خراسان جنوبی با طبیعتی گرم و نعمت‌های فراوان و خاص خود و با مردمی مهربان و صمیمی همراه با عطر جانبخش گل‌های زعفران در شرقی ترین نقطه کشور و در دل کویر قرار گرفته است. خاک گرم این دیار بستری مناسب برای شکوفایی این گل زیباست و دامن پر مهرش همچون مادری مهربان پرورش دهنده علما، فضلا و عرفای بسیار گران مایه است. خراسان جنوبی از پیشینه تاریخی بلندی برخوردار است بطوریکه بیش از 640 اثر تاریخی آن تاکنون در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
همچنین یکی از آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی در شهر بیرجند قرار دارد که این خود گواهی بر فرهنگ متمدن این منطقه است. استان خراسان جنوبی علاوه بر جاذبه های تاریخی از جاذبه های طبیعی فراوانی نیز برخورداراست. در این گزارش برخی از جاذبه های گردشگری و طبیعی استان را گذرا مرور می کنیم: شهر خضری قاین به عنوان دروازه استان از سمت شمال و خراسان رضوی دارای جاذبه های متعددی از قبیل: مسجد جامع خضری، پارک جنگلی، مزار امامزاده و روستای کارشک، پل سنگی و ... است. این شهر به دلیل آب و هوای معتدل و نسبتاً سرد در قیاس با سایر نقاط استان از شرایط مطلوبی جهت پذیرایی از مسافران برخوردار است. در فاصله ۵۵کیلومتری خضری، شهر قاین قرار دارد، قاین یکی از شهرهای تاریخی شرق کشور محسوب می شود و به دلیل برخورداری از موقعیت ویژه از نظر تاریخی، طبیعی و کشاورزی شهره عام و خاص است. وجود جاذبه های تاریخی، طبیعی و فرهنگی از قبیل مسجد جامع قاین،آرامگاه بوذرجمهر قاینی و ابوالمفاخر، قلعه آفریز، قلعه کوه، موزه های مردم شناسی، آب و مشاهیر، منطقه کویرنوردی همت آباد، مزارع زرشک و زعفران مجموعه ای از جاذبه های گردشگری را در خود جای داده است.
پس از قاین در فاصله ۱۰۰کیلومتری که به سمت جنوب استان حرکت کنیم به شهر بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی می رسیم. بیرجند شهری در حاشیه کویر بوده این شهر با برخورداری از جاذبه هایی نظیر ارگ کلاه فرنگی، قلعه بیرجند، عمارت های شوکت آباد و باغ رحیم آباد و اکبریه و باغ‌های تاریخی، خانه فرهنگ، مسجد جامع چهاردرخت، ارگ بهارستان و مناطق گردشگری بند دره، بند عمرشاه و آبشار چهارده در ارتفاعات باقران، موزه های مردم شناسی و باستان شناسی و موزه میراث پهلوانی و موزه مشاهیر و ... از موقعیت های ممتازی از حیث جاذبه برخوردار است. شهر بیرجند روزگاری مرکز حکمرانی خاندان خزیمه علم بوده به دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی از گذشته های دور مرکز علم و فرهنگ در شرق کشور محسوب می شده است، که وجود مدرسه شوکتیه خود گواه این موضوع است. این مدرسه بنا بر اسناد و مدارک مستدل تاریخی در سال ۱۳۱۲ه.ق ساخته شده است. شهر خوسف در ۳۶کیلومتری غرب بیرجند و در حاشیه کویر بوده و یکی از کهن ترین و قدیمی ترین شهرهای خراسان جنوبی است و روستای تاریخی خور، مسجد جامع خوسف، مقبره ابن حسام خوسفی، مجتمع آبدرمانی آبگرم لوت با خواص طبی و درمانی اعجاب انگیز و سنگ نگاره کال جنگال و لاخ مزار از جمله جاذبه های این شهر محسوب می شود.
پس از عبور از شهر بیرجند و حرکت به سمت جنوب حد فاصل شهر بیرجند و سربیشه در کیلومتر ۳۰جاده فرعی مناطق گردشگری مزار کاهی و روستای هدف گردشگری چنشت قرار دارند که در طول سال پذیرای خیل عظیم مسافران داخلی و خارجی است. مزار کاهی به دلیل قرار گرفتن مرقد بی بی زینب خاتون(خواهر امام رضا(ع) ) هم چنین قرار گرفتن در دره ای سرسبز و خوش آب و هوا از نقاط گردشگری این استان محسوب می شود. در نزدیکی مزار کاهی روستای زیبای چنشت قرار دارد که به دلیل محصور شدن در ارتفاعات و وجود دو غار بزرگ و مزار سید حامد علوی و با مردمی با فرهنگ خاص از دیگر مناطق گردشگری شهرستان سربیشه به شمار می‌آید. شهر سربیشه نیز دارای چندین اثر تاریخی و فرهنگی است که روستای شگفت انگیز ماخونیک در ۷۸کیلومتری شرق شهرستان از جمله جاذبه های بی نظیر شهرستان و استان است ، این روستا یکی از هفت روستای شگفت‌انگیز ایران نیز به حساب می آید. از جمله ویژگی‌های فرهنگی آن می توان به بافت معماری روستا، در‌های کوتاه منازل، پوشاک، غذا‌های سنتی و هم چنین به رسوم آنها در مجالس عروسی و عید قربان اشاره کرد.
