درحالي‌كه چند روز قبل، گروه اخبار پزشكي شبكه خبر سيما به نقل از يكي از متخصصان مركز تحقيقات غدد دانشگاه علوم پزشكي تهران اعلام كرد، 70 درصد از مردم كشور به پوكي استخوان مبتلا هستند، كارشناسان، با تأكيد بر اينكه تاكنون مطالعه جامعي در مورد ميزان مبتلايان به اين بيماري در سطح كشور انجام نشده است، نسبت به ارائه آمارهايي از اين دست هشدار دادند.
چنان‌كه دكتر عليرضا استقامتي، عضو كميته كشوري ديابت، فوق تخصص غدد و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران، در گفت‌وگو با مهر، با تأكيد بر اينكه چنين آماري نمي‌تواند واقعي باشد، اعلام كرد كه آمار ابتلاي 70 درصد مردم ايران به پوکي استخوان درست نيست و فقط ترس و وحشت را در ميان مردم بيشتر مي‌كند.
دكتر استقامتي ضمن اشاره به اينكه متأسفانه هنوز در جامعه ما و در نقل اخبار پزشكي از افراد كارشناس استفاده نمي‌شود، به همشهري گفت: اين خبر بايد به اين گونه منتشر مي‌شد كه 70درصد خانم‌ها، بعد از سنين يائسگي به درجاتي از كاهش تراكم استخوان و پوكي استخوان مبتلا هستند.
او تأكيد مي‌كند بين اين2 اصطلاح، يعني كاهش تراكم و پوكي استخوان يا استئوپروز بايد تفاوت قائل شد.
اما نتيجه اين اطلاع‌رساني غلط چيست؟ به عقيده اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران، وقتي ما در مورد بيماري‌هايي مثل پوكي استخوان و تيروئيد اطلاعات غلط به مردم مي‌دهيم، نتيجه‌اش فقط رواج درمانهاي غلط است.
دكتر استقامتي مي‌گويد: بايد بدانيم كه براي هر بيماري در مراحل خاصي اصول درماني وجود دارد؛ به‌عنوان مثال بيماراني از درد زانو يا مچ يا... رنج مي‌برند، در حالي كه اين دردها هيچ ارتباطي با پوكي استخوان ندارند، با اين‌حال در بسياري از موارد شاهد تجويز بي‌دليل تست تراكم استخوان و درمانهاي دارويي بي‌مورد هستيم.
او در ادامه با اشاره به اينكه عوارض و آسيب‌هاي ناشي از غيرواقعي جلوه دادن بيماري پوکي استخوان براي افرادي که دچار مشکلات مفصلي، عضلاني و... هستند، به مراتب سنگين‌تر از ابتلا به اين بيماري است، مي‌گويد: اگر بيماران ما به اين سطح از آگاهي برسند که نياز به انجام سنجش تراکم استخوان ندارند، حتما از پزشک خود توضيح خواهند خواست در حالي‌كه اين شناخت هنوز در مردم به وجود نيامده است.
ظاهرا اين مسئله فقط مربوط به پوكي استخوان نيست، چون به گفته دكتر استقامتي در مورد بيماري‌هاي مربوط به تيروئيد هم كه در بسياري از افراد اسكن تيروئيد ضروري نيست و پزشك متخصص مي‌تواند تنها با يك لمس ساده اين بيماري را تشخيص دهد، در جامعه ما اين‌طور جا افتاده كه بايد حتما اين اسكن تجويز شود وگرنه روند درمان به درستي صورت نگرفته است.
با اين حال و در شرايطي كه خيلي از تصوير‌برداري‌هاي پزشكي از قبيل‌ام آر اي، سي‌تي‌‌اسكن و اسكن ايزوتوپ بي‌دليل تجويز مي‌شوند؛ و به گفته كارشناسان، يك دليل مهم آن، اين است كه اين دستگاه‌ها با هزينه زيادي به كشور وارد مي‌شوند و سهامداران اين دستگاه‌ها چاره‌اي به جز تجويز بي‌مورد ندارند. به گفته دكتر استقامتي، دستگاه‌هاي دانسيتومتري چهارمين رتبه را در تجويز بي‌مورد دارند.
