کاروانسراها پذيراي بازرگانان ديروز و گردشگران امروز
جام جم آنلاين: استان مرکزي به لحاظ موقعيت جغرافيايي و مواصلاتي ،بخصوص قرار گرفتن درمسير جاده ابريشم همواره در اقتصاد ملي نقشي برجسته داشته است .
وجود کاروانسراها ي متعدد در نقاط مختلف استان نشان دهنده نقشي است که اين منطقه در نظام بازرگاني و تجاري ابران و جاده ابريشم داشته است .
ساخت و ساز کاروانسراها در ايران، پيشينه اي به قدمت شکل گيري مبادلات کالايي بين مناطق مختلف امپراطوري پارس ، و تجارت با ساير کشورها را دارد.
با توسعه تجارت و رفت و آمدهاي مکرر تجار و بازرگانان در جاده ابريشم نقش کاروانسراها در مبادلات تجاري از اهميتي خاص برخوردار بود، در اين کاروانسراها ؛ خدماتي از قبيل اقامت ، پذيرايي ، تهيه و تامين آذوقه ، دادن آب و تيمار حيوانات بارکش و نگهداري از آنها و همچنين تامين امنيت تجارت در مسير، انجام مي گرفت.
از مهمترين کاروانسراهاي برجاي مانده از اعصار گذشته در استان مرکزي کاروانسراي "عبدالغفار خان باغ شيخ" و "دو دهک" است.
"کاروانسراي دو دهک"؛ درمسيرجاده دو دهک به دهستان خورهه ودرفاصله حدود 200 متري سمت راست بزرگراه قم - دليجان قرار دارد.
رودخانه قمرود ازجنوب غربي اين کاروانسرا مي گذرد وپل تاريخي دو دهک از يادگارهاي دوره صفويه است که دوسوي قمرود به هم متصل مي کند.
اين کاروانسرا به مساحت حدود سه هزار مترمربع که ديواره هاي شمالي، غربي وشرقي آن براي حفاظت از کاروانسرا قلعه دارد و سه برج ديده باني ساخته شده است.
مصالح بکار رفته در ساخت کاروانسرا را آجر ، سنگ، آهک و گچ تشکيل داده و سقف بنا با گچ و پشت بام آن با کاهگل اندود شده است.
ايوان ورودي کاروانسرا با حدود 10متر ارتفاع ، دو پنجره ديده باني در طرفين دارد.
باعبوراز دروازه کاروانسرا، يک هشتي به ارتفاع هفت متر، به طول 11/30 متر وبه عرض 3/90 متر قرار دارد و در طرفين آن اتاقهايي ايجاد شده است.
سمت راست هشتي ، يک اتاق بزرگ به مساحت 20 مترمربع و به ارتفاع حدود چهار متر قرار گرفته که ظاهرا نمازخانه کاروانسرا بوده است .
سه اتاق ديگر در انتهاي اين نمازخانه مشاهده مي شود و کف تمامي اتاقها و حجره ها با آجر چهار گوش فرش شده است.
در ضلعهاي جنوبي، شرقي و غربي ، سه ايوان اصلي و در جوانب آن اتاقهايي وجود دارد.
زير هر ايوان يک اتاق بزرگ با سقف گنبدي تعبيه شده که احتمالا محل استراحت ويانگهداري علوفه بوده و در ضلع شمال کاروانسرا 22 مالبند براي بستن اسبها و تيمار آنها ساخته شده است.
"کاروانسراي عبدالغفار خان باغ شيخ"؛ در هشت کيلومتري شرق شهر ساوه و اتوبان ساوه - قم در روستاي باغ شيخ قرار دارد.
اين کاروانسرا در سال 1200 هجري قمري به شکل مربع در ابعاد حدود 50 در 50 متر ساخته شده است.
دروازه ورودي آن در ضلع شرقي و در دو طرف دروازه 12رواق بنا شده و ايوان ورودي از طريق هشتي بزرگي به داخل حياط کاروانسرا مرتبط است و دور تا دور حياط را حجره هاي متعدد در بر گرفته و اصطبل چارپايان در پشت حجره ها قرار دارد.
کاروانسراهاي "شاه عباسي" مشهد ميقان ، "ورده" ساوه، "جون آباد" محلات ، "پانگان" ساوه، "خشکه رود"، "گردين"، "خمسه آباد"، "مشک آباد" و "گلستان" اراک ، شمار ديگري از کاروانسراهاي استان مرکزي برجاي مانده در مسير جاده ابريشم است .