همه دردهایی که معده ما را تهدید می کنند
علائم زخم معده و ریفلاکس(برگشت غذا و اسید به مری یا همان سوزش پشت سینه) با یکدیگر شباهت زیادی دارند و این باعث شده که بسیاری از افراد در تشخیص این دو حالت از هم سرگردان شوند. نخستین و مهم ترین علامت هردوی آنها سوزش و درد معده است. تحقیقات نشان داده، از هر ۵ نفر یک نفر حداقل به صورت هفتگی از سوءهاضمه و سوزش معده رنج می برد. این دردها می تواند زندگی روزانه را مختل کند و بی توجهی به آن ممکن است باعث مشکلات جدی و خطرناکی شود.
● سوزش معده مساوی زخم معده نیست
سوء هاضمه عبارتی کلی است و می تواند شامل درد معده، سوزش معده، تهوع، استفراغ و ریفلاکس باشد. سوء هاضمه علل مختلفی دارد که شایع ترین علت آن، سوء هاضمه بدون زخم (یا به اصطلاح Non Ulcer dyspepsia یا Functional dyspepsia) است که ۶۰ درصد از موارد سوء هاضمه را شامل می شود. افراد مبتلا به این وضعیت به ۲گروه تقسیم می شوند؛ یک عده افرادی هستند که به دلیل بالا بودن اسید معده دچار درد و سوزش می شوند که برای درمان آنها داروهای پایین آورنده اسید تجویز می شود. گروه دیگر افرادی هستند که به دلیل حساسیت بیش از حد گیرنده های معده و اختلالات حرکتی، هنگام صبح با حالت تهوع، استفراغ و نفخ بیدار می شوند که خانم های جوان بیشتر دچار این حالت می شوند. نتیجه آندوسکوپی این افراد معمولا طبیعی است و می توان با استفاده از داروهای پروکینتیک (داروهایی که اختلالات حرکتی معده را بهبود می بخشند) این وضعیت را درمان کرد.
● داروهایی که معده دوست شان ندارد
مصرف برخی از داروها می تواند در ایجاد یا تشدید سوءهاضمه تاثیرگذار باشد. در درجه اول می توان به آنتی بیوتیک ها اشاره کرد. برای مثال مصرف اریترومایسین معمولا با درد معده همراه است. علاوه براین، داروهای مسکن، قرص های ضد بارداری، برخی از داروهای قلبی و مصرف قرص های آهن یا کلسیم با شکم خالی می تواند بدون ایجاد زخم باعث سوءهاضمه شود. همچنین بارداری یکی از مواردی است که سوزش یا ریفلاکس معده را تشدید می کند. از یک سو، افزایش فشار شکم در بارداری باعث باز ماندن دریچه بین مری و معده می شود و از سوی دیگر، افزایش ترشح هورمون پروژسترون هم باعث شل شدن این دریچه می شود.
● این درد ریفلاکس است نه سکته قلبی!
یکی از دلایل شایع سوزش معده، ریفلاکس است. ریفلاکس بر اثر شل شدن دریچه بین معده و مری ایجاد می شود که این شل شدن دریچه باعث ورود اسید معده از معده به داخل مری می شود. این اسید باعث می شود فرد دائما احساس سوزش کند. حتی ممکن است ریفلاکس با درد قلبی اشتباه گرفته شود. بسیاری از مواقع بیمارانی که ریفلاکس دارند به علت درد شدید پشت جناغ سینه در ICU بستری می شوند و زمانی که پزشک قلب، تست ورزش انجام می دهد یا از آنژیوگرافی و اسکن قلبی استفاده می کند متوجه می شود که فرد مشکل قلبی ندارد.
