سِر ویلیام جونز (۶ مهر ۱۱۲۵ - ۷ اردیبهشت ۱۱۷۳/۲۸ سپتامبر ۱۷۴۶ - ۲۷ آوریل ۱۷۹۴) زبان‌شناس، ادیب و خاورشناس انگلیسی بود. جونز نخستین کسی بود که خانوادهٔ زبان‌های هندواروپایی را کشف کرد و متوجهٔ خویشاوندی زبان فارسی با زبان‌های اروپایی شد. او به زبان‌های انگلیسی، یونانی، لاتینی، چینی، سانسکریت، عربی، فارسی، پرتغالی، اسپانیایی، ایتالیایی و ... تسلط داشت و این موضوع علاقهٔ شدید او را به فراگیری زبان‌های گوناگون و کشف رابطهٔ میان آنها نشان می‌دهد. او به دلیل علاقهٔ فراوانش به ادبیات و شاعران ایران، به جونز ایرانی ملقب شده بود.[۱]
ویلیام جونز در ۲۵ سالگی در خواندن و نوشتن و سخن گفتن به فارسی مهارت پیدا کرد و در همين سن زبان‌های یونانی و لاتینی را هم فرا گرفت. كشف خويشاوندی ميان زبان‌های ايرانی و زبان‌های ژرمنی سبب شد تا تصور اشتباه سامی بودن زبان فارسی، آن هم به دليل شباهت در رسم‌الخط به يك سو نهاده شود و فارسی و آلمانی دو زبان خويشاوند محسوب گردند. او همچنين با همراهی چند تن از خاورشناسان انگليسی، انجمن آسیایی بنگاله را كه يكی از بزرگترين انجمن‌های علمی و ادبی جهان است بنيان نهاد. كتابخانه آن دارای هزاران كتاب چاپی و خطی به زبان‌های فارسی، عربی، هندی، سانسكريت و انگليسی است.[۲]
جونز شاعری خوش ذوق بود و در منظومه‌سرايی به زبان فرانسوی، انگلیسی و لاتینی استعدادی فراوان داشت. از فعاليت‌های جونز در اينباره، بايد به ترجمهٔ سيزده غزل حافظ به فرانسوی و انگليسی برای نخستين بار اشاره كرد. ترجمه ابياتی از مثنوی مولوی به شعر انگليسی، ترجمه ابياتی از خمسه نظامی به شعر انگليسی و ترجمه اشعاری از فردوسی به لاتينی از ديگر تأليفات اوست.[۳]
ویلیام جونز عقیده داشت که شاعران فارسی همتای شاعران یونان به شمار می‌آیند. در سال ۱۱۹۱ خ. دانشگاه‌های کمبریج و ماساچوست، در مجموعه‌هایی با عنوان "شرحی کوتاه در تاریخ ادب کهن" به ناچار ادعای ویلیام جونز را پذیرفتند. از آن پس تنی چند، آگاهی یا فرصت کافی به دست آوردند تا درستی عقیده سر ویلیام جونز را بیازمایند.[۴]
ترجمهٔ «تاريخ نادر شاه افشار» در سال ۱۱۴۵ خورشیدی با نگارش میرزا مهدی خان استرآبادی، منشی مخصوص نادرشاه، توسط جونز به فرانسوی شهرت جهانی يافت. در سال ۱۱۵۰ سر ويليام جونز، که خود عاشق زبان فارسی بود، برای نشر اين زبان تلاش بسيار كرد و كتابی با نام «دستور زبان فارسی» تأليف كرد كه بسيار مورد توجه و بهره‌برداری قرار گرفت؛ به‌طوری كه شيفتگان زبان فارسی از اين كتاب به‌عنوان مـأخذ معتبری استفاده می‌كردند. در اين كتاب، شعرهايی از شاعران فارسی‌گو از جمله سعدی نيز ترجمه شده بود.
سر ویلیام جونز
ویلیام جونز در ۲۵ سالگی در خواندن و نوشتن و سخن گفتن به فارسی مهارت پیدا کرد و در همين سن زبان‌های یونانی و لاتینی را هم فرا گرفت. كشف خويشاوندی ميان زبان‌های ايرانی و زبان‌های ژرمنی سبب شد تا تصور اشتباه سامی بودن زبان فارسی، آن هم به دليل شباهت در رسم‌الخط به يك سو نهاده شود و فارسی و آلمانی دو زبان خويشاوند محسوب گردند. او همچنين با همراهی چند تن از خاورشناسان انگليسی، انجمن آسیایی بنگاله را كه يكی از بزرگترين انجمن‌های علمی و ادبی جهان است بنيان نهاد. كتابخانه آن دارای هزاران كتاب چاپی و خطی به زبان‌های فارسی، عربی، هندی، سانسكريت و انگليسی است.[۲]
جونز شاعری خوش ذوق بود و در منظومه‌سرايی به زبان فرانسوی، انگلیسی و لاتینی استعدادی فراوان داشت. از فعاليت‌های جونز در اينباره، بايد به ترجمهٔ سيزده غزل حافظ به فرانسوی و انگليسی برای نخستين بار اشاره كرد. ترجمه ابياتی از مثنوی مولوی به شعر انگليسی، ترجمه ابياتی از خمسه نظامی به شعر انگليسی و ترجمه اشعاری از فردوسی به لاتينی از ديگر تأليفات اوست.[۳]
ویلیام جونز عقیده داشت که شاعران فارسی همتای شاعران یونان به شمار می‌آیند. در سال ۱۱۹۱ خ. دانشگاه‌های کمبریج و ماساچوست، در مجموعه‌هایی با عنوان "شرحی کوتاه در تاریخ ادب کهن" به ناچار ادعای ویلیام جونز را پذیرفتند. از آن پس تنی چند، آگاهی یا فرصت کافی به دست آوردند تا درستی عقیده سر ویلیام جونز را بیازمایند.[۴]
ترجمهٔ «تاريخ نادر شاه افشار» در سال ۱۱۴۵ خورشیدی با نگارش میرزا مهدی خان استرآبادی، منشی مخصوص نادرشاه، توسط جونز به فرانسوی شهرت جهانی يافت. در سال ۱۱۵۰ سر ويليام جونز، که خود عاشق زبان فارسی بود، برای نشر اين زبان تلاش بسيار كرد و كتابی با نام «دستور زبان فارسی» تأليف كرد كه بسيار مورد توجه و بهره‌برداری قرار گرفت؛ به‌طوری كه شيفتگان زبان فارسی از اين كتاب به‌عنوان مـأخذ معتبری استفاده می‌كردند. در اين كتاب، شعرهايی از شاعران فارسی‌گو از جمله سعدی نيز ترجمه شده بود.
سر ویلیام جونز
