اسمش ترسناک است؛ سرطان. اما هر سرطانی کشنده و مرگبار نیست و تومورهای خوش خیم هم به بدخیم تبدیل نمی شود. با این حساب آگاهی از زیر و بم این بیماری می تواند نقش موثری در مبارزه با آن داشته باشد. سرطان می تواند در هر جایی از بدن ایجاد شود. یکی از محل هایی که کمتر کسی فکر می کند ممکن است سرطانی شود، چشم است.
کره چشم حفره ای استخوانی در جمجمه است که حدود پنج سانتی متر عمق دارد و ساختمان نرم چشم را محافظت می کند. تومورهای چشم شامل توده هایی است که داخل چشم ایجاد می شوند. البته تومورهای چشم فقط داخلی نیستند بلکه ممکن است در سطح کره چشم نیز ایجاد شوند که علاوه بر مشکلات دید، موجب جابه جایی کره چشم به طرفین می شوند یا چشم را به سمت بیرون هدایت می کنند. تومورهای سطح چشم به صورت توده هایی با تغییر رنگ لایه های پوشاننده چشم مشخص می شوند.تومور ممکن است به صورت تومور اولیه در هر بافتی از چشم ایجاد شود یا ممکن است تومور ثانویه بوده و چشم توسط بافت های مجاور مانند سینوس ها، مغز و حفره بینی یا سایر اندام های دورتر مورد تهاجم قرار گیرد. بیشتر تومورهای چشمی خوش خیم هستند. تومورها هم کودکان و هم بزرگسالان را گرفتار می کند.
شایع ترین تومورهای خوش خیم در کودکان شامل درموئیدها و همانژیوم هاست و تومورهای بدخیم نیز شامل رتینوبلاستوماست
.شایع ترین تومورهای شایع چشمی در بزرگسالان شامل تومورهای عروق خونی مانند همانژیوم، لنفانژیوم و نواقص عروقی، تومورهای اعصاب، چربی و سینوس های اطراف چشم است
. لنفوم شایع ترین تومور بدخیم چشمی در بزرگسالان است. تومورهای متاستاتیک چشم بیشتر از تومورهای اولیه پستان و پروستات ناشی می شود.علائم تومورهای چشمتومورهای چشمی در بیشتر موارد علائم بارز و مشخصی ندارند و به این دلیل دیر تشخیص داده می شوند.
ممکن است بیمار به طور مداوم به پزشک مراجعه کند و از کاهش دید شکایت کند، غافل از این که توموری پشت کره چشم قرار دارد. در این مواقع توصیه می شود در صورت اثربخش نبودن درمان های یک پزشک، برای پیگیری از نظرهای سایر پزشکان استفاده شود
.علائم تومورهای چشمی شامل بیرون زدگی کره چشم، درد، کاهش بینایی، دوبینی، قرمزی، تورم پلک یا توده قابل مشاهده است.
بعضی از تومورها براحتی قابل تشخیص هستند، در حالی که سایر تومورها به دلیل نداشتن علائم ظاهری تا زمان بزرگ شدن آن ـ که باعث جابه جایی چشم می شود ـ قابل تشخیص نیستند.
در زیر بعضی علائم رایج تومورهای چشمی آمده است:
ـ ملانوم معمولا علائم زودرس ندارد و تنها کمی مشکلات بینایی ایجاد می کند،
خونریزی و درد در صورت بزرگ بودن تومور اتفاق می افتد.ـ
همانژیوم مشیمیه تومورهای غیرسرطانی چشم است که از عروق خونی ناشی می شود و موجب کاهش دید مرکزی و نامنظمی شبکیه می شود.
ـ تومورعصب کروئید یک لکه مشابه خال پوستی است که می تواند به کاهش دید مرکزی یا محیطی منجر شود.ـ
تومورهای ملتحمه در سطح خارجی چشم ایجاد می شود و به درد و مشکلات بینایی می انجامد.
ـ تومورهای پلک با درد، تورم، مشکلات دید و مشکلات مربوط به کانال اشک مشخص می شوند.
چطور تشخیص دهیم؟اولین قدم معاینه دقیق توسط چشم پزشک است. علائم بیمار مانند وضع دید، شرایط کلی سلامت و عملکرد چشم و بافت های اطراف آن بخوبی بررسی می شوند. در صورت لزوم سایر روش ها مانند سی تی اسکن، ام آرآی و سونوگرافی نیز انجام می شود. بسیاری از تومورهای چشمی از راه انجام بیوپسی و تعیین نوع نمونه به وسیله پاتولوژیست قابل تشخیص است.
ملانومای چشمی چیست؟شایع ترین تومور چشمی میان بزرگسالان ملانوماست. ملانوما نوعی اختلال است که در سلول های پوستی تولیدکننده ملانوم (رنگدانه های مسئول رنگ پوست) ایجاد می شود. چشم نیز سلول های تولیدکننده ملانین دارد و می تواند به ملانوما مبتلا شود، به طوری که بعد از پوست، چشم شایع ترین محل بروز ملانوماست.معمولا ملانومای چشمی در ناحیه ای از چشم ایجاد می شود که در ظاهر قابل مشاهده نیست.
