Maryam
متخصص بخش ادبیات
نتايج تحقيقات متعدد نشان مي دهد که هر سال هم زمان با آغاز فصل گرما ميزان درگيري هاي ناشي از پرخاشگري و بي حوصلگي حداقل 30 درصد بيشتر مي شود.
در تابستان به دليل تعريق بيشتر و خروج بيشتر کلريد سديم از بدن و تاثير اين فعل و انفعال شيميايي بر سلسله اعصاب مغز، آستانه تحمل افراد پايين مي آيد و آمار پرخاشگري بالاتر مي رود. در اين باره با دکتر محمدرضا خدايي، روان پزشک و عضو هيات علمي دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي گفت و گويي کرده ايم که مي خوانيد.
آقاي دکتر! آيا گرما و فصل تابستان بر آستانه ي تحمل افراد موثر است يا نه؟
بله. ببينيد، بدن انسان مانند يک ترازو است که يک کفه آن را استرس و کفه ديگر آن را مهارت هايي تشکيل مي دهد که مي توانيم براي مقابله با استرس از آن ها کمک بگيريم. حال اگر يک کفه ترازو سنگيني کند، مثلا ميزان استرس ها افزايش و بهره گيري از مهارت هاي مقابله کاهش يابد، در روان فرد اختلال ايجاد مي کند و موجب بروز مشکل خواهد شد. در عين حال، عصبانيت و خشم، خودخوري و کلافگي نيز از جمله پيامدهاي بعدي اين اختلالات است که بر ميزان آستانه تحمل افراد تاثير ويژه اي مي گذارد. گرما از جمله علت هاي بيروني و استرس زا است که موجب مي شود تعادل دو کفه ترازو به هم بخورد و آستانه تحمل کاهش يابد. البته گاهي علت هاي دروني به علت هاي بيروني اضافه مي شود.
منظورتان از علت هاي دروني و بيروني چيست؟
بعضي از شخصيت ها مانند شخصيت هاي زودرنج و حساس در مقابل گرما تحمل کمتري دارند و دقيقا به همين دليل، آستانه تحمل آن ها خيلي زود پايين مي آيد و سريع عصباني مي شوند.
گاهي نيز گرما عامل دوم است. مثلا سيکل ماهانه خانم ها موجب بروز تغييرات هورموني بدن مي شود و آستانه تحمل آن ها را کاهش مي دهد. حال اگر عامل گرما هم به آن اضافه شود، فرد تحريک پذيرتر مي شود و نسبت به موضوع هاي کم اهميت هم واکنش نشان مي دهد و خشمگين مي شود. اما گرما يک عامل بيروني است و دقيقا مانند سر و صدا و ترافيک عمل مي کند.
اين موضوع از لحاظ فيزيولوژيک چگونه توجيه مي شود؟
فصل تابستان با گرماي نسبتا شديد همراه است و اين گرما موجب افزايش تعريق بدن مي شود. حين عمل تعريق، حجم مايعات و الکتروليت هاي بدن کاهش مي يابد. همين تغيير الکتروليت ها موجب اختلال در عملکرد مغز مي شود و بدن آمادگي تحمل بسياري از موارد حتي ساده و غير مهم را نيز از دست مي دهد.
از طرف ديگر در تابستان طول روزها بلند و طول شب ها کوتاه است و دقيقا به همين علت، ميزان خواب افراد هم کاهش مي يابد. در اين شرايط، بي خوابي به عامل گرما افزوده مي شود و با تاثير روي عملکرد مغز، بر آستانه تحمل فرد تاثير مي گذارد.
اگر نتوانيم از کاهش آستانه ي تحمل مان جلوگيري کنيم و عصباني شويم، چه کار بايد بکنيم؟ آيا مي توانيم با وجود کلافگي ناشي از گرما، باز خشم مان را کنترل کنيم؟
نکته مهم اين است که براي پيشگيري از کاهش آستانه تحمل در گرما در قدم اول بايد محيط را مناسب سازي کنيم. مثلا اگر در حال رانندگي هستيم و در اوج ساعات پُرترافيک و گرم قرار داريم، بايد هواي داخل اتومبيل مان را خنک نگه داريم. به اين معنا که هرچند وقت يک بار کولر ماشين را روشن کنيم يا شيشه ها را کمي پايين بياوريم تا تبادل هوا صورت گيرد.
