B a R a N
مدير ارشد تالار
گاهی اوقات پرانتزی بودن پای نوزاد طبیعی است. پرانتزی بودن پای نوزاد در بدو تولد به علت شکل قرار گرفتن وی در شکم مادر است. این وضعیت با رشد بچه کمتر می‌شود، به طوری که در 18 ماهگی پاهای بچه تقریبا مستقیم می‌شود.
اگر به دقت به زانوهایتان نگاه کنید، متوجه می‌شوید زیاد هم موازی نیستند و حدود 5 تا 7 درجه به سمت داخل انحراف دارند. این درجه از انحراف در افراد مختلف، طبیعی است.
زانوهای پرانتزی در چند حالت اتفاق می‌افتد. در افراد جوان‌تر اگر فقط یک زانو به این شکل باشد، علت آن احتمالا ناهنجاری‌های رشدی، عفونت که استخوان‌های ران یا درشت نی را درگیر می‌کند، ضربه به صفحه رشد و در نتیجه تخریب صفحه رشد و وجود تومورهای استخوان‌های ران یا درشت نی است.
ولی اگر هر دو زانو به این شکل باشد (البته در چهار سال اول زندگی این حالت طبیعی است)، می‌تواند به دلیل ناهنجارهای مادرزادی، اختلالات راستای قامت، اختلال‌های تکاملی، کمبود ویتامین D در کودکی، اختلال هورمونی، ابتلا به آرتروز (شایع‌ترین علت)، اختلال‌های ناشی از شغل (مثل سوارکاران) و ابتلا به کلیه بیماری‌های استخوانی مثل پاژه یا بیماری بلانت باشد.
ممکن است در افراد مسن و به‌خصوص در خانم‌ها ببینید که زانوها از هم فاصله گرفته‌اند، حالتی که به آن زانوی «کمانی» گفته می‌شود. علت آن هم اغلب تخریب قسمت داخلی کندیل استخوان ران و یا درشت نی و یا هر دو در اثر آرتروز است.
در این مطلب به علایم پای پرانتزی و حرکت‌های اصلاحی برای این بیماری اشاره می‌شود.
عوارض پای پرانتزی
پای پرانتزی مشکل شایعی در افراد مسن به‌خصوص زنان دچار آرتروز است، اما آیا مشکل فقط به زانو ختم می‌شود؟
جواب منفی است، چون با متمایل شدن زانو به خارج و واکنش به آن، اختلال‌هایی به مرور ایجاد می‌شود که شامل ایجاد اختلال در ساق پا، درد حین ایستادن و قدم زدن، لنگش، مشکل در حمل اجسام، مشکل شدن استفاده از توالت ایرانی و اشکال در نشستن به حالت چمباتمه روی زمین است.
این تغییرات هم در زانو ایجاد می‌شود: - در اثر این حالت بعضی عضلات اطراف زانو سفت و بعضی ضعیف میشوند. در نظر بگیرید زانویی که به بیرون انحراف پیدا کرده، عضلاتی که در خارج ران قرار دارند، کوتاه و سخت می شوند و برعکس، عضلاتی که در سمت داخل ران قرار دارند، طویل و شل میشوند.
- کشکک زانو به سمت خارج منحرف می‌شود بنابراین لیگامان‌هایی که از طرف خارج به کشکک‌ها می‌چسبند، سخت و آنهایی که از داخل می‌چسبند، شل میشوند (لیگامان رتیناکولوم).
- تاندون عضلات هنگام چسبیدن به استخوان‌ها دارای ساختارهایی در زیر خود هستند که مانند بالشتک از چسبیدن تاندون به استخوان جلوگیری می‌کنند. به این بالشتک‌ها «بورس» گفته می‌شود. عضلات در معرض کشش، فشار بیشتری به این بالشتک‌ها وارد و آنها را دچار التهاب می‌کنند، حالتی که در افراد مبتلا به آرتروز زانو زیاد دیده می‌شود و به آن «بورسیت» می‌گویند. این بورسیت‌ها نیز باید درمان شوند.