در ضمن این نوع سرطان معمولا علائم و نشانه های زودهنگام ندارد و این قضیه تشخیص آن را مشکل می کند.ملانومای چشمی ممکن است در هر ناحیه از چشم ایجاد شود. ملانومایی که در قسمتی از چشم شامل مشیمیه، مژه و عنبیه به وجود می آید، از بقیه انواع شایع تر است. مشیمیه لایه ای از پوشش دور چشم است که رنگ تیره آن مانع انعکاس نور به داخل چشم می شود.
اجسام مژکانی در مشیمیه رشد می کنند و با تغییر شکل لنز، فوکوس چشم را تنظیم می کنند. عنبیه دیسک شفاف و رنگی جلوی چشم است که میزان نور ورودی به چشم را کنترل می کند. در همه این ساختارها رنگدانه های ملانین وجود دارد، پس می توانند به ملانوما مبتلا شوند. احتمال ابتلا به ملانوما با افزایش سن بیشتر می شود.
دلیل ایجاد ملانومای چشمی چیست؟دلیل این تومور نادر چشمی نامشخص است. در معرض تشعشعات اشعه ماورابنفش بودن خطر ابتلا را افزایش می دهد. احتمال ابتلای افراد سفید پوست با چشمان روشن به ملانوما بیشتر است ولی هنوز دلایل مستندی برای این موضوع در دست نیست
.علائم ملانوما چیست؟علائم ملانومای چشمی شامل تیرگی دید و دیدن نقاط سایه روشن است ولی معمولا علامت خاصی ندارد و به وسیله پزشک، طی معاینه های دوره ای تشخیص داده می شود.راه تشخیص ملانوما چیست؟اگر ملانوم بموقع تشخیص داده شود و اقدام های لازم صورت گیرد، نتیجه رضایت بخش و امیدوارکننده است ولی در صورت از دست دادن زمان، پس از مدتی علاوه بر عوارض چشمی، ممکن است تومور به دیگر اندام ها نیز سرایت کند. تشخیص این عارضه علاوه بر معاینه دقیق فیزیکی شامل موارد زیر است
:افتالموسکوپی: استفاده از لنزهای کوچک دستی برای مشاهده داخل چشم
سونوگرافی: استفاده از امواج صوتی برای تشخیص عارضه از سطح پوست
فوتوگرافی رنگی: استفاده از یک دوربین مخصوص برای مشاهده و عکس گرفتن از ضایعه
نمونه برداری: گاهی برداشتن نمونه کوچکی از بافت مورد نظر و بررسی آن زیر میکروسکوپ به تشخیص دقیق ضایعه منجر می شود.از آزمایش های غیرشایع می توان به آنژیوگرافی فلورسنت، سی تی اسکن، پِت اسکن و ام آرآی اشاره کرد.درمان ملانوما شامل انجام رادیوتراپی داخلی و خارجی، پروتون تراپی، جراحی و لیزر درمانی است. درمان این نوع سرطان معمولا مشکلات بینایی ایجاد نمی کند، اگرچه در صورت بزرگ بودن بیش از حد تومور، قدرت بینایی کم می شود
.رتینوبلاستوما چیست؟از تومورهای شایع چشمی در کودکان رتینوبلاستوماست. اگرچه رتینوبلاستوما در هر سنی اتفاق می افتد ولی این عارضه در کودکان زیر پنج سال، بخصوص زیر دو سال رایج تر است.رتینوبلاستوما یکی از شایع ترین سرطان ها در کودکان است. رتینوبلاستوما یک سرطان بدخیم بافت شبکیه چشم است. در واقع، این تومورها دومین و در بعضی کشورها سومین تومور شایع دوران کودکی است؛ بنابراین با توجه به میزان بالای شیوع، باید زود و بموقع نسبت به تشخیص و درمان آنها اقدام کرد. این بیماری به وسیله جهش ژنی ایجاد می شود که یک مورد در هر ۱۰۰۰ نفر اتفاق می افتد.اغلب تنها روش درمان خارج کردن چشم است و درغیر این صورت کشنده است. حدود ۴۰ درصد رتینوبلاستوماها ارثی است. این نوع از راه آزمایش های ژنتیکی و آزمایش خون مشخص می شود. اگر والدین رتینوبلاستوما داشته باشند کودک آنها نیز در معرض خطر ابتلای بالایی است.