در قدم دوم بايد در طول روز مايعات خنک(نه سرد و يخ زده) مصرف کنيم تا تحمل گرما براي مان آسان تر شود.
استحمام روزانه نيز در کاهش عصبانيت هاي فصل گرم موثر است زيرا عرق و ضايعات ناشي از آن را از روي سطح پوست بدن پاک کرده و از کاهش آستانه تحمل افراد تا حد زيادي جلوگيري مي کند. از طرف ديگر، استحمام موجب حفظ روحيه شاداب و القاي حس سرزندگي افراد مي شود و همين موضوع مي تواند از بروز عصبانيت ها و حتي خودخوري هاي گاهي نا به جا پيشگيري کند. البته نقش پوشش را نيز نمي توان ناديده گرفت.
يعني اين که نوع پوشش ما در ميزان آستانه تحمل مان در تابستان موثر است؟ يعني مثلا لباسي که پوشيده ايم مي تواند مانع بروز خشم ما شود؟!
موضوع را جالب عنوان کرديد اما جواب تان واقعا مثبت است. لباس هاي رنگ تيره و پلاستيکي تعريق بدن را افزايش مي دهند و همان طور که به آن اشاره کردم، اين تعريق تغيير در الکتروليت هاي بدن را به دنبال دارد و آستانه تحمل فرد را در گرما کاهش مي دهد. در مقابل پوشيدن لباس هايي با رنگ روشن و از جنس نخ و پنبه، حس گرم بودن هوا را کمتر القا مي کند و از تعريق زياد بدن هم جلوگيري مي کند و بالطبع موجب کاهش بروز خشم و عصبانيت مي شود.
در نهايت، براي کنترل خشمي که به وجود آمده، بايد چه اقداماتي انجام دهيم؟
در وهله اول و بلافاصله بعد از به وجود آمدن حس عصبانيت بايد خدا را در نظر بگيريم و آرام تر شويم. اگر آب خنک در دسترس داريم، يک ليوان آب بنوشيم و بين بروز عصبانيت تا نشان دادن عکس‌العملي غير منطقي، وقفه اي بيندازيم. توصيه من اين است که مثلا از يک تا 10 بشماريد زيرا اگر باز هم عصباني بوديد، اين عصبانيت بسيار کمتر از قبل خواهد بود. از طرفي، همين وقفه مي تواند موجب کنترل عصبانيت و مديريت خشم شود. در شرايطي که پرخاشگر مي شويم، بايد ببينيم که علت اين پرخاشگري واقعا آن قدر ارزش دارد که ما به خاطرش عصباني شويم و اعصاب مان را خرد کنيم؟!
در مورد تاثير موسيقي، چطور؟ اخيرا تحقيقي در دانشگاه هاروارد انجام شده که نشان مي دهد گوش دادن به موسيقي هاي داراي ريتم ملايم از بروز عصبانيت در فصل گرما پيشگيري مي کند. شما چه نظري داريد؟
گوش دادن به موسيقي ملايم با صداي آرام تاثير مثبتي در کاهش بروز خشم افراد دارد و موجب آرامش مي شود كه اين موضوع به ويژه هنگام رانندگي در تابستان حايز اهميت است اما برعکس، گوش دادن به موزيک هاي پُرسر وصدا مثل موسيقي سبک راک و متال، باعث تشديد عصبانيت مي شود.
آب و هوا چه تاثيري بر روحيه افراد دارد؟
بر خلاف باور عموم که فکر مي کنند آب و هوا تاثير زيادي بر روحيه افراد دارد، بايد گفت هميشه هم اين طور نيست. مثلا کسي که براي مدت هاي طولاني در يک آب و هواي سرد و دور از نور مثل سوئد زندگي مي کند، کاملا با شرايط سازگار مي شود. البته تغيير در روحيه افرادي که از يک کشور سردسير به يک کشور گرم و مرطوب مهاجرت مي کنند، از نظر علم روان پزشکي به اثبات رسيده است، اما اين که آب و هوا روي روحيه و آستانه تحمل و خلقيات فرد تاثير مستقيم داشته باشد هنوز به اثبات نرسيده و تاثير آن مقطعي است.