برای برقراری تعادل در زانو باید با ورزش‌های خاص، عضلات کوتاه را با کشش طویل کرد و عضلات طویل شده را با قدرت بخشیدن، کوتاه نمود. انجام ورزش، باعث هماهنگی بیشتر عصبی- عضلانی و افزایش سرعت واکنش عضلات هم می‌شود.
در تجویز ورزش، ابتدا باید عضلات کوتاه بلند شوند. معمولا عضلات کوتاه در پای پرانتزی، عضلات قسمت خارجی ران و پشت ران، پشت ساق و داخل ساق پا هستند.
تشخیص
معاینه در حالت خوابیده به پشت انجام می‌گیرد.
زانوها را کاملا باز کنید و قوزک‌های داخلی هر دو پا را به هم بچسبانید و تا حد ممکن استخوان‌های کشکک را به سمت هم بچرخانید.
اگر فاصله دو زانو در این حالت بیش از سه سانتی‌متر باشد، به بررسی پزشکی نیاز دارد.
پزشک معمولا با گرفتن عکس ایستاده از کل اندام تحتانی و محاسبات خاص، ارزیابی دقیق‌تری انجام خواهد داد.
درمان
تا قبل از چهار سالگی درمان‌هایی غیر از جراحی انجام می‌شود که شامل استفاده از انواع اُرتوزهای زانو، قوزک پا و پنجه پا است.
گاه از بریس‌های دینامیک یا اسپیلیت استفاده می‌شود.
بعد از چهار سالگی اگر ناهنجاری خیلی بارز باشد، باید با جراحی اصلاح شود.
بعد از چهار سالگی با توجه به مورد درباره درمان تصمیم‌گیری می‌شود.
ورزش‌های پیشنهادی
الف) حرکات کششی: به‌طور کلی انجام حرکت‌های کششی روزی دو بار آن هم در 3 تا 4 مرحله توصیه می‌شود. کشش باید 20 تا 30 ثانیه حفظ شود. میزان کشش باید به حدی باشد که فرد تا حدودی احساس ناراحتی داشته باشد (ولی درد پذیرفته شده نیست). ضمنا کشش یکنواخت است و ضربه زده نمی‌شود. برای اثربخشی حداقل این ورزش‌ها حداقل باید هشت هفته انجام شوند.
1-میتوانید دراز بکشید.
پای خود را با زانوی کاملا باز با استفاده از یک ملحفه به سمت بالا بکشید.
این حرکت را روزی دو بار آن هم در 3 تا 4 مرحله انجام دهید؛ یک بار صبح و یک بار شب.
حین انجام این حرکت باید پا را 20 تا 30 ثانیه در این حالت نگه دارید.
2- بایستید. یک پایتان را پشت پای دیگر قرار دهید و به سمت مقابل خم شوید.
20 تا 30 ثانیه این حالت کشش را ادامه دهید.
احساس کشش باید به‌گونه‌ای باشد که احساس درد نکنید. این حرکت را دو بار در روز انجام دهید.
ب) حرکات قدرتی: این تمرین‌های ورزشی را باید در سه ست، 10 بار تکرار کنید. البته بین ست‌ها دو دقیقه استراحت توصیه می‌شود.
1- تقویت بخش میانی عضله چهار سر ران
روی صندلی یا تخت بنشینید؛ به‌گونه‌ای که پاهایتان از زانو حالت آویزان داشته باشد. ابتدا یکی از پاها را به طرف بالا حرکت دهید (مطابق شکل).
10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس آرام پا را پایین بیاورید.
دو دقیقه استراحت کنید و بار دیگر این حرکت را با پای دیگر انجام دهید. این حرکت باید 10 بار تکرار شود.
2- تقویت عضلات داخل ران
یک حوله یا توپ والیبال را بین دو زانو بگذارید. 10 ثانیه حداکثر فشار باید وارد شود. این حرکت را باید در سه مرحله و آن هم 10 بار تکرار کنید.
3- تقویت عضلات پشت ران
حوله یا ملحفه‌ای را زیر ران بگذارید. 10 ثانیه با رانتان به ملحفه یا حوله فشار وارد کنید.
* هشدار
اگر مبتلا به فشارخون هستید، باید فشارخونتان را قبل از انجام این ورزش‌ها کنترل کنید و در صورت بالا بودن آن، از انجام حرکت‌های قدرتی که باعث احتباس نفس میشوند، خودداری کنید.
