نوروز به روایت فردوسی

[Maryam]

گرانمایه جمشید فرزند او​

کمر بست یکدل پر از پند او

​

برآمد بر آن تخت فرخ پدر​

به رسم کیان بر سرش تاج زر

​

کمر بست با فر شاهنشهی​

جهان گشت سرتاسر او را رهی

​

زمانه بر آسود از داوری​

به فرمان او دیو و مرغ و پری

​

جهان را فزوده بدو آبروی​

فروزان شده تخت شاهی بدوی

​

منم گفت با فرهٔ ایزدی​

همم شهریاری همم موبدی

​

بدان را ز بد دست کوته کنم​

روان را سوی روشنی ره کنم

​

نخست آلت جنگ را دست برد​

در نام جستن به گردان سپرد

​

به فر کیی نرم کرد آهنا​

چو خود و زره کرد و چون جوشنا

​

چو خفتان و تیغ و چو برگستوان​

همه کرد پیدا به روشن روان

​

بدین اندرون سال پنجاه رنج​

ببرد و ازین چند بنهاد گنج

​

دگر پنجه اندیشهٔ جامه کرد​

که پوشند هنگام ننگ و نبرد

​

ز کتان و ابریشم و موی قز​

قصب کرد پرمایه دیبا و خز

​

بیاموختشان رشتن و تافتن​

به تار اندرون پود را بافتن

​

چو شد بافته شستن و دوختن​

گرفتند ازو یکسر آموختن

​

چو این کرده شد ساز دیگر نهاد​

زمانه بدو شاد و او نیز شاد

​

ز هر انجمن پیشه‌ور گرد کرد​

بدین اندرون نیز پنجاه خورد

​

گروهی که کاتوزیان خوانی‌اش​

به رسم پرستندگان دانی‌اش

​

جدا کردشان از میان گروه​

پرستنده را جایگه کرد کوه

​

بدان تا پرستش بود کارشان​

نوان پیش روشن جهاندارشان

​

صفی بر دگر دست بنشاندند​

همی نام نیساریان خواندند

​

کجا شیر مردان جنگ آورند​

فروزندهٔ لشکر و کشورند

​

کزیشان بود تخت شاهی به جای​

وزیشان بود نام مردی به پای

​

بسودی سه دیگر گره را شناس​

کجا نیست از کس برایشان سپاس

​

بکارند و ورزند و خود بدروند​

به گاه خورش سرزنش نشنوند

​

ز فرمان تن‌آزاده و ژنده‌پوش​

ز آواز پیغاره آسوده گوش

​

تن آزاد و آباد گیتی بروی​

بر آسوده از داور و گفتگوی

​

چه گفت آن سخن‌گوی آزاده مرد​

که آزاده را کاهلی بنده کرد

​

چهارم که خوانند اهتو خوشی​

همان دست‌ورزان اباسرکشی

​

کجا کارشان همگنان پیشه بود​

روانشان همیشه پراندیشه بود

​

بدین اندرون سال پنجاه نیز​

بخورد و بورزید و بخشید چیز

​

ازین هر یکی را یکی پایگاه​

سزاوار بگزید و بنمود راه

​

که تا هر کس اندازهٔ خویش را​

ببیند بداند کم و بیش را

​

بفرمود پس دیو ناپاک را​

به آب اندر آمیختن خاک را

​

هرانچ از گل آمد چو بشناختند​

سبک خشک را کالبد ساختند

​

به سنگ و به گچ دیو دیوار کرد​

نخست از برش هندسی کار کرد

​

چو گرمابه و کاخهای بلند​

چو ایوان که باشد پناه از گزند

​

ز خارا گهر جست یک روزگار​

همی کرد ازو روشنی خواستار

​

به چنگ آمدش چندگونه گهر​

چو یاقوت و بیجاده و سیم و زر

​

ز خارا به افسون برون آورید​

شد آراسته بندها را کلید

​

دگر بویهای خوش آورد باز​

که دارند مردم به بویش نیاز

​

چو بان و چو کافور و چون مشک ناب​

چو عود و چو عنبر چو روشن گلاب

​

پزشکی و درمان هر دردمند​

در تندرستی و راه گزند

​

همان رازها کرد نیز آشکار​

جهان را نیامد چنو خواستار

​

گذر کرد از آن پس به کشتی بر آب​

ز کشور به کشور گرفتی شتاب

​

چنین سال پنجه برنجید نیز​

ندید از هنر بر خرد بسته چیز

​

همه کردنیها چو آمد به جای​

ز جای مهی برتر آورد پای

​

به فر کیانی یکی تخت ساخت​

چه مایه بدو گوهر اندر نشاخت

​

که چون خواستی دیو برداشتی​

ز هامون به گردون برافراشتی

​

چو خورشید تابان میان هوا​

نشسته برو شاه فرمانروا

​

جهان انجمن شد بر آن تخت او​

شگفتی فرومانده از بخت او

​

به جمشید بر گوهر افشاندند​

مران روز را روز نو خواندند

​

سر سال نو هرمز فرودین​

برآسوده از رنج روی زمین

​

بزرگان به شادی بیاراستند​

می و جام و رامشگران خواستند

​

چنین جشن فرخ از آن روزگار​

به ما ماند از آن خسروان یادگار

​

چنین سال سیصد همی رفت کار​

ندیدند مرگ اندر آن روزگار

​

ز رنج و ز بدشان نبد آگهی​

میان بسته دیوان بسان رهی

​

به فرمان مردم نهاده دو گوش​

ز رامش جهان پر ز آوای نوش

​

چنین تا بر آمد برین روزگار​

ندیدند جز خوبی از کردگار

​

جهان سربه‌سر گشت او را رهی​

نشسته جهاندار با فرهی




​

شاهنامه فردوسی​