● این ۲ زخم با هم فرق دارند
از عوامل دیگر درد و سوزش معده، زخم معده و زخم اثنی عشر است. بیشتر اوقات افراد در تشخیص میان این دو زخم دچار اشتباه می شوند اما این دو بیماری از علائم متفاوتی برخوردارند. برای مثال هنگامی که افراد مبتلا به زخم معده هستند در حالت سیری کامل در ناحیه معده احساس درد می کنند اما در موارد ابتلا به زخم اثنی عشر فرد در حالت گرسنگی درد معده دارد. مهم ترین روش برای تشخیص زخم معده و زخم اثنی عشر، آندوسکوپی است به خصوص اگر بیمار بیشتر از ۴۵ سال داشته باشد. در زخم های معده بهتر است بیوپسی یا نمونه برداری نیز انجام گیرد. زیرا یک درصد از علائم سوء هاضمه ممکن است بر اثر سرطان معده ایجاد شده باشد. اما در زخم های اثنی عشر معمولا نیازی به بیوپسی وجود ندارد. یکی دیگر از علل سوء هاضمه سرطان معده است. در واقع شایع ترین سرطان دستگاه گوارش در ایران سرطان معده است و یک در صد از موارد سوءهاضمه به این دلیل ایجاد می شود. مهم ترین عامل در مورد سرطان، سن بیمار است. اگر فردی بالای ۴۵ سال دچار سوزش و درد معده شود، بهتر است آندوسکوپی انجام دهد یا حتی اگر فرد کمتر از ۴۵ سال داشته باشد و علاوه بر درد و سوزش معده در بلع غذا مشکل داشته، مدفوعش سیاه، کم اشتها ولاغر شده باشد یا در آزمایش ها مشخص شود کم خون شده است باز هم لازم است آندوسکوپی انجام شود.
● اگر صبح ها صدای تان می گیرد
گاهی اوقات ممکن است ریفلاکس با علائمی مانند پوسیده شدن دندان ها خودش را نشان دهد. درواقع افرادی که ریفلاکس دارند بیشتر در معرض پوسیدگی دندان هستند. علاوه براین، ریفلاکس ممکن است باعث تشدید آسم و توقف تنفس در خواب شود. بسیاری از افرادی که هنگام شب دچار ریفلاکس می شوند در زمان بیدار شدن صدایشان می گیرد وکم کم در طول روز باز می شود. زمانی که متخصص گوش و حلق و بینی از ناحیه حلق این بیماران «لارنگوسکوپی» می کند، متوجه می شود که حنجره و قسمت خلفی گلویشان متورم است.
● خانم ها! از گن استفاده نکنید
پیشنهاد اول برای مبتلایان به ریفلاکس این است که حجم وعده های غذایی خود را کم کنند و هنگام غذا خوردن از نوشیدن آب، نوشابه های گازدار و دوغ پرهیز کنند، زیرا هرقدر معده بیشتر حالت اتساع پیدا کند، برگشت اسید بیشتر خواهد بود. چربی و غذاهای پرچرب معمولا باعث شل شدن دریچه بین معده، مری و تشدید ریفلاکس می شوند. علاوه براین، ترشیها، ادویه، سرکه، خیارشور، پیتزا، گوجه فرنگی، سس کچاب، مرکبات ترش، پرتقال، سیگار، قهوه و شکلات از جمله مواردی هستند که ریفلاکس را تشدید می کنند. افراد مبتلا نباید بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز بکشند و باید بین زمان غذا خوردن و خواب شان فاصله کافی وجود داشته باشد. همچنین بهتر است زمانی که می خواهند بخوابند سرشان روی شانه شان با زاویه ۳۰ درجه قرار بگیرد. بیشتر مواقع، گذاشتن بالش زیر سر کافی نیست و لازم است که از تخت های بیمارستانی با قابلیت تغییر زاویه استفاده شود. اگر بیمار اضافه وزن دارد، حتما باید وزنش را کم کند. علاوه براین، استفاده از گن در خانم ها و سفت بستن کمربند در آقایان می تواند این وضعیت را تشدید کند. این افراد نباید بلافاصله بعد از خوردن غذا فعالیت های سنگین انجام دهند. گاهی اوقات هم ضرورت دارد که برای کاهش اسید معده تحت نظر پزشک از قرص هایی مثل امپرازول، لانزوپرازول یا پنتوپرازول استفاده شود. بهترین زمان برای مصرف این قرص ها نیم ساعت قبل از صبحانه است و اگر هنگام غذا خوردن مصرف شوند تاثیری نخواهند گذاشت. مصرف خودسرانه دارو برای تسکین درد و سوزش معده به هیچ عنوان توصیه نمی شود. بیمار ابتدا باید توسط پزشک بررسی شود تا مشخص شود که آیا دلیل دردهای او ریفلاکس است یا خیر. همانطور که گفته شد سوءهاضمه می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. ریفلاکس تنها یکی از این دلایل است.