اگر به دقت به زانوهایتان نگاه کنید، متوجه می‌شوید زیاد هم موازی نیستند و حدود 5 تا 7 درجه به سمت داخل انحراف دارند. این درجه از انحراف در افراد مختلف، طبیعی است.
زانوهای پرانتزی در چند حالت اتفاق می‌افتد. در افراد جوان‌تر اگر فقط یک زانو به این شکل باشد، علت آن احتمالا ناهنجاری‌های رشدی، عفونت که استخوان‌های ران یا درشت نی را درگیر می‌کند، ضربه به صفحه رشد و در نتیجه تخریب صفحه رشد و وجود تومورهای استخوان‌های ران یا درشت نی است.
ولی اگر هر دو زانو به این شکل باشد (البته در چهار سال اول زندگی این حالت طبیعی است)، می‌تواند به دلیل ناهنجارهای مادرزادی، اختلالات راستای قامت، اختلال‌های تکاملی، کمبود ویتامین D در کودکی، اختلال هورمونی، ابتلا به آرتروز (شایع‌ترین علت)، اختلال‌های ناشی از شغل (مثل سوارکاران) و ابتلا به کلیه بیماری‌های استخوانی مثل پاژه یا بیماری بلانت باشد.
ممکن است در افراد مسن و به‌خصوص در خانم‌ها ببینید که زانوها از هم فاصله گرفته‌اند، حالتی که به آن زانوی «کمانی» گفته می‌شود. علت آن هم اغلب تخریب قسمت داخلی کندیل استخوان ران و یا درشت نی و یا هر دو در اثر آرتروز است.
در این مطلب به علایم پای پرانتزی و حرکت‌های اصلاحی برای این بیماری اشاره می‌شود.
عوارض پای پرانتزی
پای پرانتزی مشکل شایعی در افراد مسن به‌خصوص زنان دچار آرتروز است، اما آیا مشکل فقط به زانو ختم می‌شود؟
جواب منفی است، چون با متمایل شدن زانو به خارج و واکنش به آن، اختلال‌هایی به مرور ایجاد می‌شود که شامل ایجاد اختلال در ساق پا، درد حین ایستادن و قدم زدن، لنگش، مشکل در حمل اجسام، مشکل شدن استفاده از توالت ایرانی و اشکال در نشستن به حالت چمباتمه روی زمین است.
تا قبل از چهار سالگی درمان‌هایی غیر از جراحی انجام می‌شود که شامل استفاده از انواع اُرتوزهای زانو، قوزک پا و پنجه پا است
این تغییرات هم در زانو ایجاد می‌شود: - در اثر این حالت بعضی عضلات اطراف زانو سفت و بعضی ضعیف میشوند. در نظر بگیرید زانویی که به بیرون انحراف پیدا کرده، عضلاتی که در خارج ران قرار دارند، کوتاه و سخت می شوند و برعکس، عضلاتی که در سمت داخل ران قرار دارند، طویل و شل میشوند.
- کشکک زانو به سمت خارج منحرف می‌شود بنابراین لیگامان‌هایی که از طرف خارج به کشکک‌ها می‌چسبند، سخت و آنهایی که از داخل می‌چسبند، شل میشوند (لیگامان رتیناکولوم).
- تاندون عضلات هنگام چسبیدن به استخوان‌ها دارای ساختارهایی در زیر خود هستند که مانند بالشتک از چسبیدن تاندون به استخوان جلوگیری می‌کنند. به این بالشتک‌ها «بورس» گفته می‌شود. عضلات در معرض کشش، فشار بیشتری به این بالشتک‌ها وارد و آنها را دچار التهاب می‌کنند، حالتی که در افراد مبتلا به آرتروز زانو زیاد دیده می‌شود و به آن «بورسیت» می‌گویند. این بورسیت‌ها نیز باید درمان شوند.
برای برقراری تعادل در زانو باید با ورزش‌های خاص، عضلات کوتاه را با کشش طویل کرد و عضلات طویل شده را با قدرت بخشیدن، کوتاه نمود. انجام ورزش، باعث هماهنگی بیشتر عصبی- عضلانی و افزایش سرعت واکنش عضلات هم می‌شود.