تفاوت آمارها
اما اگر نظر ساير كارشناسان در مورد شيوع بيماري استئوپروزيس يا همان پوكي استخوان در كشور را بررسي كنيم، آمار 70 درصدي بيماران مبتلا به پوكي استخوان غير‌منطقي‌تر هم خواهد شد. دكتر زهره حميدي، رئيس كلينيك پوكي استخوان مركز پزشكي خاص و محقق مركز تحقيقات غدد دانشگاه علوم پزشكي تهران در اين باره به همشهري مي‌گويد: در شهر تهران و در افراد 20 تا 29 ساله، فقط در 5 درصد موارد شاهد بروز پوكي استخوان هستيم و در افراد 60 تا 69 سال هم حداكثر در 50 درصد افراد اين بيماري بروز مي‌كند.
به گفته وي، به‌طور كلي در جمعيت 20 تا 29 سال مردان شيوع اين بيماري صفر است، زنان در همين سن تا 6/3 درصد موارد دچار اين بيماري مي‌شوند و بعد از سنين يائسگي و در سن 50 تا 59 سالگي 34درصد زنان دچار پوكي استخوان مي‌شوند كه 1/6 درصد مردان نيز در همين سن مبتلا به اين بيماري مي‌شوند.
به گفته او، در زنان 60 تا 69 سال 3/56 درصد زنان و 7/16درصد مردان مبتلا به استئوپروزيس مي‌شوند و به‌طور كلي در سنين 20 تا 69 سال 9/5 دهم مردان و 17 درصد زنان اين بيماري را تجربه مي‌كنند.
دكتر حميدي با تأكيد بر اينكه در زنان زير سنين يائسگي و مردان زير 50 سال ما نگراني از بابت اين بيماري نداريم و بعد از اين سنين است كه فرد بايد با مراجعه به پزشك اقدام به انجام تست سنجش تراكم استخوان كند، ادامه مي‌دهد: مسلما آمار 70درصدي مربوط به همه افراد نرمال جامعه نيست.
در اين ميان، دكتر حميد‌رضا آقايي ميبدي، فوق‌تخصص بيماري‌هاي غدد، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران و مسئول گروه پوكي استخوان مركز غدد دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز با توضيح اينكه مطالعات مركز تحقيقات غدد در ايران و در شبكه استئوپروز كشوري 50 درصد مردان بالاي 50 سال و 70 درصد زنان در همين سن را مورد مطالعه قرار داده، تصريح مي‌كند: در اين مطالعه معلوم شد كه اين افراد مبتلا به درجاتي از پوكي استخوان هستند و نه مبتلا به پوكي استخوان و باز هم مشخص شد كه در جامعه ما 30 درصد افراد با اين حساب از نظر تراكم استخوان طبيعي هستند.
بقيه نيز مبتلا به پوكي استخوان نيستند بلكه درجاتي از كاهش تراكم استخوان كه هنوز به بيماري تبديل نشده در آنها ديده مي‌شود.
پزشكان بايد مراقب باشند
به‌نظر مي‌رسد پزشكان غير‌متخصص نيز در تجويزهاي بي‌مورد دانسيتومتري بي‌تقصير نيستند.
كتر آقايي با تأكيد بر اينكه انجام تست‌هاي بي‌مورد هم براي بيمار و هم براي اقتصاد كشور زيان‌بار است، مي‌گويد: در اين ميان، پزشكاني هم هستند كه اين بيماري را به درستي تشخيص نمي‌دهند و فقط اقدام به تجويز تست سنجش تراكم استخوان يا درمانهاي دارويي مي‌كنند؛ پزشكاني كه اصلا تخصصشان تشخيص و درمان پوكي استخوان يا بيماري‌هاي مربوط به غدد نيست.