● نخوردن صبحانه باعث زخم معده نمی شود
ثابت نشده که خوردن یا نخوردن یک غذای خاص باعث ایجاد زخممعده شود. گاهی اوقات در اخبار شایع می شود که مثلا خوردن فلفل و ادویه باعث ایجاد زخممعده می شود درصورتی که می دانیم در کشور هند تمام غذاهایشان پر از ادویه و فلفل است. طب امروز این قضیه را قبول ندارد. ممکن است خوردن برخی از مواد سوءهاضمه را تشدید کند اما موجب به وجود آمدن یا بزرگ و کوچک شدن زخممعده نمی شود.
مهم ترین حسن صبحانه جلوگیری از ایجاد یبوست است. زمانی که غذا وارد معده می شود ریفلاکس گاستروکولیت رخ می دهد و روده بزرگ شروع به فعالیت می کند. در افرادی که صبحانه نمی خورند ریفلاکس گاستروکولیت رخ نمی دهد و از آنجایی که بهترین زمان برای اجابت مزاج بعد از شروع این ریفلاکس است، این افراد معمولا دچار یبوست می شوند، بنابراین خوردن یا نخوردن صبحانه در ایجاد زخم معده هیچ تاثیری ندارد و فقط باعث ایجاد یبوست می شود.
● قلیان؛ دشمن معده
سیگار و قلیان کشیدن از ۲ جهت بر دستگاه گوارش تاثیر منفی می گذارد؛ اول اینکه دریچه بین مری و معده را شل کرده و باعث برگشت اسید معده و سوزش معده می شود. از طرف دیگر، کشیدن سیگار ترشحات لوزالمعده را کاهش داده و محیط را اسیدی می کند. درواقع این ترشحات که حاوی بی کربنات است وارد لوله اثنیعشر( ابتدای روده باریک) می شود. حسن بی کربنات این است که Ph داخل اثنی عشر را قلیایی می کند. اگر ترشحاتی که از معده وارد اثنی عشر می شود توسط بی کربنات خنثی نشود باعث ایجاد زخم خواهد شد. کسانی که زخم معده و اثنیعشر دارند زمانی که سیگار می کشند ترمیم زخم شان به تاخیر می افتد.
● عرق نعناع نخورید
مصرف عرق نعناع در کاهش نفخ موثر است اما شدیدا ریفلاکس را تشدید می کند، به همین دلیل کسانی که دچار ریفلاکس هستند باید از خوردن عرق نعناع حتی در مقادیر بسیار کم پرهیز کنند. اما افراد مبتلا به نفخ می توانند از عرق نعناع و زیره استفاده کنند. برای مثال این افراد می توانند هنگام پخت برنج یا کباب به آن زیره سیاه اضافه کنند تا دچار نفخ نشوند. برخی ها نیز معتقدند خوردن موز و شیر می تواند به درمان ریفلاکس کمک کند اما چنین چیزی حقیقت ندارد به خصوص اگر شیر پرچرب باشد، می تواند ریفلاکس را تشدید کند.