پزشکان توصیه می کنند این کودکان تا سه سالگی هر ماه یک آ زمایش چشم انجام دهند. تومورهای رتینوبلاستوما روی شبکیه (بافت عصبی ای که پشت چشم قرار دارد، نور را احساس کرده و به صورت تصویر از راه عصب بینایی به مغز می فرستد) قرار می گیرند و اگر تحت درمان قرار نگیرند از راه کانال بینایی به مغز انتقال می یابند یا به سایر ارگان ها دست اندازی می کنند. این مشکل در نیمی از کودکان جهان کشنده است
.دلایل ایجاد رتینوبلاستومارتینوبلاستوما به وسیله یک جهش ژنی در سلول های کنترل کننده بینایی ایجاد می شود که در اثر این جهش رشد سلول ها از کنترل خارج شده و به سمت سرطانی شدن پیش می رود. در بیش از نیمی از موارد این جهش در بچه های خانواده هایی که هیچ گونه سرطان چشمی نداشتند، ایجاد می شود. سرطان معمولا بچه های زیر شش سال را تهدید می کند. تشخیص این ضایعه در یک تا دو سالگی شایع است
.علائم رتینوبلاستومایک یا هر دو چشم ممکن است درگیر شود. مردمک چشم این افراد سفید یا دارای نقاط سفید است. در تصویربرداری با تشعشع یک نقطه متورم سفید در چشم این افراد دیده می شود. به جای ظاهر قرمز که نشانه یک حالت طبیعی در چشم است، مردمک به رنگ سفید و غیرطبیعی دیده می شود. از علائم دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد: چپ شدن چشم، دوبینی، همطراز نبودن چشم ها، کاهش بینایی، تفاوت رنگ عنبیه دو چشم، درد، قرمزی چشم و در صورت پیشرفت بیماری علائمی نظیر درد استخوان و سایر علائم نیز ظاهر می شود
.روش تشخیص رتینوبلاستوماانجام آزمایش های زیر به تشخیص این عارضه کمک می کند: نمونه برداری از مغز استخوان و آزمایش های مایع مغزی نخاعی در مواردی که تومور پیشرفت کرده باشد، سی تی اسکن و ام آرآی مغز، بررسی چشم با نور، سونوگرافی چشم، اسکن استخوان، آزمایش خون.
چطور پیشگیری کنیم؟مشاوره ژنتیکی، خطر ابتلا به رتینوبلاستوما را مشخص می کند. این مشاوره در صورت وجود فردی با این بیماری در خانواده بسیار ضروری است. برای بررسی چشم با نور معمولا از قطره ای استفاده می کنند تا پزشک بتواند بدون مشکل بیمار را بررسی کند. با توجه به سن کودک این آزمایش ممکن است با بیهوشی انجام شود. پیشگیری و درمان به موارد زیر بستگی دارد: مرحله بیماری، سن بیمار، اندازه و تعداد تومور، کاهش دید، وجود رتینوبلاستومای سه وجهی
.راه های درماندرمان بیماری به دانستن تعداد، موقعیت و اندازه تومورها در چشم بستگی دارد. هدف از درمان ابتدا رهایی از سرطان و بعد حفظ بینایی کودک است. بعضی از درمان ها ممکن است به تغییر بینایی در چشم بیمار منجر شود.تومورهای کوچک ممکن است با لیزر یا فریز کردن جراحی شوند. اشعه ایکس برای تومورهای موضعی و همین طور تومورهای بزرگ تر استفاده می شود. اگر تومور به چشم دیگر هم منتشر شود، شیمی درمانی مفید خواهد بود. اگر تومور به هیچ روش درمانی جواب ندهد، چشم باید تخلیه شود. گاهی این روش به عنوان درمان اول انتخاب می شود.اگر سرطان به هر دو چشم منتشر نشده باشد، معمولا در بیشتر موارد بیماری قابل درمان است. در بعضی موارد ممکن است نابینایی اتفاق بیفتد. تومور ممکن است از راه عصب بینایی به حدقه چشم منتقل شود و به مغز، ریه ها و استخوان ها منتشر شود.
برای تومورهای کوچک، درمان فقط روی ضایعه انجام می گیرد. در حالی که کودک خواب بوده یا تحت بیهوشی است، یکی از دو روش زیر انجام می شود
:درمان به وسیله سرما: در این روش تومور فریز می شود. این درمان معمولا بیش از یک بار با فاصله حداقل یک ماه انجام می شود
.لیزر درمانی: از لیزر برای گرم کردن تومور استفاده می شود. درمان معمولا طی چند جلسه با فاصله درمان سه تا چهار ماه انجام می شود
.پلاک رادیواکتیو چیست؟یک دیسک رادیواکتیو روی تومور در سطح چشم قرار می دهند. این دیسک به مدت چهار روز در این موقعیت قرار می گیرد و تشعشعات باعث تخریب سلول های سرطانی می شود. این روش در تومورهای بزرگ تر یا تومورهایی که با روش های دیگر درمان نشده اند، انجام می شود
.درمان با گرما: در این روش از گرما برای تخریب تومور استفاده می کنند و ممکن است با شیمی درمانی یا رادیوتراپی همزمان استفاده شود، چون گرما اثر درمان های دیگر را افزایش می دهد. گرما معمولا با لیزر و به طور مستقیم روی تومور استفاده می شود
.روش های درمانی دیگرتومورهای بزرگ با روش های زیر درمان می شوند:شیمی درمانی:این روش شامل استفاده از داروهای ضدسرطان برای تخریب سلول های سرطانی است. این درمان ممکن است پیش از انجام درمان های موضعی ذکر شده استفاده شود تا اثرهای درمان های فوق و موفقیت آنها را افزایش دهد. شیمی درمانی در صورتی که تومور به سایر ارگان ها و بافت های بدن منتشر شده باشد نیز مفید است.یک روش جدید در بعضی موقعیت ها تزریق مستقیم داروی شیمی درمانی از راه شریان تغذیه کننده چشم است.
