرفتگي
4- ماه گرفتگي
سايه چگونه تشكيل مي شود؟ اگر جسم كدري در مقابل منبع نوري قرار گيرد در پشت جسم محوطه ي تاريكي بوجود مي آيد كه به آن سايه مي گويند.
- خورشيد گرفتگي (كسوف): هر گاه در چرخش ماه به دور زمين و هر دو به دور خورشيد، مركز آن سه (ماه،زمين،خورشيد) روي يك خط راست واقع شود به طوري كه ماه در وسط باشد، ماه جلوي نور خورشيد را مي گيرد و سايه آن روي زمين مي افتد در نتيجه كساني كه در سايه ي ماه قرار دارند خورشيد را تاريك مي بينند. در اين صورت مي گوييم، خورشيد گرفتگي رخ داده است.
- ماه گرفتگي يا خسوف: اگر زمين بين ماه و خورشيد قرار گيرد، زمين جلوي نور خورشيد را مي گيرد و سايه آن روي ماه مي افتد و آن را تاريك مي كند. در اين صورت مي گوييم ماه گرفتگي رخ داده است.
بازتاب نور : برگشت نور از سطح يك جسم را بازتاب مي گويند.
انواع بازتاب نور:
1- بازتاب منظم: وقتي پرتوهاي نور به طور موازي به يك سطح بسيار صاف تابيده و به طور موازي در يك جهت بازتاب مي شوند. در اين نوع بازتاب همواره تصويري واضح و روشن ايجاد مي شود. مانند آينه
2- بازتاب نامنظم: هرگاه يك دسته پرتو موازي نور به سطح ناهمواري برخورد كند به صورت پرتوهاي غير موازي و در جهات متفاوت بازتاب مي شوند. دراين نوع بازتابش تصوير اشياء مبهم و نامشخص است.
نكته 1: پرتو تابش: پرتو نوري كه به سطح مي تابد.(I)
نكته2: پرتو بازتابش: پرتو بازگشته از سطح را مي گويند.®
نكته3: زاويه تابش: زاويه بين پرتو تابش و خط عمود را مي گويند.(i)
نكته4: زاويه بازتابش: زاويه بين پرتو بازتاب و خط عمود را گويند.®
آينه: قطعات شيشه اي كه پشت آنها نقره اندود يا جيوه اندود شده است و مي توانند نور را بازتاب دهند بازتاب از سطح آينه منظم است.
ويژگي هاي تصوير در آينه تخت
1- تصوير مجازي
2- تصوير مستقيم
3- تصوير برگردان(وارون جانبي)
4- طول تصوير با طول جسم برابر است.
5- فاصله تصوير تا آينه با فاصله ي جسم تا آينه برابر است.
كاربرد آينه ي تخت:
1- استفاده از تصوير مستقيم آن در خانه و وسايل نقليه 2- استفاده از آينه براي ارسال علايم مخابراتي به فاصله دور
3- استفاده از آينه ي تخت براي اندازه گيري سرعت نور و وسايل نور بازتابي (تلسكوپ بازتابي)
4- پريسكوپ
- پريسكوپ: اين دستگاه از لوله اي تشكيل شده كه در دو طرف آن دو آينه ي تخت موازي نصب شده كه هر يك از اين آينه ها با محور آينه زوايه 45 درجه مي سازد. هر تصويري كه در يكي از اين آينه ها ديده مي شود در ديگري نيز مشاهده مي شود.
آينه هاي كروي: الف) آينه مقعر(كاو) ب) آينه ي كوژ
الف) آينه مقعر(كاو): اگر سطح داخلي آينه بازتاب كننده باشد، به آن آينه كاو مي گويند.
نكته: اگر يك دسته پرتو نور موازي به آينه كاو بتابد پرتوهاي بازتابيده در يك نقطه به نام كانون حقيقي به هم مي رسند. كانون با حرف F نمايش داده مي شود.
ب) آينه ي كوژ: اگر سطح خارجي آينه بازتاب كننده باشد، آن را آينه ي كوژ مي گويند.
اگر در مسير نور يك قطعه جسم شفاف عمود در مسير نور قرار گيرد، مسير نور در هنگام عبور از جسم هم چنان مستقيم خواهد بود
ما اگر نور در مسير خود، با زوايه اي ديگر به يك جسم شفاف (مثلا شيشه) برخورد كند، هنگام ورود به شيشه مسير حركتش مقداري كج مي شود. به اين پديده شكست نور مي گويند.