در تجویز ورزش، ابتدا باید عضلات کوتاه بلند شوند. معمولا عضلات کوتاه در پای پرانتزی، عضلات قسمت خارجی ران و پشت ران، پشت ساق و داخل ساق پا هستند.
تشخیص
معاینه در حالت خوابیده به پشت انجام می‌گیرد.
زانوها را کاملا باز کنید و قوزک‌های داخلی هر دو پا را به هم بچسبانید و تا حد ممکن استخوان‌های کشکک را به سمت هم بچرخانید.
اگر فاصله دو زانو در این حالت بیش از سه سانتی‌متر باشد، به بررسی پزشکی نیاز دارد.
پزشک معمولا با گرفتن عکس ایستاده از کل اندام تحتانی و محاسبات خاص، ارزیابی دقیق‌تری انجام خواهد داد.
درمان
تا قبل از چهار سالگی درمان‌هایی غیر از جراحی انجام می‌شود که شامل استفاده از انواع اُرتوزهای زانو، قوزک پا و پنجه پا است.
گاه از بریس‌های دینامیک یا اسپیلیت استفاده می‌شود.
بعد از چهار سالگی اگر ناهنجاری خیلی بارز باشد، باید با جراحی اصلاح شود.
بعد از چهار سالگی با توجه به مورد درباره درمان تصمیم‌گیری می‌شود.
ورزش‌های پیشنهادی
الف) حرکات کششی: به‌طور کلی انجام حرکت‌های کششی روزی دو بار آن هم در 3 تا 4 مرحله توصیه می‌شود. کشش باید 20 تا 30 ثانیه حفظ شود. میزان کشش باید به حدی باشد که فرد تا حدودی احساس ناراحتی داشته باشد (ولی درد پذیرفته شده نیست). ضمنا کشش یکنواخت است و ضربه زده نمی‌شود. برای اثربخشی حداقل این ورزش‌ها حداقل باید هشت هفته انجام شوند.
1-میتوانید دراز بکشید.
پای خود را با زانوی کاملا باز با استفاده از یک ملحفه به سمت بالا بکشید.
این حرکت را روزی دو بار آن هم در 3 تا 4 مرحله انجام دهید؛ یک بار صبح و یک بار شب.
حین انجام این حرکت باید پا را 20 تا 30 ثانیه در این حالت نگه دارید.
2- بایستید. یک پایتان را پشت پای دیگر قرار دهید و به سمت مقابل خم شوید.
20 تا 30 ثانیه این حالت کشش را ادامه دهید.
احساس کشش باید به‌گونه‌ای باشد که احساس درد نکنید. این حرکت را دو بار در روز انجام دهید.
ب) حرکات قدرتی: این تمرین‌های ورزشی را باید در سه ست، 10 بار تکرار کنید. البته بین ست‌ها دو دقیقه استراحت توصیه می‌شود.
1- تقویت بخش میانی عضله چهار سر ران
روی صندلی یا تخت بنشینید؛ به‌گونه‌ای که پاهایتان از زانو حالت آویزان داشته باشد. ابتدا یکی از پاها را به طرف بالا حرکت دهید (مطابق شکل).
10 ثانیه در این حالت بمانید و سپس آرام پا را پایین بیاورید.
دو دقیقه استراحت کنید و بار دیگر این حرکت را با پای دیگر انجام دهید. این حرکت باید 10 بار تکرار شود.
2- تقویت عضلات داخل ران
یک حوله یا توپ والیبال را بین دو زانو بگذارید. 10 ثانیه حداکثر فشار باید وارد شود. این حرکت را باید در سه مرحله و آن هم 10 بار تکرار کنید.
3- تقویت عضلات پشت ران
حوله یا ملحفه‌ای را زیر ران بگذارید. 10 ثانیه با رانتان به ملحفه یا حوله فشار وارد کنید.
* هشدار
اگر مبتلا به فشارخون هستید، باید فشارخونتان را قبل از انجام این ورزش‌ها کنترل کنید و در صورت بالا بودن آن، از انجام حرکت‌های قدرتی که باعث احتباس نفس میشوند، خودداری کنید.
بخش سلامت تبیان