این روش شیمی درمانی داخل شریانی (IAC) نامیده می شود. این روش شامل تزریق مستقیم داخل شریان چشم تحت هدایت دستگاه آنژیوگرافی است. این روش مانند جراحی نیاز به یک تیم کامل دارد. این تیم شامل گروه بیهوشی، پرستاران، تکنولوژیست ها، متخصص سرطان کودکان و رادیولوژیست تداخلی است. متخصص رادیولوژی تداخلی یک میکروکاتتر را تحت هدایت فلوروسکوپی به طور مستقیم وارد شریان تغذیه کننده چشم می کند و ماده شیمی درمانی هیدروکلرید ملفامین (داروی شیمی درمانی) به طور مستقیم در سطح بالایی وارد عضو هدف می شود.
این روش بسیار موثرتر از روشی است که دارو از راه عروق دست تزریق می شود و کمتر از یک درصد آن به چشم می رسد. این عمل تقریبا یک ساعت به طول می انجامد و تومور در عرض سه هفته تخریب می شود. نتایج نشان می دهد در دو سوم موارد با این عمل چشم بیمار حفظ می شود.در روش شیمی درمانی معمولی، ماده ضدسرطان از راه تزریق داخل وریدی و یا به صورت خوراکی به بیمار داده می شود و در این صورت همه بدن بیمار دوز قابل ملاحظه ای از داروی شیمی درمانی را دریافت می کند که حال عمومی نامساعدی برای بیمار ایجاد می کند. تزریق ماده شیمی درمانی داخل شریانی از راه آنژیوگرافی، ماده ضدسرطان را به طور مستقیم از راه شریان چشمی داخل تومور تخلیه می کند
. در این روش، درمان به طور موضعی و نه سیستمی انجام می شود و از مسمومیت سیستمی نیز خبری نیست و بیمار چند ساعت بعد از این عمل مرخص می شود. بیمارانی با رتینوبلاستومای کوچک و موضعی که امکان درمان آن با لیزر یا کرایتوتراپی وجود دارد، بیمارانی با ضایعات خارج چشمی، نواقص و مشکلات عروقی و ناتوانی کلیه برای درمان با این روش مناسب نیستند.
جراحی: اگر تومور خیلی بزرگ باشد و دید چشم از بین رفته باشد، باید عمل جراحی برای تخلیه چشم انجام شود. این روش در مواردی که هیچ روش دیگری نتیجه نمی دهد، انتخاب می شود و در نهایت یک چشم مصنوعی جایگزین چشم بیمار می شود.
رادیوتراپی: در این روش از اشعه با انرژی بالا برای تخریب سلول های سرطانی استفاده می شود. با وجود محدود کردن اشعه باز هم سلول های سالم اطراف ضایعه تحت تاثیر قرار می گیرند و آسیب می بینند و از این نظر، رادیوتراپی روش امنی نیست ولی در صورت جواب ندادن سایر روش ها کمک کننده است
.انواع رتینوبلاستومادو نوع رتینوبلاستوما به شرح زیر وجود دارد
:نوع ارثی: از راه ژن و به طور ارثی منتقل می شود. معمولا تومور در هر دو چشم وجود دارد البته گاهی هم تنها در یک چشم ظهور می کند. رتینوبلاستومایی که به صورت ارثی منتقل می شود معمولا در سنین کمتری نسبت به موارد غیرارثی ظاهر می شود.
نوع غیرارثی: این نوع ارثی نیست و معمولا فقط در یک چشم بروز می کند.
در صورت وجود ژن رتینوبلاستوما، از کودک متولدشده در خانواده باید یک نمونه خونی گرفته شود تا در صورت وجود آثاری از این بیماری، در مراحل اولیه تومور تحت درمان قرار گیرد.
در صورت ابتلای یک چشم به رتینوبلاستوما، برای دست کم ۲۸ ماه هر دو یا چهار ماه یکبار باید چشم سالم نیز آزمایش شود تا از سلامت آن اطمینان حاصل شود.رتینوبلاستوما به وسیله معاینه با نور نیز قابل مشاهده است. در واقع زیر این نور به جای مشاهده ظاهری قرمز برای چشم، پاپیلا به رنگ سفید مشاهده می شود.
کودکی که به رتینوبلاستومای ارثی مبتلاست، در معرض خطر ابتلا به تومور پینه ال مغز نیز هست که معمولا ۲۰ ماه بعد از تشخیص رتینوبلاستوما ایجاد می شود. روش تشخیص متداول این عارضه معمولا انجام ام آرآی هر شش ماه به مدت پنج سال برای بچه هایی است که درخانواده هایی با خطر بالا به دنیا می آیند. سی تی اسکن معمولا به دلیل داشتن اشعه یونیزان به طور روتین استفاده نمی شود. اگر سابقه فامیلی رتینوبلاستوما وجود نداشته باشد، اولین علامت این بیماری به صورت یک نقطه سفید در مردمک است که نور را منعکس نمی کند.