شكست نور
علت شكسته ديدن مداد در آب: وقتي نور از يك محيط وارد محيط ديگر مي شود به علت متفاوت بودن سرعت نور در محيط ها ، مسير نور تغيير مي كند و نور در هنگام خروجش از آب و ورود به هوا، مسيرش عوض مي شود و مداد را شكسته در آب مي بينيم
منشور:
قطعه اي مثلثي شكل است كه از يك ماده شفاف مثل شيشه يا پلاستيك هاي بي رنگ ساخته مي شود.
هرگاه شعاع نور سفيدي بر يك وجه منشور شيشه اي كه قاعده ي آن به شكل مثلث است بتابانيم، نور سفيد تجزيه شده و پرتوهاي خروجي از منشور بر روي پرده طيف رنگيني از هفت رنگ قرمز، نارنجي، زرد، سبز، آبي، نيلي و بنفش را تشكيل مي دهد. علت اين پديده آن است كه ميزان شكست نورهاي رنگي مختلف، با هم يكسان نيست.
جداسازي رنگ هاي نور سفيد به وسيله ي منشور را پاشيدگي نور (پاشيده شدن) مي گويند.
به مجموعه نورهاي رنگي كه از پاشيده شدن نور در منشور به وجود مي آيد طيف نور گفته مي شود. طيف نور هفت رنگ دارد.
هفت رنگ طيف نور:1-بنفش 2-نيلي 3-آبي 4-سبز 5-زرد 6-نارنجي 7-قرمز
بيشترين شكست نور را بنفش و كمترين شكست نور را قرمز دارد.
پرتو نور:نشان دادن نور با خط هاي جهت دار
باريكه نور: مجموعه اي از پرتوهاي نور
باريكه نور
عدسي ها:
اگر دو منشور را مطابق شكل هاي مقابل به هم بچسبانيم و سطح آن ها را به صورت خميده تراش دهيم، عدسي به وجود مي آيد.
انواع عدسي:
1- عدسي همگرا(محدب يا كوژ) 2- عدسي واگرا (مقعر يا كاو)
- عدسي همگرا(محدب يا كوژ) ضخامت وسط اين عدسي بيش تر از ضخامت كناره هاي آن است.
- عدسي واگرا (مقعر يا كاو) ضخامت وسط اين عدسي كم تر از ضخامت كناره هاي آن است.
عدسي مقعر
كاربرد عدسي ها:
در ساخت بسياري از ابزارهاي نوري، مانند دوربين هاي عكاسي، دوربين هاي شكاري، پروژكتورها و ... از عدسي همگرا استفاده مي شود.
. عدسي واگرا به اندازه عدسي همگرا كاربرد ندارد اما در ساخت عينك ها از آن استفاده ي بسياري مي شود.
س-تعدادي عينك طبي را بررسي كنيد و بگوئيد كه آيا عدسي آن ها واگراست يا همگرا . از چه روشي براي تعيين واگر يا همگرا بودن عدسي استفاده مي كنيد؟
براي تعيين محدب يا مقعر بودن عدسيها راههاي مختلفي وجود دارد
1 – آنها را در مقابل نور قرارداده هر كدام نور را متمركز كنند محدب،هر كدام پراكنده كنند ،مقعر.
2 – در عدسي هاي مقعر تصوير هميشه كوچكتر و مستقيم اما در محدب اين طور نيست. تصوير بزرگتر است.
3 – هر كدام بر روي پرده تصوير تشكيل دهند محدب هستند.
فصل سوم)موج
? . به حركتهاي رفت و برگشتي مثل حركت آونگ، حركت نوساني مي گويند
? جسم در حال نوسان را نوسانگر مي نامند.
دوره يا زمان يك نوسان : در حركت نوساني به مدت زماني كه طول مي كشد تا نوسانگر يك نوسان انجام دهد، دوره مي گويند. دوره با نماد T نشان داده مي شود.
براي مثال اگر يك بار حركت رفت و برگشت فنر 2 ثانيه طول بكشد، مي گوئيم دوره فنر، يعني زمان يك نوسان فنر 2 ثانيه است.
هر چه نوسانگري تندتر نوسان كند، زمان هر نوسان آن كوتاه تر مي شود.
بسامد يا فركانس: به تعداد نوسان هايي كه يك نوسانگر در مدت يك ثانيه انجام مي دهد، بسامد يا فركانس مي گويند. بسامد را با نماد F نشان مي دهند
? مثلاً اگر نوسانگري در هر ثانيه 10 نوسان انجام دهد، فركانس نوسان آن 10 هرتز است.