در حالي كه پوكي استخوان در حوزه كاري متخصصان غدد و روماتولوژي است، به گفته مسئول گروه پوكي استخوان مركز غدد دانشگاه علوم پزشكي تهران، خيلي از بيماران با مراجعه به پزشكان غيراز اين تخصص‌ها به سراغ تست تراكم استخوان مي‌روند و اين پزشكان هم با تجويزهاي غير‌علمي فقط بيمار را سردرگم مي‌كنند و حتي يافته‌هاي تست هم در اين متخصصان غلط است.
چنان‌كه دكتر عليرضا استقامتي، عضو كميته كشوري ديابت، فوق تخصص غدد و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران، در گفت‌وگو با مهر، با تأكيد بر اينكه چنين آماري نمي‌تواند واقعي باشد، اعلام كرد كه آمار ابتلاي 70 درصد مردم ايران به پوکي استخوان درست نيست و فقط ترس و وحشت را در ميان مردم بيشتر مي‌كند.
دكتر استقامتي ضمن اشاره به اينكه متأسفانه هنوز در جامعه ما و در نقل اخبار پزشكي از افراد كارشناس استفاده نمي‌شود، به همشهري گفت: اين خبر بايد به اين گونه منتشر مي‌شد كه 70درصد خانم‌ها، بعد از سنين يائسگي به درجاتي از كاهش تراكم استخوان و پوكي استخوان مبتلا هستند.
او تأكيد مي‌كند بين اين2 اصطلاح، يعني كاهش تراكم و پوكي استخوان يا استئوپروز بايد تفاوت قائل شد.
اما نتيجه اين اطلاع‌رساني غلط چيست؟ به عقيده اين عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران، وقتي ما در مورد بيماري‌هايي مثل پوكي استخوان و تيروئيد اطلاعات غلط به مردم مي‌دهيم، نتيجه‌اش فقط رواج درمانهاي غلط است.
دكتر استقامتي مي‌گويد: بايد بدانيم كه براي هر بيماري در مراحل خاصي اصول درماني وجود دارد؛ به‌عنوان مثال بيماراني از درد زانو يا مچ يا... رنج مي‌برند، در حالي كه اين دردها هيچ ارتباطي با پوكي استخوان ندارند، با اين‌حال در بسياري از موارد شاهد تجويز بي‌دليل تست تراكم استخوان و درمانهاي دارويي بي‌مورد هستيم.
او در ادامه با اشاره به اينكه عوارض و آسيب‌هاي ناشي از غيرواقعي جلوه دادن بيماري پوکي استخوان براي افرادي که دچار مشکلات مفصلي، عضلاني و... هستند، به مراتب سنگين‌تر از ابتلا به اين بيماري است، مي‌گويد: اگر بيماران ما به اين سطح از آگاهي برسند که نياز به انجام سنجش تراکم استخوان ندارند، حتما از پزشک خود توضيح خواهند خواست در حالي‌كه اين شناخت هنوز در مردم به وجود نيامده است.
ظاهرا اين مسئله فقط مربوط به پوكي استخوان نيست، چون به گفته دكتر استقامتي در مورد بيماري‌هاي مربوط به تيروئيد هم كه در بسياري از افراد اسكن تيروئيد ضروري نيست و پزشك متخصص مي‌تواند تنها با يك لمس ساده اين بيماري را تشخيص دهد، در جامعه ما اين‌طور جا افتاده كه بايد حتما اين اسكن تجويز شود وگرنه روند درمان به درستي صورت نگرفته است.
با اين حال و در شرايطي كه خيلي از تصوير‌برداري‌هاي پزشكي از قبيل‌ام آر اي، سي‌تي‌‌اسكن و اسكن ايزوتوپ بي‌دليل تجويز مي‌شوند؛ و به گفته كارشناسان، يك دليل مهم آن، اين است كه اين دستگاه‌ها با هزينه زيادي به كشور وارد مي‌شوند و سهامداران اين دستگاه‌ها چاره‌اي به جز تجويز بي‌مورد ندارند. به گفته دكتر استقامتي، دستگاه‌هاي دانسيتومتري چهارمين رتبه را در تجويز بي‌مورد دارند.
