Ever Green
متخصص بخش پزشکی
پوکی استخوان یا استئوپروز، حالتی است که در اثر تخریب بافت استخوانی، توده استخوان کاهش یافته و سرانجام به شکستگی استخوان منجر می‌شود.
این بیماری علائم زیادی نداشته و تنها زمانی بروز می‌کند که استخوان‌ها به راحتی می‌شکنند. در این زمان فرد متوجه می‌شود دچار پوکی استخوان شده، به همین دلیل معروف به بیماری خاموش قرن است.
تقریبا تمامی افراد مسن و خانم‌ها پس از یائسگی با این بیماری مواجه می‌شوند.
ماده اصلی که سختی و شکل استخوان را به وجود می آورد کلسیم است. ذخیره شدن کلسیم در استخوان قبل از تولد آغاز می‌شود و تا سن 30 سالگی ادامه دارد.
توده استخوان هر فرد معمولا در 30 تا 35 سالگی به بیشترین میزان خود می رسد. پس از این سن کاهش توده استخوانی به صورت یک روند طبیعی آغاز می‌شود که معمولا 30 درصد افرادی که به سن 75 سالگی می رسند، دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شوند.
چه عواملی باعث پوکی استخوان می شوند؟
علت اصلی پوکی استخوان، کمبود کلسیم و ویتامین D در بدن است. هر فرد باید روزانه معادل یک و نیم گرم کلسیم دریافت کند تا دچار پوکی استخوان نشود.
برای کامل شدن فرآیند جذب کلسیم باید دستگاه گوارش، کبد و کلیه فعال باشند. بروز مشکل در کار هر یک از این اندام‌ها موجب می‌شود جذب کلسیم به خوبی صورت نگیرد.
موادغذایی حاوی ویتامین D مانند زرده تخم‌مرغ، روغن ماهی و غلات غنی شده بهترین موادغذایی برای جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان هستند. فراورده‌های لبنی هم کلسیم فراوانی دارند. مصرف روزانه چهار لیوان شیر یا ماست می‌تواند کلسیم بدن را تامین کند. البته فردی که در صورت مصرف فراورده‌های لبنی دچار مشکل گوارشی (مثل نفخ و دل درد) می‌شود، می‌تواند کلسیم را به صورت دارویی مصرف کند. قرص‌های کلسیم باید روزانه در سه وعده همراه با غذا میل شوند تا جذب اندام‌های بدن شوند.
کم‌تحرکی نیز یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش پوکی استخوان در افراد است. تحرک و ورزش موجب افزایش تراکم استخوان‌ها می‌شود.
اگر فعالیت بدنی وجود نداشته باشد یا غذاهای حاوی کلسیم کم مصرف شود به تدریج کلسیم بدن کم شده و استخوان‌ها شکننده می‌شود که به این حالت پوکی استخوان می‌گویند
بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های ریوی و بیماری‌های قلبی و عروقی هم باعث می‌شوند، بدن میزان زیادی از کلسیم استخوان‌ها را از دست بدهد و تراکم استخوان‌ها کاهش یابد.
یائسگی و کمبود استروژن، یائسگی زودرس (زیر 45 سال)، سابقه پوکی استخوان در افراد درجه یک خانواده و سابقه شکستگی قبلی، استعمال دخانیات، مصرف زیاد کافئین، زندگی کم‌تحرک، افراد سفیدپوست و نژاد آسیایی، مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد انعقاد، ضد صرع و سیکلوسپورین به مدت طولانی، وجود یک‌سری بیماری‌های زمینه‌ای مانند کم‌کاری تیروئید، ناراحتی‌های کلیه و استخوان‌بندی ظریف و کوچک از دیگر عوامل مستعد کننده ابتلای فرد به پوکی استخوان هستند.
علائم ابتلا به پوکی استخوان چیست؟
خمیدگی ستون فقرات (قوز کردن) و کاهش قد از علائم ابتلا به پوکی استخوان هستند، ولی از آنجایی که این موارد تدریجی بوده و چندان مشهود نیست، تشخیص به موقع آن دشوار است.
کمردرد شدید در یک نقطه خاص، درد ناگهانی در ناحیه ستون فقرات و شکستگی‌های بدون دلیل و خودبه خودی استخوان از دیگر نشانه های بیماری پوکی استخوان به شمار می‌روند.