کره چشم حفره ای استخوانی در جمجمه است که حدود پنج سانتی متر عمق دارد و ساختمان نرم چشم را محافظت می کند. تومورهای چشم شامل توده هایی است که داخل چشم ایجاد می شوند. البته تومورهای چشم فقط داخلی نیستند بلکه ممکن است در سطح کره چشم نیز ایجاد شوند که علاوه بر مشکلات دید، موجب جابه جایی کره چشم به طرفین می شوند یا چشم را به سمت بیرون هدایت می کنند. تومورهای سطح چشم به صورت توده هایی با تغییر رنگ لایه های پوشاننده چشم مشخص می شوند.تومور ممکن است به صورت تومور اولیه در هر بافتی از چشم ایجاد شود یا ممکن است تومور ثانویه بوده و چشم توسط بافت های مجاور مانند سینوس ها، مغز و حفره بینی یا سایر اندام های دورتر مورد تهاجم قرار گیرد. بیشتر تومورهای چشمی خوش خیم هستند. تومورها هم کودکان و هم بزرگسالان را گرفتار می کند.
شایع ترین تومورهای خوش خیم در کودکان شامل درموئیدها و همانژیوم هاست و تومورهای بدخیم نیز شامل رتینوبلاستوماست
.شایع ترین تومورهای شایع چشمی در بزرگسالان شامل تومورهای عروق خونی مانند همانژیوم، لنفانژیوم و نواقص عروقی، تومورهای اعصاب، چربی و سینوس های اطراف چشم است
. لنفوم شایع ترین تومور بدخیم چشمی در بزرگسالان است. تومورهای متاستاتیک چشم بیشتر از تومورهای اولیه پستان و پروستات ناشی می شود.علائم تومورهای چشمتومورهای چشمی در بیشتر موارد علائم بارز و مشخصی ندارند و به این دلیل دیر تشخیص داده می شوند.
ممکن است بیمار به طور مداوم به پزشک مراجعه کند و از کاهش دید شکایت کند، غافل از این که توموری پشت کره چشم قرار دارد. در این مواقع توصیه می شود در صورت اثربخش نبودن درمان های یک پزشک، برای پیگیری از نظرهای سایر پزشکان استفاده شود
.علائم تومورهای چشمی شامل بیرون زدگی کره چشم، درد، کاهش بینایی، دوبینی، قرمزی، تورم پلک یا توده قابل مشاهده است.
بعضی از تومورها براحتی قابل تشخیص هستند، در حالی که سایر تومورها به دلیل نداشتن علائم ظاهری تا زمان بزرگ شدن آن ـ که باعث جابه جایی چشم می شود ـ قابل تشخیص نیستند.
در زیر بعضی علائم رایج تومورهای چشمی آمده است:
ـ ملانوم معمولا علائم زودرس ندارد و تنها کمی مشکلات بینایی ایجاد می کند،
خونریزی و درد در صورت بزرگ بودن تومور اتفاق می افتد.ـ
همانژیوم مشیمیه تومورهای غیرسرطانی چشم است که از عروق خونی ناشی می شود و موجب کاهش دید مرکزی و نامنظمی شبکیه می شود.
ـ تومورعصب کروئید یک لکه مشابه خال پوستی است که می تواند به کاهش دید مرکزی یا محیطی منجر شود.ـ
تومورهای ملتحمه در سطح خارجی چشم ایجاد می شود و به درد و مشکلات بینایی می انجامد.
ـ تومورهای پلک با درد، تورم، مشکلات دید و مشکلات مربوط به کانال اشک مشخص می شوند.
چطور تشخیص دهیم؟اولین قدم معاینه دقیق توسط چشم پزشک است. علائم بیمار مانند وضع دید، شرایط کلی سلامت و عملکرد چشم و بافت های اطراف آن بخوبی بررسی می شوند. در صورت لزوم سایر روش ها مانند سی تی اسکن، ام آرآی و سونوگرافی نیز انجام می شود. بسیاری از تومورهای چشمی از راه انجام بیوپسی و تعیین نوع نمونه به وسیله پاتولوژیست قابل تشخیص است.
ملانومای چشمی چیست؟شایع ترین تومور چشمی میان بزرگسالان ملانوماست. ملانوما نوعی اختلال است که در سلول های پوستی تولیدکننده ملانوم (رنگدانه های مسئول رنگ پوست) ایجاد می شود. چشم نیز سلول های تولیدکننده ملانین دارد و می تواند به ملانوما مبتلا شود، به طوری که بعد از پوست، چشم شایع ترین محل بروز ملانوماست.معمولا ملانومای چشمی در ناحیه ای از چشم ایجاد می شود که در ظاهر قابل مشاهده نیست.
