B a R a N
مدير ارشد تالار
اگر وقتی که به شدت ورزش می کنید و خیلی عرق می کنید، آب و مایعات کافی ننوشید، دچار آسیب های ناشی از گرمای هوا می شوید که می تواند از گرفتگی خفیف عضلات تا خستگی گرمایی و یا گرما زدگی کشنده متغیر باشد.
در قسمت اول این مطلب درباره علائم و علل کم آبی بدن برای شما صحبت کردیم. حالا عوامل خطر، عوارض و راه های تشخیص کم آبی بدن را برای شما بیان می کنیم.
عوامل خطر کم آبی بدن
هر کسی که مقدار زیادی از مایعات بدنش را از دست بدهد، دچار کم آبی بدن خواهد شد. ولی برخی افراد بیشتر از بقیه دچار این مشکل می شوند که عبارتند از:
1- نوزادان و کودکان
نوزادان و کودکان به دلیل اینکه وزن بدنشان کمتر است و جابجایی آب و املاح در بدنشان بالاست، بیشتر دچار کم آبی بدن می شوند. همچنین بیشتر دچار اسهال می شوند. اسهال هم باعث کم آبی بدن خواهد شد.
2- افراد پیر
با افزایش سن، به چند دلیل زیر بیشتر مستعد ابتلا به کم آبی بدن می شوید:
- توانایی بدن شما برای نگهداری و حفظ آب کم می شود.
- حس تشنگی شما کندتر می شود، یعنی دیرتر متوجه تشنگی خود می شوید.
- کمتر می توانید به تغییرات دمای هوا پاسخ دهید.
از همه مهم تر اینکه، افراد پیر مخصوصا آن هایی که در خانه سالمندان هستند و یا به تنهایی زندگی می کنند، کمتر از افراد جوان تر غذا می خورند و گاهی اوقات فراموش می کنند غذایی بخورند و یا نوشیدنی مصرف کنند.
همچنین ناتوانی یا غفلت آن ها مانع از این می شود که به خوبی غذا بخورند.
علاوه بر این مشکلات، بیماری های مزمن مانند دیابت و دمانس (زوال عقل) و مصرف داروها نیز در افراد مسن وجود دارد.
3- افراد مبتلا به بیماری های مزمن عدم درمان یا عدم کنترل بیماری دیابت، خطر ابتلا به کم آبی بدن را زیاد می کند.
سایر بیماری های مزمن مانند بیماری کلیه و نارسایی قلبی نیز خطر ابتلا به کم آبی را افزایش می دهند.
حتی سرماخوردگی و گلودرد هم باعث کم آبی بدن می شوند، زیرا وقتی بیمار هستید کمتر میل به خوردن غذا و نوشیدن چیزی دارید. تب هم کم آبی بدن را افزایش می دهد.
4- ورزشکاران حرفه ای
هر کسی که ورزش کند می تواند دچار کم آبی بدن شود، به خصوص ورزش کردن در آب و هوای گرم و مرطوب و یا در ارتفاعات بالا (مثل کوهنوردی).
اما ورزشکارانی که حرفه ای تمرین می کنند و یا در مسابقات دوی ماراتون، پرش ارتفاع، کوهنوردی و دوچرخه سواری شرکت می کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به کم آبی بدن هستند. این مسئله به آن دلیل است که هر چه مدت زمان ورزش کردن بیشتر باشد، حفظ آب بدن سخت تر است.
در طی ورزش، بدن شما آبی که از دست می دهد، بیشتر از آبی است که می تواند جذب کند.
به ازای هر یک ساعت که شما ورزش می کنید، دفع مایعات بدن افزایش می یابد.
5- کسانی که در ارتفاعات زندگی می کنند.
زندگی کردن، کار کردن و ورزش کردن در مناطق مرتفع (بالای 2500 متری) می تواند باعث بروز تعدادی از مشکلات سلامتی شود.
یکی از این مشکلات، کم آبی بدن است که معمولا زمانی اتفاق می افتد که بدن سعی می کند با افزایش دفع ادرار و تنفس سریع، خودش را با ارتفاعات تطبیق دهد.
