نگاهي به آداب ورسوم قبيله شيناشا (shinasha)در كشور اتيوپي

[Nicol]

اتيوپي سرزمين قبيله هاي متعدد است كه هريك فرهنگ ، زبان واعتقادات ويژه خودرا دارد وفضاي اجتماعي اين كشور زمينه زندگي اقوام گوناگون را در كنار هم فراهم ساخته است. هرقوم به زبان خود سخن مي گويد، مي نويسد وبا آداب ورسوم خود زندگي مي كند.

يكي از اين قبائل، «بني شنگول »(Bani shangol) و «گومز»(Gomez) است كه در بخش شمال غربي اتيوپي زندگي مي كنند.اين قوم پنج تيره مهم دارد كه عبارتنداز:«كومو»(Como)، «مائو»(maeo)، «شيناشا»(Shinasha)، «گومز»(Gomez) و «برتا»(Berta).دراين نوشتار با گوشه اي از آداب و رسوم تيره شيناشا آشنا مي شويم:


قبيله شيناشا از كهن ترين طوايف ساكن منطقه «مته كل »(meteh kol) درايالت بني شنگول وگومز است .اين منطقه در 600 كيلومتري شمال غرب آديس آبابا قرار دارد.

سالمندان قبيله درباره وجه تسميه شيناشا مي گويند «شيناشا» به معني «هزاران» است ونشانگر كثرت نفوس اين طايفه مي باشد. تيره شيناشا زبان ويژه اي دارند كه گفته مي شود از خانواده زبانهاي اوماتيك است.

شيناشاها زندگي كشاورزي وگله داري دارند وبه كشت غله ، ارزن ، كنجد و«تف»نوعي دانه شبيه به ارزن كه ازآن ناني موسوم به انجرا پخته مي شود وپايه غذايي مردم اتيوپي استtef)

ونيز پرورش گاو،گوسفند وتوليد عسل مي پردازند ودركلبه هايي از چوب وگل كه ديوارهاي آن را چوب خيزران تشكيل ميدهد، زندگي مي كنند.

ازدواج در ميان قبيله شيناشا
شيناشاها پنج نوع ازدواج دارند كه به ترتيب : «جيوا»(Jiva) ،«تسيستا»(tesista) ، «ويدا»(vida) ، «بيكا»(bika) و«نانا»(nana) ناميده مي شود

جيوا :دراين نوع از ازدواج ،پدر داماد با نيزه اي دردست راست وشاخه زيتوني دردست چپ به همراه تعدادي از بستگان ودوستان خود به خواستگاري دختر مي رود.خانواده دختر بنابر رسم قبيله حتي اگر با اين وصلت موافق نباشند ، پدر داماد وهمراهان او را به خانه مي پذيرند.

2)تسيستا: ازدواجي است كه با توافق زوجين بدون دخالت والدين آنها صورت مي گيرد.
3)ويدا: شايع ترين نوع ازدواج درميان قبيله شيناشاست وعبارت است ازاين كه مسئوليت انتخاب همسر را والدين برعهده مي گيرند.پدر پسر ابتدا شجره نامه دختر مورد نظر خودرا (با تفحص از افراد قبيله وخانواده وي) بررسي مي كند تا هيچ گونه ارتباط نسبي تا هفت نسل بين دوخانواده (عروس وداماد)وجود نداشته باشد.

 

[Nicol]

به عقيده شيناشاها ، پسر ودختر نبايد هيچ گونه پيوند فاميلي تا هفت نسل با يكديگر داشته باشند.(البته بنا به مشاهدات عيني نگارنده اين اصل دركل اتيوپي رعايت مي شود وبرابر عرف نبايد عروس وداماد تا 7 نسل با هم درارتباط فاميلي داشته باشند) .پس از بررسي شجره نامه و اطمينان از عدم هرگونه نسبت فاميلي تا هفت نسل ، پدر پسر پيام خواستگاري خودرا از طريق يكي از سالخوردگان قبيله به اطلاع پدر دختر مي رساند.دراين نوع ازدواج ، پسر و دختر همديگر را نديده ونمي شناسند.

خانواده دختر، زماني را براي اعلام جواب تعيين مي كنند.دراين فرصت براي تصميم گيري متوسل به فال مي شوند كه در زبان محلي بدان «ميلكي» (milki) مي گويند.يكي از روشهاي فالگيري اين است كه مادر دختر سه چهار روز قبل از زمان اعلام جواب دانه هايي را خيس
مي كند. اگر تا روز جوابگويي دانه ها جوانه زدند با ازدواج موافقت و اگر جوانه نزدند با آن مخالفت مي كند.به عقيده شيناشاها ، جوانه نزدن نشانه بي ثمري ازدواج است. با اعلام جواب رد، خانواده پسر از خانواده دختر مي خواهد يكبار ديگر شانس پسرشان را بيازمايند ومجدداً فال بگيرند.مادر دختر مجدداً دانه هايي را خيس كرده وبه همان ترتيب جواب رد يا قبول به خانواده پسر داده مي شود.

روش ديگر فالگيري اين است كه مادر پسر ودختر مشتركاً شب هنگام، خاكستري روي آتش هيزم مي ريزند؛ هنگام صبح اگر آتش خاموش شده باشد با ازدواج مخالفت واگر روشن مانده باشد با آن موافقت مي نمايند.آنها معتقدند درصورت خاموش شدن هيزم، ازدواج نيز به خاموشي (مرگ يا بيماري يا تولد فرزندان ناقص الخلقه )منجر خواهد شد.

 

[Nicol]

روش ديگر در فال زدن در قضيه خواستگاري اين است كه مرد سالخورده اي كه پيام خواستگاري را مي آورد در راه اگر به مردي برخورد كند كه ابزار كشاورزي به همراه دارد، اين ازدواج خوش يمن تلقي مي شود و مرد سالخورده به راه خود تا خانه دختر براي رساندن پيام ادامه مي دهد واگر درراه به ميمون هاي پر سر وصدا برخورد كند ، اين وصلت ناميمون (!)،بد يمن، تلقي شده ، عروسي سر نمي گيرد؛ زيرا معتقدند درصورت ازدواج، زن وشوهر زندگي آرامي نخواهند داشت.

 

[Nicol]

به هر حال ، درصورت نيك بودن فال ، روز عروسي تعيين مي شود.سابقاً خانواده پسر رشته نخي را به نشانه پيوند دوخانواده ، به خانواده دختر مي دادند؛ ولي امروزه خانواده پسر مبلغي درحدود هزار بير- بير واحد پول اتيوپي است – (كه معادل يكصد دلار آمريكا) به خانواده دختر مي دهد.پس از توافق دوخانواده، بلافاصله يك جفت گوشواره ، يك حلقه گردن بند(شامل سكه هاي مجارستاني كه زماني پول رايج منطقه بوده )ولوازم آرايش به دختر داده مي شود. دختر با استعمال اين وسايل شوهر دار محسوب مي گردد وديگر كسي به خواستگاريش نمي آيد.