در ضمن این نوع سرطان معمولا علائم و نشانه های زودهنگام ندارد و این قضیه تشخیص آن را مشکل می کند.ملانومای چشمی ممکن است در هر ناحیه از چشم ایجاد شود. ملانومایی که در قسمتی از چشم شامل مشیمیه، مژه و عنبیه به وجود می آید، از بقیه انواع شایع تر است. مشیمیه لایه ای از پوشش دور چشم است که رنگ تیره آن مانع انعکاس نور به داخل چشم می شود.
اجسام مژکانی در مشیمیه رشد می کنند و با تغییر شکل لنز، فوکوس چشم را تنظیم می کنند. عنبیه دیسک شفاف و رنگی جلوی چشم است که میزان نور ورودی به چشم را کنترل می کند. در همه این ساختارها رنگدانه های ملانین وجود دارد، پس می توانند به ملانوما مبتلا شوند. احتمال ابتلا به ملانوما با افزایش سن بیشتر می شود.
دلیل ایجاد ملانومای چشمی چیست؟دلیل این تومور نادر چشمی نامشخص است. در معرض تشعشعات اشعه ماورابنفش بودن خطر ابتلا را افزایش می دهد. احتمال ابتلای افراد سفید پوست با چشمان روشن به ملانوما بیشتر است ولی هنوز دلایل مستندی برای این موضوع در دست نیست
.علائم ملانوما چیست؟علائم ملانومای چشمی شامل تیرگی دید و دیدن نقاط سایه روشن است ولی معمولا علامت خاصی ندارد و به وسیله پزشک، طی معاینه های دوره ای تشخیص داده می شود.راه تشخیص ملانوما چیست؟اگر ملانوم بموقع تشخیص داده شود و اقدام های لازم صورت گیرد، نتیجه رضایت بخش و امیدوارکننده است ولی در صورت از دست دادن زمان، پس از مدتی علاوه بر عوارض چشمی، ممکن است تومور به دیگر اندام ها نیز سرایت کند. تشخیص این عارضه علاوه بر معاینه دقیق فیزیکی شامل موارد زیر است
:افتالموسکوپی: استفاده از لنزهای کوچک دستی برای مشاهده داخل چشم
سونوگرافی: استفاده از امواج صوتی برای تشخیص عارضه از سطح پوست
فوتوگرافی رنگی: استفاده از یک دوربین مخصوص برای مشاهده و عکس گرفتن از ضایعه
نمونه برداری: گاهی برداشتن نمونه کوچکی از بافت مورد نظر و بررسی آن زیر میکروسکوپ به تشخیص دقیق ضایعه منجر می شود.از آزمایش های غیرشایع می توان به آنژیوگرافی فلورسنت، سی تی اسکن، پِت اسکن و ام آرآی اشاره کرد.درمان ملانوما شامل انجام رادیوتراپی داخلی و خارجی، پروتون تراپی، جراحی و لیزر درمانی است. درمان این نوع سرطان معمولا مشکلات بینایی ایجاد نمی کند، اگرچه در صورت بزرگ بودن بیش از حد تومور، قدرت بینایی کم می شود
.رتینوبلاستوما چیست؟از تومورهای شایع چشمی در کودکان رتینوبلاستوماست. اگرچه رتینوبلاستوما در هر سنی اتفاق می افتد ولی این عارضه در کودکان زیر پنج سال، بخصوص زیر دو سال رایج تر است.رتینوبلاستوما یکی از شایع ترین سرطان ها در کودکان است. رتینوبلاستوما یک سرطان بدخیم بافت شبکیه چشم است. در واقع، این تومورها دومین و در بعضی کشورها سومین تومور شایع دوران کودکی است؛ بنابراین با توجه به میزان بالای شیوع، باید زود و بموقع نسبت به تشخیص و درمان آنها اقدام کرد. این بیماری به وسیله جهش ژنی ایجاد می شود که یک مورد در هر ۱۰۰۰ نفر اتفاق می افتد.اغلب تنها روش درمان خارج کردن چشم است و درغیر این صورت کشنده است. حدود ۴۰ درصد رتینوبلاستوماها ارثی است. این نوع از راه آزمایش های ژنتیکی و آزمایش خون مشخص می شود. اگر والدین رتینوبلاستوما داشته باشند کودک آنها نیز در معرض خطر ابتلای بالایی است.