در مناطق مرتفع تندتر نفس می کشید تا میزان کافی اکسیژن در خون حفظ شود. هر چقدر تندتر نفس بکشید، بخار آب بیشتری را به بیرون می دهید، یعنی آب بدنتان کمتر می شود.
6- کسانی که در بیرون از خانه و در هوای گرم و شرجی کار یا ورزش می کنند.
وقتی که هوا گرم و مرطوب است، خطر ابتلای به کم آبی بدن و گرمازدگی افزایش می یابد.
وقتی که هوا شرجی (مرطوب) است، عرق نمی تواند به همان سرعتی که در حالت عادی اتفاق می افتد، از سطح پوست تبخیر شود و شما را خنک کند. این مسئله منجر به افزایش دمای بدن و نیاز بیشتر بدن به آب و مایعات می شود.
عوارض ناشی از کم آبی بدن
1- آسیب های گرمایی: اگر وقتی که به شدت ورزش می کنید و خیلی عرق می کنید، آب و مایعات کافی ننوشید، دچار آسیب های ناشی از گرمای هوا می شوید که می تواند از گرفتگی خفیف عضلات تا خستگی گرمایی و یا گرمازدگی کشنده متغیر باشد.
2- ورم مغزی: گاهی اوقات وقتی بعد از کم آبی بدن، آب و مایعات مصرف می کنید، بدن سعی می کند آب زیادی را به سمت سلول های شما هل دهد. این کار باعث می شود برخی سلول ها ورم کنند و پاره شوند. این مسئله مخصوصا زمانی خطرناک است که سلول های مغزی تحت تأثیر قرار بگیرند و ورم کنند.
3- تشنج: املاح بدن مانند پتاسیم و سدیم، پیام های الکتریکی را از یک سلول به سلول دیگر می برند. اگر تعادل املاح بدن شما به هم بخورد، پیام های الکتریکی قاطی می شوند که این مسئله منجر به جمع شدن غیرارادی عضلات (تشنج) و گاهی وقت ها بی هوشی فرد می شود.
4- شوک ناشی از کاهش حجم خون: این مشکل یکی از خطرناک ترین و حتی مرگبارترین عوارض ناشی از کم آبی بدن است.
زمانی که حجم کم خون در اثر کم آبی باعث افت فشار خون و افت میزان اکسیژن در بدن شما شود، این شوک اتفاق می افتد.
5- نارسایی کلیه: مشکل مرگبار نارسایی کلیه زمانی اتفاق می افتد که کلیه های شما دیگر نتوانند مایعات اضافی و مواد زائد را از خون شما بردارند و دفع کنند.
6- کوما و مرگ: اگر کم آبی شدید بدن به طور فوری و مناسب درمان نشود، می تواند باعث مرگ فرد شود.
راه های تشخیص کم آبی بدن
در اغلب موارد، پزشک با مشاهده علائم جسمی شما مانند ادرار نکردن یا کاهش ادرار، فرورفتگی چشم ها و کاهش حالت ارتجاعی پوست (وقتی پوست را می کشیم، به حالت جمع شده می ماند و به حالت اول بر نمی گردد) کم آبی را تشخیص می دهد.
اگر آب بدن شما کم شده باشد، فشار خون پایین می آید، مخصوصا وقتی که دراز کشیده اید و ناگهان بلند می شوید، ضربان قلبتان تندتر از حالت عادی می زند و جریان خون به سمت قسمت های انتهایی بدن کم می شود یعنی انگشتان دست و پا سرد می شوند.
ممکن است پزشک برای اثبات تشخیص خود و تعیین شدت کم آبی بدن، آزمایشات زیر را برای شما بنویسد:
1- آزمایش خون: نمونه خون برای بررسی تعدادی از عوامل از شما گرفته می شود، مثلا برای بررسی مقدار املاح بدن شما به خصوص سدیم و پتاسیم و اینکه کلیه های شما چطور کار می کنند.
2- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار می تواند نشان دهد که آیا آب بدن شما کم شده است و شدت آن چقدر است.
اگر علت کم آبی بدن معلوم نباشد، پزشک آزمایشات دیگری را برای بررسی بیماری دیابت و مشکلات کبد یا کلیه تجویز می کند.