توده استخوانی هر فرد معمولا در سن 30 تا 35 سالگی به بیشترین حد خود می رسد و پس از آن کم شدن توده استخوان به صورت یک روند طبیعی آغاز می‌شود. در سن بالاتر از 60 سال، این بیماری بیشتر شایع بوده و با گذشت هر دهه از عمر بعد از 50 سالگی، خطر ابتلا 2 تا 3 برابر افزایش می‌یابد.
با افزایش سن استخوان‌ها از جمله سر استخوان ران، ستون مهره‌ها و مچ دست نازک و شکننده می‌شوند، به حدی که به راحتی و حتی به خودی خود یا با حرکات ساده‌ای مانند سرفه و عطسه می‌شکنند.
چه افرادی بیشتر دچار پوکی استخوان می شوند؟
زنان مسن و یائسه، افراد کم تحرک، کسانی که در غذای روزانه آنها لبنیات و مواد حاوی کلسیم کم است، افراد سیگاری و کسانی که الکل مصرف می‌کنند بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند.
این افراد باید نسبت به وضعیت جسمی خود حساسیت داشته باشند و پیگیر چکاپ‌های استخوانی خود باشند که از جمله این چکاپ ها می‌توان به انجام تست سنجش تراکم استخوان اشاره کرد.
چطور از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کنیم؟
افرادی که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند، باید برای تشخیص زودرس، قبل از شروع عوارض مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت مبتلا بودن، اقدامات پیشگیرانه صورت گیرد.
انجام تست سنجش تراکم استخوان، بهترین راه برای جلوگیری از پوکی استخوان در افراد مسن است
رژیم غذایی با کلسیم کافی و دریافت مناسب ویتامین D، انجام مرتب تمرینات ورزشی، ترک استعمال سیگار و عدم مصرف الکل، تغذیه مناسب و تحرک کافی از جمله راهکارها به منظور پیشگیری یا کاهش روند ابتلا به پوکی استخوان هستند.
جایگزین کردن هورمون‌های زنانه در زنان یائسه (استروژن درمانی) می‌تواند مانع پوکی استخوان زودرس شود.
چطور جلوی پیشرفت بیماری را بگیریم؟
با اطلاع از وضعیت استخوان‌ها به ویژه در زنان در دوران نزدیک به یائسگی به وسیله مشورت با پزشک، به کاربردن روش تشخیص مناسب و در صورت نیاز تجویز داروهای ویژه می توان از پیشرفت این بیماری و عوارض حاصل از آن پیشگیری کرد.
این بیماری علائم زیادی نداشته و تنها زمانی بروز می‌کند که استخوان‌ها به راحتی می‌شکنند. در این زمان فرد متوجه می‌شود دچار پوکی استخوان شده، به همین دلیل معروف به بیماری خاموش قرن است.
تقریبا تمامی افراد مسن و خانم‌ها پس از یائسگی با این بیماری مواجه می‌شوند.
ماده اصلی که سختی و شکل استخوان را به وجود می آورد کلسیم است. ذخیره شدن کلسیم در استخوان قبل از تولد آغاز می‌شود و تا سن 30 سالگی ادامه دارد.
توده استخوان هر فرد معمولا در 30 تا 35 سالگی به بیشترین میزان خود می رسد. پس از این سن کاهش توده استخوانی به صورت یک روند طبیعی آغاز می‌شود که معمولا 30 درصد افرادی که به سن 75 سالگی می رسند، دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شوند.
چه عواملی باعث پوکی استخوان می شوند؟
علت اصلی پوکی استخوان، کمبود کلسیم و ویتامین D در بدن است. هر فرد باید روزانه معادل یک و نیم گرم کلسیم دریافت کند تا دچار پوکی استخوان نشود.
برای کامل شدن فرآیند جذب کلسیم باید دستگاه گوارش، کبد و کلیه فعال باشند. بروز مشکل در کار هر یک از این اندام‌ها موجب می‌شود جذب کلسیم به خوبی صورت نگیرد.
موادغذایی حاوی ویتامین D مانند زرده تخم‌مرغ، روغن ماهی و غلات غنی شده بهترین موادغذایی برای جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان هستند. فراورده‌های لبنی هم کلسیم فراوانی دارند. مصرف روزانه چهار لیوان شیر یا ماست می‌تواند کلسیم بدن را تامین کند. البته فردی که در صورت مصرف فراورده‌های لبنی دچار مشکل گوارشی (مثل نفخ و دل درد) می‌شود، می‌تواند کلسیم را به صورت دارویی مصرف کند. قرص‌های کلسیم باید روزانه در سه وعده همراه با غذا میل شوند تا جذب اندام‌های بدن شوند.