مجله زندگی ایده آل
علائم زخم معده و ریفلاکس(برگشت غذا و اسید به مری یا همان سوزش پشت سینه) با یکدیگر شباهت زیادی دارند و این باعث شده که بسیاری از افراد در تشخیص این دو حالت از هم سرگردان شوند. نخستین و مهم ترین علامت هردوی آنها سوزش و درد معده است. تحقیقات نشان داده، از هر ۵ نفر یک نفر حداقل به صورت هفتگی از سوءهاضمه و سوزش معده رنج می برد. این دردها می تواند زندگی روزانه را مختل کند و بی توجهی به آن ممکن است باعث مشکلات جدی و خطرناکی شود.
● سوزش معده مساوی زخم معده نیست
سوء هاضمه عبارتی کلی است و می تواند شامل درد معده، سوزش معده، تهوع، استفراغ و ریفلاکس باشد. سوء هاضمه علل مختلفی دارد که شایع ترین علت آن، سوء هاضمه بدون زخم (یا به اصطلاح Non Ulcer dyspepsia یا Functional dyspepsia) است که ۶۰ درصد از موارد سوء هاضمه را شامل می شود. افراد مبتلا به این وضعیت به ۲گروه تقسیم می شوند؛ یک عده افرادی هستند که به دلیل بالا بودن اسید معده دچار درد و سوزش می شوند که برای درمان آنها داروهای پایین آورنده اسید تجویز می شود. گروه دیگر افرادی هستند که به دلیل حساسیت بیش از حد گیرنده های معده و اختلالات حرکتی، هنگام صبح با حالت تهوع، استفراغ و نفخ بیدار می شوند که خانم های جوان بیشتر دچار این حالت می شوند. نتیجه آندوسکوپی این افراد معمولا طبیعی است و می توان با استفاده از داروهای پروکینتیک (داروهایی که اختلالات حرکتی معده را بهبود می بخشند) این وضعیت را درمان کرد.
● داروهایی که معده دوست شان ندارد
مصرف برخی از داروها می تواند در ایجاد یا تشدید سوءهاضمه تاثیرگذار باشد. در درجه اول می توان به آنتی بیوتیک ها اشاره کرد. برای مثال مصرف اریترومایسین معمولا با درد معده همراه است. علاوه براین، داروهای مسکن، قرص های ضد بارداری، برخی از داروهای قلبی و مصرف قرص های آهن یا کلسیم با شکم خالی می تواند بدون ایجاد زخم باعث سوءهاضمه شود. همچنین بارداری یکی از مواردی است که سوزش یا ریفلاکس معده را تشدید می کند. از یک سو، افزایش فشار شکم در بارداری باعث باز ماندن دریچه بین مری و معده می شود و از سوی دیگر، افزایش ترشح هورمون پروژسترون هم باعث شل شدن این دریچه می شود.
● این درد ریفلاکس است نه سکته قلبی!
یکی از دلایل شایع سوزش معده، ریفلاکس است. ریفلاکس بر اثر شل شدن دریچه بین معده و مری ایجاد می شود که این شل شدن دریچه باعث ورود اسید معده از معده به داخل مری می شود. این اسید باعث می شود فرد دائما احساس سوزش کند. حتی ممکن است ریفلاکس با درد قلبی اشتباه گرفته شود. بسیاری از مواقع بیمارانی که ریفلاکس دارند به علت درد شدید پشت جناغ سینه در ICU بستری می شوند و زمانی که پزشک قلب، تست ورزش انجام می دهد یا از آنژیوگرافی و اسکن قلبی استفاده می کند متوجه می شود که فرد مشکل قلبی ندارد.