تفاوت آمارها
اما اگر نظر ساير كارشناسان در مورد شيوع بيماري استئوپروزيس يا همان پوكي استخوان در كشور را بررسي كنيم، آمار 70 درصدي بيماران مبتلا به پوكي استخوان غير‌منطقي‌تر هم خواهد شد. دكتر زهره حميدي، رئيس كلينيك پوكي استخوان مركز پزشكي خاص و محقق مركز تحقيقات غدد دانشگاه علوم پزشكي تهران در اين باره به همشهري مي‌گويد: در شهر تهران و در افراد 20 تا 29 ساله، فقط در 5 درصد موارد شاهد بروز پوكي استخوان هستيم و در افراد 60 تا 69 سال هم حداكثر در 50 درصد افراد اين بيماري بروز مي‌كند.
به گفته وي، به‌طور كلي در جمعيت 20 تا 29 سال مردان شيوع اين بيماري صفر است، زنان در همين سن تا 6/3 درصد موارد دچار اين بيماري مي‌شوند و بعد از سنين يائسگي و در سن 50 تا 59 سالگي 34درصد زنان دچار پوكي استخوان مي‌شوند كه 1/6 درصد مردان نيز در همين سن مبتلا به اين بيماري مي‌شوند.
به گفته او، در زنان 60 تا 69 سال 3/56 درصد زنان و 7/16درصد مردان مبتلا به استئوپروزيس مي‌شوند و به‌طور كلي در سنين 20 تا 69 سال 9/5 دهم مردان و 17 درصد زنان اين بيماري را تجربه مي‌كنند.
دكتر حميدي با تأكيد بر اينكه در زنان زير سنين يائسگي و مردان زير 50 سال ما نگراني از بابت اين بيماري نداريم و بعد از اين سنين است كه فرد بايد با مراجعه به پزشك اقدام به انجام تست سنجش تراكم استخوان كند، ادامه مي‌دهد: مسلما آمار 70درصدي مربوط به همه افراد نرمال جامعه نيست.
در اين ميان، دكتر حميد‌رضا آقايي ميبدي، فوق‌تخصص بيماري‌هاي غدد، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران و مسئول گروه پوكي استخوان مركز غدد دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز با توضيح اينكه مطالعات مركز تحقيقات غدد در ايران و در شبكه استئوپروز كشوري 50 درصد مردان بالاي 50 سال و 70 درصد زنان در همين سن را مورد مطالعه قرار داده، تصريح مي‌كند: در اين مطالعه معلوم شد كه اين افراد مبتلا به درجاتي از پوكي استخوان هستند و نه مبتلا به پوكي استخوان و باز هم مشخص شد كه در جامعه ما 30 درصد افراد با اين حساب از نظر تراكم استخوان طبيعي هستند.
بقيه نيز مبتلا به پوكي استخوان نيستند بلكه درجاتي از كاهش تراكم استخوان كه هنوز به بيماري تبديل نشده در آنها ديده مي‌شود.
پزشكان بايد مراقب باشند
به‌نظر مي‌رسد پزشكان غير‌متخصص نيز در تجويزهاي بي‌مورد دانسيتومتري بي‌تقصير نيستند.
كتر آقايي با تأكيد بر اينكه انجام تست‌هاي بي‌مورد هم براي بيمار و هم براي اقتصاد كشور زيان‌بار است، مي‌گويد: در اين ميان، پزشكاني هم هستند كه اين بيماري را به درستي تشخيص نمي‌دهند و فقط اقدام به تجويز تست سنجش تراكم استخوان يا درمانهاي دارويي مي‌كنند؛ پزشكاني كه اصلا تخصصشان تشخيص و درمان پوكي استخوان يا بيماري‌هاي مربوط به غدد نيست.
در حالي كه پوكي استخوان در حوزه كاري متخصصان غدد و روماتولوژي است، به گفته مسئول گروه پوكي استخوان مركز غدد دانشگاه علوم پزشكي تهران، خيلي از بيماران با مراجعه به پزشكان غيراز اين تخصص‌ها به سراغ تست تراكم استخوان مي‌روند و اين پزشكان هم با تجويزهاي غير‌علمي فقط بيمار را سردرگم مي‌كنند و حتي يافته‌هاي تست هم در اين متخصصان غلط است.