کم‌تحرکی نیز یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش پوکی استخوان در افراد است. تحرک و ورزش موجب افزایش تراکم استخوان‌ها می‌شود.
اگر فعالیت بدنی وجود نداشته باشد یا غذاهای حاوی کلسیم کم مصرف شود به تدریج کلسیم بدن کم شده و استخوان‌ها شکننده می‌شود که به این حالت پوکی استخوان می‌گویند
بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های ریوی و بیماری‌های قلبی و عروقی هم باعث می‌شوند، بدن میزان زیادی از کلسیم استخوان‌ها را از دست بدهد و تراکم استخوان‌ها کاهش یابد.
یائسگی و کمبود استروژن، یائسگی زودرس (زیر 45 سال)، سابقه پوکی استخوان در افراد درجه یک خانواده و سابقه شکستگی قبلی، استعمال دخانیات، مصرف زیاد کافئین، زندگی کم‌تحرک، افراد سفیدپوست و نژاد آسیایی، مصرف داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد انعقاد، ضد صرع و سیکلوسپورین به مدت طولانی، وجود یک‌سری بیماری‌های زمینه‌ای مانند کم‌کاری تیروئید، ناراحتی‌های کلیه و استخوان‌بندی ظریف و کوچک از دیگر عوامل مستعد کننده ابتلای فرد به پوکی استخوان هستند.
علائم ابتلا به پوکی استخوان چیست؟
خمیدگی ستون فقرات (قوز کردن) و کاهش قد از علائم ابتلا به پوکی استخوان هستند، ولی از آنجایی که این موارد تدریجی بوده و چندان مشهود نیست، تشخیص به موقع آن دشوار است.
کمردرد شدید در یک نقطه خاص، درد ناگهانی در ناحیه ستون فقرات و شکستگی‌های بدون دلیل و خودبه خودی استخوان از دیگر نشانه های بیماری پوکی استخوان به شمار می‌روند.
توده استخوانی هر فرد معمولا در سن 30 تا 35 سالگی به بیشترین حد خود می رسد و پس از آن کم شدن توده استخوان به صورت یک روند طبیعی آغاز می‌شود. در سن بالاتر از 60 سال، این بیماری بیشتر شایع بوده و با گذشت هر دهه از عمر بعد از 50 سالگی، خطر ابتلا 2 تا 3 برابر افزایش می‌یابد.
با افزایش سن استخوان‌ها از جمله سر استخوان ران، ستون مهره‌ها و مچ دست نازک و شکننده می‌شوند، به حدی که به راحتی و حتی به خودی خود یا با حرکات ساده‌ای مانند سرفه و عطسه می‌شکنند.
چه افرادی بیشتر دچار پوکی استخوان می شوند؟
زنان مسن و یائسه، افراد کم تحرک، کسانی که در غذای روزانه آنها لبنیات و مواد حاوی کلسیم کم است، افراد سیگاری و کسانی که الکل مصرف می‌کنند بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند.
این افراد باید نسبت به وضعیت جسمی خود حساسیت داشته باشند و پیگیر چکاپ‌های استخوانی خود باشند که از جمله این چکاپ ها می‌توان به انجام تست سنجش تراکم استخوان اشاره کرد.
چطور از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کنیم؟
افرادی که در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند، باید برای تشخیص زودرس، قبل از شروع عوارض مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت مبتلا بودن، اقدامات پیشگیرانه صورت گیرد.
انجام تست سنجش تراکم استخوان، بهترین راه برای جلوگیری از پوکی استخوان در افراد مسن است
رژیم غذایی با کلسیم کافی و دریافت مناسب ویتامین D، انجام مرتب تمرینات ورزشی، ترک استعمال سیگار و عدم مصرف الکل، تغذیه مناسب و تحرک کافی از جمله راهکارها به منظور پیشگیری یا کاهش روند ابتلا به پوکی استخوان هستند.
جایگزین کردن هورمون‌های زنانه در زنان یائسه (استروژن درمانی) می‌تواند مانع پوکی استخوان زودرس شود.
چطور جلوی پیشرفت بیماری را بگیریم؟
با اطلاع از وضعیت استخوان‌ها به ویژه در زنان در دوران نزدیک به یائسگی به وسیله مشورت با پزشک، به کاربردن روش تشخیص مناسب و در صورت نیاز تجویز داروهای ویژه می توان از پیشرفت این بیماری و عوارض حاصل از آن پیشگیری کرد.