● این ۲ زخم با هم فرق دارند
از عوامل دیگر درد و سوزش معده، زخم معده و زخم اثنی عشر است. بیشتر اوقات افراد در تشخیص میان این دو زخم دچار اشتباه می شوند اما این دو بیماری از علائم متفاوتی برخوردارند. برای مثال هنگامی که افراد مبتلا به زخم معده هستند در حالت سیری کامل در ناحیه معده احساس درد می کنند اما در موارد ابتلا به زخم اثنی عشر فرد در حالت گرسنگی درد معده دارد. مهم ترین روش برای تشخیص زخم معده و زخم اثنی عشر، آندوسکوپی است به خصوص اگر بیمار بیشتر از ۴۵ سال داشته باشد. در زخم های معده بهتر است بیوپسی یا نمونه برداری نیز انجام گیرد. زیرا یک درصد از علائم سوء هاضمه ممکن است بر اثر سرطان معده ایجاد شده باشد. اما در زخم های اثنی عشر معمولا نیازی به بیوپسی وجود ندارد. یکی دیگر از علل سوء هاضمه سرطان معده است. در واقع شایع ترین سرطان دستگاه گوارش در ایران سرطان معده است و یک در صد از موارد سوءهاضمه به این دلیل ایجاد می شود. مهم ترین عامل در مورد سرطان، سن بیمار است. اگر فردی بالای ۴۵ سال دچار سوزش و درد معده شود، بهتر است آندوسکوپی انجام دهد یا حتی اگر فرد کمتر از ۴۵ سال داشته باشد و علاوه بر درد و سوزش معده در بلع غذا مشکل داشته، مدفوعش سیاه، کم اشتها ولاغر شده باشد یا در آزمایش ها مشخص شود کم خون شده است باز هم لازم است آندوسکوپی انجام شود.
● اگر صبح ها صدای تان می گیرد
گاهی اوقات ممکن است ریفلاکس با علائمی مانند پوسیده شدن دندان ها خودش را نشان دهد. درواقع افرادی که ریفلاکس دارند بیشتر در معرض پوسیدگی دندان هستند. علاوه براین، ریفلاکس ممکن است باعث تشدید آسم و توقف تنفس در خواب شود. بسیاری از افرادی که هنگام شب دچار ریفلاکس می شوند در زمان بیدار شدن صدایشان می گیرد وکم کم در طول روز باز می شود. زمانی که متخصص گوش و حلق و بینی از ناحیه حلق این بیماران «لارنگوسکوپی» می کند، متوجه می شود که حنجره و قسمت خلفی گلویشان متورم است.
● خانم ها! از گن استفاده نکنید
پیشنهاد اول برای مبتلایان به ریفلاکس این است که حجم وعده های غذایی خود را کم کنند و هنگام غذا خوردن از نوشیدن آب، نوشابه های گازدار و دوغ پرهیز کنند، زیرا هرقدر معده بیشتر حالت اتساع پیدا کند، برگشت اسید بیشتر خواهد بود. چربی و غذاهای پرچرب معمولا باعث شل شدن دریچه بین معده، مری و تشدید ریفلاکس می شوند. علاوه براین، ترشیها، ادویه، سرکه، خیارشور، پیتزا، گوجه فرنگی، سس کچاب، مرکبات ترش، پرتقال، سیگار، قهوه و شکلات از جمله مواردی هستند که ریفلاکس را تشدید می کنند. افراد مبتلا نباید بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز بکشند و باید بین زمان غذا خوردن و خواب شان فاصله کافی وجود داشته باشد. همچنین بهتر است زمانی که می خواهند بخوابند سرشان روی شانه شان با زاویه ۳۰ درجه قرار بگیرد. بیشتر مواقع، گذاشتن بالش زیر سر کافی نیست و لازم است که از تخت های بیمارستانی با قابلیت تغییر زاویه استفاده شود. اگر بیمار اضافه وزن دارد، حتما باید وزنش را کم کند. علاوه براین، استفاده از گن در خانم ها و سفت بستن کمربند در آقایان می تواند این وضعیت را تشدید کند. این افراد نباید بلافاصله بعد از خوردن غذا فعالیت های سنگین انجام دهند. گاهی اوقات هم ضرورت دارد که برای کاهش اسید معده تحت نظر پزشک از قرص هایی مثل امپرازول، لانزوپرازول یا پنتوپرازول استفاده شود. بهترین زمان برای مصرف این قرص ها نیم ساعت قبل از صبحانه است و اگر هنگام غذا خوردن مصرف شوند تاثیری نخواهند گذاشت. مصرف خودسرانه دارو برای تسکین درد و سوزش معده به هیچ عنوان توصیه نمی شود. بیمار ابتدا باید توسط پزشک بررسی شود تا مشخص شود که آیا دلیل دردهای او ریفلاکس است یا خیر. همانطور که گفته شد سوءهاضمه می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. ریفلاکس تنها یکی از این دلایل است.