مجتمع آب درمانی آبترش از توابع این شهرستان از دیگر جاذبه های سربیشه است. این چشمه دارای آبی سرد است که خواص آن در درمان بیماری‌های پوستی،اعصاب و روان و گرفتگی عضلات مناسب است. مود یکی از توابع سربیشه است و این منطقه مرکزی مهم برای قالی بافی محسوب می شود، قالی این روستا از ارزشمند‌ترین انواع قالی در جهان محسوب می شود و مرغوبیت آن در جهان شهره است. شهر نهبندان به عنوان دروازه جنوبی از سمت شمال و دروازه ورودی از سمت جنوب از دیگر شهرستان های استان خراسان جنوبی است. نهبندان که در قلب کویر واقع شده است از مناطق محروم استان و حتی کشور محسوب می شود دارای آثار و بناهایی تاریخی ارزشمند است که از جمله می توان به: آسبادهای نهبندان و خوانشرف، قلعه شاهدژ، قلعه نهبندان، مسجد عاشوراخانه، مسجد میغان و جاذبه های طبیعی نظیر: تپه های مارنی یا کوه های مینیاتوری اشاره کرد.
آسبادهای نهبندان
همچنین تالاب کجی نمکزار یکی از جاذبه منحصر به فرد زیست محیطی استان بوده که در اوایل بهار مورد توجه گردشگران زیادی قرار دارد. در 100 کیلومتری جنوب غربی این شهرستان روستای دهسلم در حاشیه کویر لوت قرار دارد که در بخش اکوتوریسم کویر و کویرنوردی با دارای بودن مرتفع ترین، وسیع ترین و زیباترین تپه های ماسه ای کشور مورد توجه بسیاری ازکویرنوردان داخلی و خارجی قرار گرفته است. شهرستان بشرویه به عنوان نقطه ارتباطی استان‌های خراسان جنوبی با استان یزد دارای موقعیت ویژه ای از نظر جغرافیایی است این شهر که یکی از شهر های تاریخی استان محسوب می شود.
وجود بافت تاریخی و ارزشمند شهر بشرویه، قلعه دختر بشرویه و هم چنین مناطق گردشگری امامزاده، مناطق گردشگری کویرنوردی…از جمله جاذبه های بشرویه محسوب می شود. شهرستان فردوس از موقعیت ویژه اقتصادی و اجتماعی برخوردار است. جاذبه های کم نظیر از جمله مناطق نمونه گردشگری باغستان، آبگرم معدنی فردوس، شهر تاریخی تون، روستای بیدسکان، مسجد جامع فردوس، مدرسه علمیه علیا و… از مهم ترین جاذبه های گردشگری این منطقه است که همه ساله خیل عظیم مسافران داخلی و خارجی را پذیرایی می کند. آبگرم معدنی فردوس از جاذبه های شاخص استان محسوب می شود که بیشترین حجم مسافر را در شهرستان دارا است. این آبگرم طبیعی با خواص طبی و درمانی اعجاب انگیز سالانه پذیرای خیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی است.
دشت لاله های فردوس
همچنین روستای ییلاقی باغستان علیا در ۱۵کیلومتری شرق شهر فردوس واقع شده و با داشتن مناظر بدیع و بکر طبیعی، قنات تاریخی و شگفت انگیز، درختان فراوان و سر به فلک کشیده چنار و باغستان‌های پهناور انار از جمله مناطق ییلاقی و گردشگری شهرستان فردوس محسوب می شود که در فصول گرم سال اطراقگاه مطلوبی برای مسافران و گردشگران است. در بین قلاع تاریخی، قلعه فورگ نه تنها یکی از زیبا ترین قلاع استان به شمار می رود، بلکه در نوع خود از لحاظ جایگاه قرارگیری و ساختار معماری یکی از منحصر به فرد‌ترین قلاع ایران است.
قلعه عظیم فورگ به لحاظ استقرار مکانی در شهرستان درمیان و بروی کوهی شیبدار واقع شده است و با توجه به اینکه قلعه ای نظامی و جنگی بوده چشم انداز وسیعی را در اطراف تپه و کوه تحت الشعاع قرار می دهد. آرامگاه سلطان ابراهیم رضا، آسبا‌های طبس مسینا، قلعه کل حسن صباح، مسجد هندوالان، قلعه دختر نوغاب و …از بنا‌های شاخص شهرستان درمیان محسوب می شود. شهرستان سرایان نیز در شمال غربی استان واقع شده است و آنچه از بررسی‌های باستان شناسی بدست آمده حاکی از آن است که سابقه تاریخی سرایان به دوران قبل از اسلام باز می گردد. محوطه تاریخی کله کوب آیسک و سد زو از یادگار‌های باقی مانده از این دوران است و مسجد جامع، آب انبار و کاروانسرای سرایان، مقبره توران شاه، مسجد جامع سه قلعه، برج حصار سه قلعه از بنا‌های شاخص این منطقه بوده و منطقه گردشگری کویرنوردی سرایان که به بهشت منجمان ایران نیز شهرت دارد در این شهرستان قرار دارد.
رقص محلی خراسان جنوبی
همچنین این استان کویری سوغات،هدایا و تحفه ها یی را دارد که هر کدام به نحوی با کیفیت مثال زدنی خود ارمغانی از این دیار است و برخی از این سوغات و ارمغان‌ها را می توان زعفران، زرشک، عناب، آلو بخارا، کشک سیاه، کشک زیره‌ای، برگ هلو و ... نام برد. علاوه بر تمامی موارد ذکر شده قالی نیز از دیگر سوغات پر آوازه این دیار است.