? يكاي بسامد، هرتز است.
هر چه نوسانگري تندتر نوسان كند، بسامد نوسان آن بيشتر است.
? جابه جايي موج در يك محيط را انتشار موج مي ناميم.
o فاصله ي هر دو برجستگي (قله موج) پياپي يا فاصله ي هر دو فرورفتگي (قعر موج) پياپي را طول موج مي نامند.
به جسمي كه در يك محيط موج ايجاد مي كند، چشمه موج گفته مي شود.
سرعت انتشار: موج در هر محيط با سرعت معيني منتشر مي شود. سرعت انتشار در يك محيط به جنس و حالت محيط و شرايط فيزيكي آن بستگي دارد.
مشخصات موج: 1- سرعت انتشار 2- بسامد (فركانس) 3- طول موج
? به هرجسمي كه صوت توليد مي كند، چشمه صوت مي گويند. حنجره انسان يك چشمه ي صوت است.
موج هاي صوتي را به سه گروه تقسيم مي كنند:
1-صوت 2- فرو صوت 3- فرا صوت
1-صوت: به موج هاي صوتي كه بسامد آن ها در حدود 20 تا 20000 هرتز باشد، صوت مي گويند.
محدوده ي شنوايي انسان :
براي آنكه صوتي روي گوش انسان اثر بگذارد و شنيده شود، بايد بسامد آن در محدوده 20 تا 20000 هرتز باشد، به اين محدوده، محدوده ي شنوايي انسان گفته مي شود.
2- فرو صوت:
صوت هايي كه بسامد آن ها كم تر از 20 هرتز باشد، فروصوت گفته مي شود.
3- فرا صوت:
صوت هايي كه بسامد آن ها از 20000هرتز بيش تر باشد، فراصوت گفته مي شود.
كاربردهاي فراصوت:
1- امروزه فرا صوت و استفاده آن در صنعت و پزشكي اهميت بسيار دارد. به عنوان مثال در پزشكي از فراصوت براي بررسي جنين در بدن مادر و اطلاع از وضعيت و اطمينان از سلامتي آن استفاده مي شود. 2-عكس برداري از درون بدن 3-تعيين اعماق درياها
3- از فراصوت در جستجوي تومورها و ديگر عوامل غير طبيعي حفره شكمي و بررسي قلب استفاده مي شود.
4- امواج فرا صوت مي توانند دستگاههاي پزشكي و دندانپزشكي را تميز كنند.
5- از يك باريكه ي پر انرژي فراصوت براي بريدن بافتهاي بدن استفاده مي شود.
در صنعت:
يك باريكه ي فراصوت مي تواند شكاف هاي ظريف (باريك) فلزات، آسفالت جاده ها يا لاستيك را آشكار سازد.
زمين شناسان باريكه اي از امواج فراصوت را به درون زمين مي فرستند و با بررسي پژواك ها، مي توانند به نوع سنگ ها و مواد كاني زير زميني پي ببرند. همچنين مي توانند با مطالعه پژواك هاي فراصوت، در مورد احتمال وجود نفت در لايه هاي زير زمين نظر بدهند.
? امواج الكترو مغناطيسي:
نوعي از امواج كه مي توانند در خلا منتشر شوند و نياز به محيط مادي ندارند را موج الكترو مغناطيسي مي نامند.
? امواج الكترو مغناطيسي مثل امواج راديويي و امواج نور
? امواج مكانيكي مثل امواج آب، صوتي و فنر
? دو تفاوت موج هاي الكترو مغناطيسي و موج هاي صوتي:
1- سرعت انتشار موج هاي الكترومغناطيسي بسيار بيشتر از سرعت موج ه اي صوتي است. (مثلاً سرعت موج هاي صوتي در هوا در دماي معمولي حدود 340 متر برثانيه است در حالي كه سرعت انتشار موج هاي الكترومغناطيسي در هوا حدود 000/000/300 متر بر ثانيه است.)
2- امواج صوتي براي انتشار نياز به محيط مادي دارند در حاليكه امواج الكترو مغناطيسي از خلا نيز مي گذرند.
شكل زير طيف موج هاي الكترومغناطيسي را نشان مي دهد.
طول موج هاي كوتاه تر يا بسامد بيشتر طول موج هاي بلندتر يا بسامد كمتر