● نخوردن صبحانه باعث زخم معده نمی شود
ثابت نشده که خوردن یا نخوردن یک غذای خاص باعث ایجاد زخممعده شود. گاهی اوقات در اخبار شایع می شود که مثلا خوردن فلفل و ادویه باعث ایجاد زخممعده می شود درصورتی که می دانیم در کشور هند تمام غذاهایشان پر از ادویه و فلفل است. طب امروز این قضیه را قبول ندارد. ممکن است خوردن برخی از مواد سوءهاضمه را تشدید کند اما موجب به وجود آمدن یا بزرگ و کوچک شدن زخممعده نمی شود.
مهم ترین حسن صبحانه جلوگیری از ایجاد یبوست است. زمانی که غذا وارد معده می شود ریفلاکس گاستروکولیت رخ می دهد و روده بزرگ شروع به فعالیت می کند. در افرادی که صبحانه نمی خورند ریفلاکس گاستروکولیت رخ نمی دهد و از آنجایی که بهترین زمان برای اجابت مزاج بعد از شروع این ریفلاکس است، این افراد معمولا دچار یبوست می شوند، بنابراین خوردن یا نخوردن صبحانه در ایجاد زخم معده هیچ تاثیری ندارد و فقط باعث ایجاد یبوست می شود.
● قلیان؛ دشمن معده
سیگار و قلیان کشیدن از ۲ جهت بر دستگاه گوارش تاثیر منفی می گذارد؛ اول اینکه دریچه بین مری و معده را شل کرده و باعث برگشت اسید معده و سوزش معده می شود. از طرف دیگر، کشیدن سیگار ترشحات لوزالمعده را کاهش داده و محیط را اسیدی می کند. درواقع این ترشحات که حاوی بی کربنات است وارد لوله اثنیعشر( ابتدای روده باریک) می شود. حسن بی کربنات این است که Ph داخل اثنی عشر را قلیایی می کند. اگر ترشحاتی که از معده وارد اثنی عشر می شود توسط بی کربنات خنثی نشود باعث ایجاد زخم خواهد شد. کسانی که زخم معده و اثنیعشر دارند زمانی که سیگار می کشند ترمیم زخم شان به تاخیر می افتد.
● عرق نعناع نخورید
مصرف عرق نعناع در کاهش نفخ موثر است اما شدیدا ریفلاکس را تشدید می کند، به همین دلیل کسانی که دچار ریفلاکس هستند باید از خوردن عرق نعناع حتی در مقادیر بسیار کم پرهیز کنند. اما افراد مبتلا به نفخ می توانند از عرق نعناع و زیره استفاده کنند. برای مثال این افراد می توانند هنگام پخت برنج یا کباب به آن زیره سیاه اضافه کنند تا دچار نفخ نشوند. برخی ها نیز معتقدند خوردن موز و شیر می تواند به درمان ریفلاکس کمک کند اما چنین چیزی حقیقت ندارد به خصوص اگر شیر پرچرب باشد، می تواند ریفلاکس را تشدید کند.
مجله زندگی ایده آل