در قسمت بعدی این مطلب، راه های درمان کم آبی بدن را برای شما خواهیم گفت.
در قسمت اول این مطلب درباره علائم و علل کم آبی بدن برای شما صحبت کردیم. حالا عوامل خطر، عوارض و راه های تشخیص کم آبی بدن را برای شما بیان می کنیم.
عوامل خطر کم آبی بدن
هر کسی که مقدار زیادی از مایعات بدنش را از دست بدهد، دچار کم آبی بدن خواهد شد. ولی برخی افراد بیشتر از بقیه دچار این مشکل می شوند که عبارتند از:
1- نوزادان و کودکان
نوزادان و کودکان به دلیل اینکه وزن بدنشان کمتر است و جابجایی آب و املاح در بدنشان بالاست، بیشتر دچار کم آبی بدن می شوند. همچنین بیشتر دچار اسهال می شوند. اسهال هم باعث کم آبی بدن خواهد شد.
2- افراد پیر
با افزایش سن، به چند دلیل زیر بیشتر مستعد ابتلا به کم آبی بدن می شوید:
- توانایی بدن شما برای نگهداری و حفظ آب کم می شود.
- حس تشنگی شما کندتر می شود، یعنی دیرتر متوجه تشنگی خود می شوید.
- کمتر می توانید به تغییرات دمای هوا پاسخ دهید.
از همه مهم تر اینکه، افراد پیر مخصوصا آن هایی که در خانه سالمندان هستند و یا به تنهایی زندگی می کنند، کمتر از افراد جوان تر غذا می خورند و گاهی اوقات فراموش می کنند غذایی بخورند و یا نوشیدنی مصرف کنند.
همچنین ناتوانی یا غفلت آن ها مانع از این می شود که به خوبی غذا بخورند.
علاوه بر این مشکلات، بیماری های مزمن مانند دیابت و دمانس (زوال عقل) و مصرف داروها نیز در افراد مسن وجود دارد.
هر کسی که ورزش کند می تواند دچار کم آبی بدن شود، به خصوص ورزش کردن در آب و هوای گرم و مرطوب و یا در ارتفاعات بالا
3- افراد مبتلا به بیماری های مزمن عدم درمان یا عدم کنترل بیماری دیابت، خطر ابتلا به کم آبی بدن را زیاد می کند.
سایر بیماری های مزمن مانند بیماری کلیه و نارسایی قلبی نیز خطر ابتلا به کم آبی را افزایش می دهند.
حتی سرماخوردگی و گلودرد هم باعث کم آبی بدن می شوند، زیرا وقتی بیمار هستید کمتر میل به خوردن غذا و نوشیدن چیزی دارید. تب هم کم آبی بدن را افزایش می دهد.
4- ورزشکاران حرفه ای
هر کسی که ورزش کند می تواند دچار کم آبی بدن شود، به خصوص ورزش کردن در آب و هوای گرم و مرطوب و یا در ارتفاعات بالا (مثل کوهنوردی).
اما ورزشکارانی که حرفه ای تمرین می کنند و یا در مسابقات دوی ماراتون، پرش ارتفاع، کوهنوردی و دوچرخه سواری شرکت می کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به کم آبی بدن هستند. این مسئله به آن دلیل است که هر چه مدت زمان ورزش کردن بیشتر باشد، حفظ آب بدن سخت تر است.
در طی ورزش، بدن شما آبی که از دست می دهد، بیشتر از آبی است که می تواند جذب کند.
به ازای هر یک ساعت که شما ورزش می کنید، دفع مایعات بدن افزایش می یابد.
5- کسانی که در ارتفاعات زندگی می کنند.
زندگی کردن، کار کردن و ورزش کردن در مناطق مرتفع (بالای 2500 متری) می تواند باعث بروز تعدادی از مشکلات سلامتی شود.
یکی از این مشکلات، کم آبی بدن است که معمولا زمانی اتفاق می افتد که بدن سعی می کند با افزایش دفع ادرار و تنفس سریع، خودش را با ارتفاعات تطبیق دهد.
در مناطق مرتفع تندتر نفس می کشید تا میزان کافی اکسیژن در خون حفظ شود. هر چقدر تندتر نفس بکشید، بخار آب بیشتری را به بیرون می دهید، یعنی آب بدنتان کمتر می شود.