پزشکان توصیه می کنند این کودکان تا سه سالگی هر ماه یک آ زمایش چشم انجام دهند. تومورهای رتینوبلاستوما روی شبکیه (بافت عصبی ای که پشت چشم قرار دارد، نور را احساس کرده و به صورت تصویر از راه عصب بینایی به مغز می فرستد) قرار می گیرند و اگر تحت درمان قرار نگیرند از راه کانال بینایی به مغز انتقال می یابند یا به سایر ارگان ها دست اندازی می کنند. این مشکل در نیمی از کودکان جهان کشنده است
.دلایل ایجاد رتینوبلاستومارتینوبلاستوما به وسیله یک جهش ژنی در سلول های کنترل کننده بینایی ایجاد می شود که در اثر این جهش رشد سلول ها از کنترل خارج شده و به سمت سرطانی شدن پیش می رود. در بیش از نیمی از موارد این جهش در بچه های خانواده هایی که هیچ گونه سرطان چشمی نداشتند، ایجاد می شود. سرطان معمولا بچه های زیر شش سال را تهدید می کند. تشخیص این ضایعه در یک تا دو سالگی شایع است
.علائم رتینوبلاستومایک یا هر دو چشم ممکن است درگیر شود. مردمک چشم این افراد سفید یا دارای نقاط سفید است. در تصویربرداری با تشعشع یک نقطه متورم سفید در چشم این افراد دیده می شود. به جای ظاهر قرمز که نشانه یک حالت طبیعی در چشم است، مردمک به رنگ سفید و غیرطبیعی دیده می شود. از علائم دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد: چپ شدن چشم، دوبینی، همطراز نبودن چشم ها، کاهش بینایی، تفاوت رنگ عنبیه دو چشم، درد، قرمزی چشم و در صورت پیشرفت بیماری علائمی نظیر درد استخوان و سایر علائم نیز ظاهر می شود
.روش تشخیص رتینوبلاستوماانجام آزمایش های زیر به تشخیص این عارضه کمک می کند: نمونه برداری از مغز استخوان و آزمایش های مایع مغزی نخاعی در مواردی که تومور پیشرفت کرده باشد، سی تی اسکن و ام آرآی مغز، بررسی چشم با نور، سونوگرافی چشم، اسکن استخوان، آزمایش خون.
چطور پیشگیری کنیم؟مشاوره ژنتیکی، خطر ابتلا به رتینوبلاستوما را مشخص می کند. این مشاوره در صورت وجود فردی با این بیماری در خانواده بسیار ضروری است. برای بررسی چشم با نور معمولا از قطره ای استفاده می کنند تا پزشک بتواند بدون مشکل بیمار را بررسی کند. با توجه به سن کودک این آزمایش ممکن است با بیهوشی انجام شود. پیشگیری و درمان به موارد زیر بستگی دارد: مرحله بیماری، سن بیمار، اندازه و تعداد تومور، کاهش دید، وجود رتینوبلاستومای سه وجهی
.راه های درماندرمان بیماری به دانستن تعداد، موقعیت و اندازه تومورها در چشم بستگی دارد. هدف از درمان ابتدا رهایی از سرطان و بعد حفظ بینایی کودک است. بعضی از درمان ها ممکن است به تغییر بینایی در چشم بیمار منجر شود.تومورهای کوچک ممکن است با لیزر یا فریز کردن جراحی شوند. اشعه ایکس برای تومورهای موضعی و همین طور تومورهای بزرگ تر استفاده می شود. اگر تومور به چشم دیگر هم منتشر شود، شیمی درمانی مفید خواهد بود. اگر تومور به هیچ روش درمانی جواب ندهد، چشم باید تخلیه شود. گاهی این روش به عنوان درمان اول انتخاب می شود.اگر سرطان به هر دو چشم منتشر نشده باشد، معمولا در بیشتر موارد بیماری قابل درمان است. در بعضی موارد ممکن است نابینایی اتفاق بیفتد. تومور ممکن است از راه عصب بینایی به حدقه چشم منتقل شود و به مغز، ریه ها و استخوان ها منتشر شود.
برای تومورهای کوچک، درمان فقط روی ضایعه انجام می گیرد. در حالی که کودک خواب بوده یا تحت بیهوشی است، یکی از دو روش زیر انجام می شود
:درمان به وسیله سرما: در این روش تومور فریز می شود. این درمان معمولا بیش از یک بار با فاصله حداقل یک ماه انجام می شود
.لیزر درمانی: از لیزر برای گرم کردن تومور استفاده می شود. درمان معمولا طی چند جلسه با فاصله درمان سه تا چهار ماه انجام می شود
.پلاک رادیواکتیو چیست؟یک دیسک رادیواکتیو روی تومور در سطح چشم قرار می دهند. این دیسک به مدت چهار روز در این موقعیت قرار می گیرد و تشعشعات باعث تخریب سلول های سرطانی می شود. این روش در تومورهای بزرگ تر یا تومورهایی که با روش های دیگر درمان نشده اند، انجام می شود
.درمان با گرما: در این روش از گرما برای تخریب تومور استفاده می کنند و ممکن است با شیمی درمانی یا رادیوتراپی همزمان استفاده شود، چون گرما اثر درمان های دیگر را افزایش می دهد. گرما معمولا با لیزر و به طور مستقیم روی تومور استفاده می شود
.روش های درمانی دیگرتومورهای بزرگ با روش های زیر درمان می شوند:شیمی درمانی:این روش شامل استفاده از داروهای ضدسرطان برای تخریب سلول های سرطانی است. این درمان ممکن است پیش از انجام درمان های موضعی ذکر شده استفاده شود تا اثرهای درمان های فوق و موفقیت آنها را افزایش دهد. شیمی درمانی در صورتی که تومور به سایر ارگان ها و بافت های بدن منتشر شده باشد نیز مفید است.یک روش جدید در بعضی موقعیت ها تزریق مستقیم داروی شیمی درمانی از راه شریان تغذیه کننده چشم است.
