- کاروانسراها در یزد به عنوان حلقه گمشده معماری ایرانی هستند که در گذشته بیشتر با کاربری تجاری بنا شده اند.برخی از کاروانسراهای یزد جزیی از بافت بازار بوده اند که «تاجرنشین» نام گرفته و به عنوان یک فضای تجاری مطرح بوده اند که از آن جمله می توان به کاروانسرای گلشن در بازار پنجعلی اشاره کرد.کاروانسرای تاریخی گلشن یزد یکی از کارونسراهایی است که جزیی از بافت تاریخی بازار شهر یزد به شمار می رود و از دوره قاجاریه تاکنون فعالیت بازاریان یزدی درآن رونق دوچندانی دارد.این کاروانسرا که متعلق به دوره قاجاریه بوده و به ثبت آثارملی رسیده، درحد فاصل دو مکان تاریخی بازار پنجعلی و میدان خان واقع شده است.کاروانسرای گلشن که تماما از سنگ و آجر و حتی آجرهای خشتی در دو طبقه ساخته شده، دارای حجره هایی است که هنوز کاسبان و بازاریان یزدی در آن فعالیت دارند. فروش دستمال یزدی و قالی عمده فعالیت افرادی است که در این حجره ها به خرید و فروش می پردازند.محوطه روباز کاروانسرا (حیاط) به صورت چند گوش است و در هر یک از ضلع های آن، چند صفه ساخته شده و بام بنا نیز آجر فرش است.[h=5]برای رسیدن به کاروانسرای تاریخی گلشن، دو راه پیش روی گردشگران است؛ اول عبور از میدان تاریخی خان که شامل مدرسه، بازار و حمام است، این میدان وسیع و خوش طرح و سبک، از مکان های زیبای شهر یزد و یکی از آثار محمد تقی خان (متوفی در ۱۲۱۳) است.در چهارسوی میدان، دکان هایی قرار دارد و پیش روی آنها سایبان راهرو گونه ای ساخته شده و سر در دکان ها هلالی شکل است. این میدان به قیصریه، به مسجد ریگ و نیز کاروانسرای گلشن راه دارد.اما مسیر دوم قدم نهادن در بازار تاریخی پنجعلی است. زمانی که وارد خیابان قیام می شوید در اواسط این خیابان بازار تاریخی پنجعلی قرار دارد که در اواسط همین بازار و روبه روی حوزه علمیه برادران، می توان به این کاروانسرای زیبا و تاریخی رسید.البته این روزها کاروانسرای تاریخی گلشن یزد هر از گاهی مورد تعرض جدی افرادی ناشناس قرار می گیرد. تعرض هایی که به گفته کسبه بازار پنجعلی، معلوم نیست به چه علت و توسط چه کسانی صورت می گیرد.نگرانی زمانی بیشتر می شود که آثار مربوط به این تعرض نیز هنوز از سوی متولیان میراث فرهنگی و شهرداری ناحیه تاریخی مورد بررسی یا مرمت قرار نگرفته و این تخریب و تعرض هفته هاست به حال خود رها شده است.از دیگر کاروانسراهای مطرح استان یزد می توان به کاروانسراهای ابوالقاسم، خان پنج، خراسانی، علی آباد، لب خندق، لرد باجوردی، مشیر، کرمانشاهان و کرمانی اشاره کرد.همچنین قدیمی ترین کاروانسرای تاریخی یزد، کاروانسرای سنگی انجیره اردکان مربوط به دوره ایلخانی است. این بنا که در ساخت آن از سنگ و در بعضی قسمت های آن از آجر استفاده شده، دارای پلان هشت ضلعی نامنظم است.این کاروانسرا در بیابان انجیره، در مجاور راه قدیمی یزد به ساغند و طبس در فاصله تقریبی ۵۰۰ متر از کاروانسرای آجری انجیره قرار گرفته و در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.