6- کسانی که در بیرون از خانه و در هوای گرم و شرجی کار یا ورزش می کنند.
وقتی که هوا گرم و مرطوب است، خطر ابتلای به کم آبی بدن و گرمازدگی افزایش می یابد.
وقتی که هوا شرجی (مرطوب) است، عرق نمی تواند به همان سرعتی که در حالت عادی اتفاق می افتد، از سطح پوست تبخیر شود و شما را خنک کند. این مسئله منجر به افزایش دمای بدن و نیاز بیشتر بدن به آب و مایعات می شود.
عوارض ناشی از کم آبی بدن
1- آسیب های گرمایی: اگر وقتی که به شدت ورزش می کنید و خیلی عرق می کنید، آب و مایعات کافی ننوشید، دچار آسیب های ناشی از گرمای هوا می شوید که می تواند از گرفتگی خفیف عضلات تا خستگی گرمایی و یا گرمازدگی کشنده متغیر باشد.
2- ورم مغزی: گاهی اوقات وقتی بعد از کم آبی بدن، آب و مایعات مصرف می کنید، بدن سعی می کند آب زیادی را به سمت سلول های شما هل دهد. این کار باعث می شود برخی سلول ها ورم کنند و پاره شوند. این مسئله مخصوصا زمانی خطرناک است که سلول های مغزی تحت تأثیر قرار بگیرند و ورم کنند.
3- تشنج: املاح بدن مانند پتاسیم و سدیم، پیام های الکتریکی را از یک سلول به سلول دیگر می برند. اگر تعادل املاح بدن شما به هم بخورد، پیام های الکتریکی قاطی می شوند که این مسئله منجر به جمع شدن غیرارادی عضلات (تشنج) و گاهی وقت ها بی هوشی فرد می شود.
4- شوک ناشی از کاهش حجم خون: این مشکل یکی از خطرناک ترین و حتی مرگبارترین عوارض ناشی از کم آبی بدن است.
زمانی که حجم کم خون در اثر کم آبی باعث افت فشار خون و افت میزان اکسیژن در بدن شما شود، این شوک اتفاق می افتد.
5- نارسایی کلیه: مشکل مرگبار نارسایی کلیه زمانی اتفاق می افتد که کلیه های شما دیگر نتوانند مایعات اضافی و مواد زائد را از خون شما بردارند و دفع کنند.
6- کوما و مرگ: اگر کم آبی شدید بدن به طور فوری و مناسب درمان نشود، می تواند باعث مرگ فرد شود.
راه های تشخیص کم آبی بدن
در اغلب موارد، پزشک با مشاهده علائم جسمی شما مانند ادرار نکردن یا کاهش ادرار، فرورفتگی چشم ها و کاهش حالت ارتجاعی پوست (وقتی پوست را می کشیم، به حالت جمع شده می ماند و به حالت اول بر نمی گردد) کم آبی را تشخیص می دهد.
اگر آب بدن شما کم شده باشد، فشار خون پایین می آید، مخصوصا وقتی که دراز کشیده اید و ناگهان بلند می شوید، ضربان قلبتان تندتر از حالت عادی می زند و جریان خون به سمت قسمت های انتهایی بدن کم می شود یعنی انگشتان دست و پا سرد می شوند.
ممکن است پزشک برای اثبات تشخیص خود و تعیین شدت کم آبی بدن، آزمایشات زیر را برای شما بنویسد:
1- آزمایش خون: نمونه خون برای بررسی تعدادی از عوامل از شما گرفته می شود، مثلا برای بررسی مقدار املاح بدن شما به خصوص سدیم و پتاسیم و اینکه کلیه های شما چطور کار می کنند.
2- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار می تواند نشان دهد که آیا آب بدن شما کم شده است و شدت آن چقدر است.
اگر علت کم آبی بدن معلوم نباشد، پزشک آزمایشات دیگری را برای بررسی بیماری دیابت و مشکلات کبد یا کلیه تجویز می کند.
در قسمت بعدی این مطلب، راه های درمان کم آبی بدن را برای شما خواهیم گفت.
آیلار آرزوگران
بخش سلامت تبیان