این روش شیمی درمانی داخل شریانی (IAC) نامیده می شود. این روش شامل تزریق مستقیم داخل شریان چشم تحت هدایت دستگاه آنژیوگرافی است. این روش مانند جراحی نیاز به یک تیم کامل دارد. این تیم شامل گروه بیهوشی، پرستاران، تکنولوژیست ها، متخصص سرطان کودکان و رادیولوژیست تداخلی است. متخصص رادیولوژی تداخلی یک میکروکاتتر را تحت هدایت فلوروسکوپی به طور مستقیم وارد شریان تغذیه کننده چشم می کند و ماده شیمی درمانی هیدروکلرید ملفامین (داروی شیمی درمانی) به طور مستقیم در سطح بالایی وارد عضو هدف می شود.
این روش بسیار موثرتر از روشی است که دارو از راه عروق دست تزریق می شود و کمتر از یک درصد آن به چشم می رسد. این عمل تقریبا یک ساعت به طول می انجامد و تومور در عرض سه هفته تخریب می شود. نتایج نشان می دهد در دو سوم موارد با این عمل چشم بیمار حفظ می شود.در روش شیمی درمانی معمولی، ماده ضدسرطان از راه تزریق داخل وریدی و یا به صورت خوراکی به بیمار داده می شود و در این صورت همه بدن بیمار دوز قابل ملاحظه ای از داروی شیمی درمانی را دریافت می کند که حال عمومی نامساعدی برای بیمار ایجاد می کند. تزریق ماده شیمی درمانی داخل شریانی از راه آنژیوگرافی، ماده ضدسرطان را به طور مستقیم از راه شریان چشمی داخل تومور تخلیه می کند
. در این روش، درمان به طور موضعی و نه سیستمی انجام می شود و از مسمومیت سیستمی نیز خبری نیست و بیمار چند ساعت بعد از این عمل مرخص می شود. بیمارانی با رتینوبلاستومای کوچک و موضعی که امکان درمان آن با لیزر یا کرایتوتراپی وجود دارد، بیمارانی با ضایعات خارج چشمی، نواقص و مشکلات عروقی و ناتوانی کلیه برای درمان با این روش مناسب نیستند.
جراحی: اگر تومور خیلی بزرگ باشد و دید چشم از بین رفته باشد، باید عمل جراحی برای تخلیه چشم انجام شود. این روش در مواردی که هیچ روش دیگری نتیجه نمی دهد، انتخاب می شود و در نهایت یک چشم مصنوعی جایگزین چشم بیمار می شود.
رادیوتراپی: در این روش از اشعه با انرژی بالا برای تخریب سلول های سرطانی استفاده می شود. با وجود محدود کردن اشعه باز هم سلول های سالم اطراف ضایعه تحت تاثیر قرار می گیرند و آسیب می بینند و از این نظر، رادیوتراپی روش امنی نیست ولی در صورت جواب ندادن سایر روش ها کمک کننده است
.انواع رتینوبلاستومادو نوع رتینوبلاستوما به شرح زیر وجود دارد
:نوع ارثی: از راه ژن و به طور ارثی منتقل می شود. معمولا تومور در هر دو چشم وجود دارد البته گاهی هم تنها در یک چشم ظهور می کند. رتینوبلاستومایی که به صورت ارثی منتقل می شود معمولا در سنین کمتری نسبت به موارد غیرارثی ظاهر می شود.
نوع غیرارثی: این نوع ارثی نیست و معمولا فقط در یک چشم بروز می کند.
در صورت وجود ژن رتینوبلاستوما، از کودک متولدشده در خانواده باید یک نمونه خونی گرفته شود تا در صورت وجود آثاری از این بیماری، در مراحل اولیه تومور تحت درمان قرار گیرد.
در صورت ابتلای یک چشم به رتینوبلاستوما، برای دست کم ۲۸ ماه هر دو یا چهار ماه یکبار باید چشم سالم نیز آزمایش شود تا از سلامت آن اطمینان حاصل شود.رتینوبلاستوما به وسیله معاینه با نور نیز قابل مشاهده است. در واقع زیر این نور به جای مشاهده ظاهری قرمز برای چشم، پاپیلا به رنگ سفید مشاهده می شود.
کودکی که به رتینوبلاستومای ارثی مبتلاست، در معرض خطر ابتلا به تومور پینه ال مغز نیز هست که معمولا ۲۰ ماه بعد از تشخیص رتینوبلاستوما ایجاد می شود. روش تشخیص متداول این عارضه معمولا انجام ام آرآی هر شش ماه به مدت پنج سال برای بچه هایی است که درخانواده هایی با خطر بالا به دنیا می آیند. سی تی اسکن معمولا به دلیل داشتن اشعه یونیزان به طور روتین استفاده نمی شود. اگر سابقه فامیلی رتینوبلاستوما وجود نداشته باشد، اولین علامت این بیماری به صورت یک نقطه سفید در مردمک است که نور را منعکس نمی کند.
آخرین ویرایش: