موسیقی ایرانیان – حمیده موسوی: از تابستان گذشته، برنامه آکادمی‌موسیقی هزار صدا در ژانر موسیقی پاپ، به سرپرستی، مدیریت و اجرای آرش نصیری برگزار شد و همانطوری که مقرر شده بود، پنج شنبه 29 خرداد ماه، این برنامه در فضای موسیقی ردیف دستگاهی ایران نیز آغاز شد تا اولین مسابقه رسمی‌ساز و آواز و تصنیف تاریخ موسیقی ایرانی جلوی تماشاگران و داوران در فرهنگسرای ارسباران اتفاق بیافتد.
به گزارش خبرنگار موسیقی ایرانیان، در این مسابقه، که در نوع خود منحصر بفرد بوده و برای اولین بار در کشور به اجرا در می‌آید، هفت شرکت کننده جوان دربازه زمانی حدوداٌ نه دقیقه ای، فرصت این را داشتند که به هنرنمایی پرداخته و آثار خود را در حضور کارشناسان این برنامه، علی جهاندار، محمد علی بهمنی و کیوان ساکت به اجرا در بیاورند. از آنجایی که برگزاری این برنامه یک اتفاق ویژه در موسیقی بود در رابطه با جزئیات این برنامه با آرش نصیری، روزنامه نگار و مجری این برنامه به گفتگو نشسته ایم که در ادامه می‌خوانید.
این آکادمی‌در ابتدا برای موسیقی پاپ برگزار شد، اما با توجه به صحبت‌های شما در تاریخ‌های گذشته ظاهراٌ مبنای آن تنها موسیقی پاپ نبوده. در این باره برای ما بیشتر توضیح دهید.
بله. پیش از این هم اعلام کرده بودم که این آکادمی‌در ژانرهای مختلف برگزار خواهد شد، چون ایده اولیه برای برگزاری آن مختص موسیقی پاپ نبود. البته از همان اول هم در نظر داشتم که ژانر موسیقی ایرانی و سنتی را به صورت مجزا برگزار کنیم. در شهریور 1392 اولین برنامه در ژانر موسیقی پاپ آغاز و پس از آن در سومین پنج شنبه هر ماه برگزار شد و در نهایت فینال برنامه‌های سال 92 برای انتخاب برنده برنده‌ها را در 29 فروردین سال جاری در تالار اندیشه حوزه هنری، به اجرا در آوردیم. در زمستان پارسال هم در طی مذاکراتی که با نسئولان فرهنگسرای نیاوران داشتم اعلام کردم که ششم اردی بهشت سال جاری به برگزاری این مجموعه برای موسیقی سنتی خواهیم پرداخت. البته بعدا برگزاری این برنامه در فرهنگسرای نیاوران منتفی شد و در نهایت اولین برنامه هزارصدا در ژانر موسیقی دستگاهی ایران در روز 29 خرداد برگزار شد.
اولین مرحله از برگزاری این مسابقه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ استقبال چگونه بود و کیفیت فضاهای اجرایی را چگونه دیدید؟
قضاوت بر عهده مخاطبین است. بنده مجری و برگزار کننده هستم و به خود اجازه قضاوت مستقیم و نظر دهی نمی‌دهم. اما در این حد می‌توانم بگویم که استقبال خوب و مثبت بود. در کل، واکنش‌ها نسبت به برگزاری چنین برنامه ای با این روند و برای اولین بار درکشور خوشایند و امیدوار کننده بوده است. شرکت کنندگان هم تلاش خود را کرده و نتیجه کار را دیدند. برای برگزاری آکادمی‌موسیقی هزار صدا، باید تشکر ویژه ای داشته باشم از مدیریت و مسئولان فرهنگسرای ارسباران به ویژه جناب شهرام صارمی‌هنرمند خوش ذوق و نوازنده کمانچه که مدیریت کانون موسیقی این فرهنگسرا را به عهده دارند. همچنین از دوست و استاد عزیزم مهران مهرنیا که اتفاقا در این برنامه هم پس از مشکلی که برای جناب ساکت پیش آمد و مجبور به ترک مراسم شد، به درخواست من جواب مثبت داد و به روی صحنه آمد و ادامه قضاوت درباره آهنگسازی را عهده دار شد، این دو هنرمند از دوستان عزیز بنده هستند که برای پیشبرد اهداف این جشنواره با آنان مشورت می‌کنم. همچنین علاوه بر این دوستان، همیشه به نظر خواهی از تمام دوستان پرداخته ام و حتی عنوان کرده ام که هر کس نظری درباره برنامه یا انتقادی نسبت به آن دارد، از طریق ایمیل، تلفن و… اعلام کند.
ملاک‌های سنجش کار خوانندگان و گروهها در این برنامه چه بوده است؟
وقتی برنامه را برای ژانر موسیقی پاپ برگزار می‌کردیم به تجربیات خوبی دست پیدا کردیم. البته آن تجربیات مختص اجرا و بررسی آهنگ‌های موسیقی پاپ بود. درآن برنامه‌ها چون آهنگ بدون کلام خواننده‌ها پخش می‌شد و آنها روی آن اجرامی‌کردند، ما خوانندگی، آهنگسازی، ملودی، تنظیم و ترانه را بررسی می‌کردیم اما اینجا چون اجرا زنده بود، تنظیم ویژه ای انجام نمی‌شد و ترانه‌ها هم اکثرا از قدما بود بنابر این ما برای خوانندگی و نوازندگی آیتم‌های تخصصی تری را در نظر گرفته بویم. ما این آیتم‌های ارزیابی را در قالب دو فرم طراحی و برای اعمال نظر و ارزیابی به دست کارشناسان عزیز برنامه قرار دادیم. این آیتم‌هادر آواز شامل لحن، بیان، تحریر، ریتم و خلاقیت در ضمن استفاده از ردیف، در موسیقی شامل تلفیق، ریتم، کوک و خلاقیت و در شعر شامل حسن انتخاب، تلفیق با موسیقی و درست خواندن شعر بود. علاوه بر آن، فاکتور «آداب صحنه» را هم برای نوازنده‌ها و هم برای خوانندگان در نظر گرفتیم. برای نوازندگی هم، سنوریته، مقدمه، جواب آواز و خلاقیت را به عنوان آیتم‌های اصلی در نظر گرفتیم.
در نهایت در اولین برنامه هزارصدای سنتی چه کسانی برنده شدند؟
در بخش خوانندگی و کار گروهی گروه محمود صالحی از آمل، گروه سلیمان رضایی از کرج وگروه علیرضا جعفرزاده از اصفهان اول تا سوم شدند و سیاوش محمدی که نوازنده نی در گروه سلیمان رضایی بود هم در بخش جواب آواز به عنوان نوازنده برتر این مرحله انتخاب شد.
این نتیجه گویای این امر است که شرکت کنندگان از شهرهای مختلفند و تمرکزاین مجموعه تنها بر پایتخت نبوده و به جذب هنرمندان از نقاط مختلف کشور نیز توجه داشته است. دعوت این گروهها و اعلام آمادگی‌ها به چه صورت انجام گرفته است؟
بله. بی شک هنر در شاخه‌های مختلف، متعلق به همه مردم و نقاط مختلف و ایده‌های مختلف است. البته برای برنامه اول من از دوستان موزیسین و استادان آواز درخواست کردم که شاگردان خوب خود را معرفی کنند و چند نفر هم از طریق فضای مجازی به برنامه آمدند و استقبال از این برنامه از اقصی نقاط ایران ادامه دارد و از گوشه و کنار این مرزو بوم با من تماس گرفته اند. در حال حاضر چند ایمیل از رفسنجان، گلپایگان و .. داشته ام که برای شرکت در این مسابقه اعلام آمادگی کرده اند و نام شان در نوبت شرکت در برنامه است.
این آدرس‌ها را برای علاقمندان شرکت در این برنامه‌ها اعلام می‌کنید؟
arashnasiri777@gmail.com و 1000seda@gmail.comدو آدرس الکترونیکی برای هنرمندان علاقمند و داوطلبان است، چه برای مشارکت و حضور و چه برای نظردهی و ارائه نظرات، انتقادات و ایده‌های دوستان و علاقمندان موسیقی.
در پایان برنامه هم که حسین علیشاپور، خواننده ی فعال و شناخته شده موسیقی کشورمان نیز میهمان این برنامه بوده اند و به اجرای برنامه پرداخته اند.
بله . از جناب حسین علیشاپور دعوت کرده بودیم که به عنوان خواننده میهمان در برنامه اجرا داشته باشد که ایشان به همراهی تکنوازی تار آقای آدینه به صورت بداهه و با توجه به حضور استاد محمدعلی بهمنی روی صحنه این شعر زیبای استاد را خواندند: «من زنده بودم اما، انگار مرده بودم/ از بس که روزها را با شب شمرده بودم». علیشاپور بسیار دلنشین و با قدرت خواند و مورد تحسین همه و از جمله استاد جهاندار قرار گرفت. شرکت کنندگان جوان ما می‌توانستند ببینند که یک هنرمند با سابقه به چه زیبایی و به صورت بداهه به اجرایی در خور پرداخته است و آوازی بسیار خوب را ارائه داده است و این نتیجه تمرین و شناخت است.
جناب نصیری، نمونه‌هایی از مسابقات این چنینی، از رسانه‌های تصویری در رابطه با موسیقی پاپ و حتی در محدوده‌های نادرتری موسیقی‌هایی که ژانر سنتی را نیز شامل می‌شده، چند سالی ست که پخش می‌شود. هر برنامه نیز مخاطبان خود را داشته و دارد بی شک. برنامه شما چه وجه تمایزی داشت و دارد؟
برنامه‌های آکادمی‌موسیقی برای موسیقی پاپ در برخی تلویزیون‌ها برگزار شد که شکل اجرا و پخش آن با برنامه ما فرق می‌کرد. آنها چندین نفر علاقمند خوشصدا را چند ماه در جایی گرد هم آوردند و به آنها آموزش دادند و آنها هم درنهایت آهنگ‌های معروف خوانندگان معروف را در برنامه‌هایی غیرزنده اجرا کردند اما دربرنامه هزارصدای موسیقی پاپ که ما پارسال برگزار کردیم، خوانندگان آثار خودشان را به صورت زنده جلوی تماشاگران اجرا کردند. این شکل از مسابقه موسیقی اصلا برگزار نشده بود خوانندگان کارهایی را که خود مالک آن بودند و خودشان آن ا در استودیو ضبط کردند را اجرا کنند. خوانندگان کارهایی که خوانندگان معروف خوانده اند هم آسان تر است و هم برای شنیدن و قضاوت ماجرا فرق می‌کند اما دقیقا کار و تولید یک هنرمند را بررسی می‌کردیم نه فقط توانایی و خواندن او را. یعنی برنامه ما برای بررسی کل آهنگ بود نه فقط توانایی خواندن یک نفر. برنامه مسابقه ساز و آواز در ژانر موسیقی سنتی ایرانی که اصلا برگزار نشده بود و این اولین بار است که اتفاق می‌افتد. در این برنامه چون امکان ظبط آهنگ در استودیو برای اغلب این جوانان امکان پذیر نبود، ما اجرای زنده گروهی با حداکثر دو نوازنده را به عنوان شرط حضور در صحنه تعیین کردیم و این باعث شد که آوازهایی صرفا منطبق بر ردیف و برخی آثار قدما را اجرا کنند. البته فراموش نکنید که این اولین برنامه بود و به ترتیب بچه‌ها یاد می‌گیرند که کار خلاقه انجام دهند و حتما در برنامه‌های آتی امتیاز ویژه ای برای کار جدید خلاقانه در نظر گرفته خواهد شد.
این فاکتورها را با چه تمهیداتی آیا میتوانید تقویت کنید؟ به نظر شما شگردها و راهکارهایی وجود دارد در این زمینه؟
روش‌های مختلفی را می‌توانیم اتخاذ کنیم. در سری اول این برنامه شاید یک سری آیتم‌ها را به اجرا در نیاوردیم ولی در برنامه های بعدی آن که انشالله پنجشنبه سوم هر ماه در همین فرهنگسرای ارسباران خواهد بود، فاکتورهای نظر سنجی را خاص و ویژه به اجرا در می‌آوریم. به طور مثال، آثار تقلیدی قطعا امتیاز منفی خواهند داشت و آوازها و اجراهای خلاقانه مورد توجه خاص قرار خواهند گرفت. خلاقیت در آواز، تحریرهای به کار رفته در آن، و هر چیز نو البته خوب و فکر شده را، در سنجشی ویژه خواهیم گذاشت. شاید برای هر آیتم یک مدت زمان خاص در نظر بگیریم و قدرت داوطلبان را در این بازه زمانی مورد آزمایش قرار دهیم.
پس این مسابقه نیز ماه به ماه برگزار خواهد شد؟ آیا در این مجموعه نیز، مانند نمونه پاپ آن، در برنامه‌های مختلف به دعوت از کارشناسان مختلف خواهید پرداخت؟
بله، داوران در هر برنامه حتی الامکان تغییر خواهند کرد. باید مخاطب و تماشاگر ثابت ما از نظرات کارشناسان و استادان مختلف بهره مند شود و ارزیابی را از زوایا و ایده های مختلف بشنود. این حرکت مخاطب را نیز می‌تواند تبدیل به یک صاحبنظر کند. می‌تواند ایده بدهد و ملاک داشته باشد برای ارزیابی یک اثر هنری و این حتیمی‌تواند آموزشی در زمینه نقد باشد. نحوه انتقاد از یک اثر باید آموزش داده شود و در نقد باید، تدبیر و فکری خوب ارائه شود. نقد باید سازنده باشد و پیش برنده باشد و همه اینها هم برای شرکت کنندگان و هم برای تماشاگران حرفه ای عالی ست. البته این ممکن است مخاطب عادی را کمی‌خسته کند اما هدف ما علاوه بر لذت بردن از موسیقی، نقد و برسی آن است و قطعا به مرور برنامه مخاطبان اصلی خود را جذب خواهد کرد.
آیا هنرمندانی بوده اند که شما از آنها دعوت کرده باشید و از این حرکت استقبال نکرده باشند؟
خیر. خدا را شکر بسیار استقبال شده و به اصطلاح عامیانه بگویم که همگی به به و چه چه کرده اند چون شما بهتر می‌دانید که جای خالی چنین برنامه ای حس می‌شده و نیاز به پرداختن چنین حرکتی بوده و بنابراین استقبال شده است. به هر یک از بزرگان و دوستان که گفتم با بزرگواری تبریک گفتند و اعلام کردند که آماده هرنوع همکاری هستند.
برای مشارکت مخاطبان در این مجموعه چه تدابیری اندیشیده اید؟ آیا فقط کارشناسان در برنامه‌هانفرات برگزیده را انتخاب خواهند کرد؟
هر اثر باید با مخاطب ارتباط برقرار کند و برای ما مهم است که علاوه بر نظر کارشناسان نظر مخاطبان حاضر در سالن را هم داشته باشیم. در برنامه‌های موسیقی پاپ، هم نتیجه نظرسنجی کارشناسی را داشتیم و هم نظرسنجی مردمی‌را و جالب اینکه در نود درصد موارد این جمع بندی‌ها شبیه به هم در آمد. نکته مهمی‌که وجود دارد این است که چه هنرمند و چه مخاطب باید آموزش ببینند و چه بهتر که از راه صحیح انجام گیرد. وقتی که گروهی کارشان را جلوی تماشاگران و مردم اجرا می‌کنند و بعد همان کار توسط بهترین موزیسین‌ها و کارشناسان موسیقی، آواز و شعر مورد بررسی قرار می‌گیرد، بهترین شکل آموزش هم برای هنرمندان و هم برای شنوندگان اتفاق می‌افتد. ضمن احترام به کارشناسان عزیز، این برای آنها هم خوب است چون خیلی از هنرمندان ممکن است مدرسان و آرتیست‌های خوبی باشند اما شاید در بحث نقد چندان کار نکرده باشند و این فرصتی برای آنها هم هست. در ضمن برنامه‌هایی از این دست به رشد نقد در جامعه هنری هم کمک خواهد کرد. اجازه بدهید جوای سوالتان را هم بدهم. ما در اولین برنامه فقط نظرسنجی کارشاسان را اعلام کردیم اما مطمئن باشید که در برنامه‌های آینده بهترین نفر به رای مردم و از طریق سامانه پیامک هم انتخاب خواهد شد.
و در مورد هنرمندان شرکت کننده چطور؟
همانطور که اشاره کردم ازهنرمندان، آثار تازه و مختص به خود را خواسته ایم. جوانانی هستند که آثاری دارند که یا منتشر شده است اما آنچنان دیده نشده، یا هنوز به انتشار نرسیده و زمان انتشارشان مشخص نیست که خب این گروه نیز می‌توانند یا آن دسته از هنرمندانی باشند که آثار ضبط شده ی منتشر نشده در دست داشته باشند یا هنرمندانی که به لحاظ مالی توانایی اجرای آن را در قالب آلبوم یا کنسرت به طور کل، نداشته اند. این مجموعه، مسابقات و حرکت‌های این چنینی، بی شک میدانی خواهد بود برای دیده شدن این عزیزان. آنها می‌توانند نتیجه کار خود را در صحنه زنده و اجرا جلوب مخاطب ببینند و این بهترین هدیه به یک گروه جوان است. خواننده و آهنگساز جوانی که در این برنامه شرکت می‌کند، با نظرات مختلفی آشنا شده و کارش مورد نقد قرار می‌گیرد، ضعف و قوت‌هایش دیده می‌شود. در سری‌های بعدی حضور می‌یابد و کارهای دیگر را می‌بیند. اینها همه می‌تواند دوره‌ای آموزشی محسوب شود وکلاسی برای درس گرفتن باشد. کلاسی که در شرایط دیگر شاید نیاز به بازه ی زمانی طولانی تر و صرف هزینه ای بیشتر باشد. یعنی یک برنامه نقد مستقیم جلوی حدود چهارصد نفر تماشاگر حرفه ای و منتقدان شاید به اندازه چند سال کلاس روی نگرش یک هنرمند مفید باشد. این را ئوستانی که در برنامه های قبلی هزارصدا شرکت کرده اند هم به من گفتنه اند. واقعا در کارشان موثر است.
شما با توجه به اینکه 15 سال است که در زمینه موسیقی به خبرنگاری، و بسط و گسترش اطلاعات رسانه ای در این زمینه پرداخته اید، میتوانید آیا این سابقه را در برگزاری چنین برنامه‌هایی مؤثر و مفید بدانید. به عنوان مجری این برنامه تا چه حد دستتان باز خواهد بود در برگزاری شاخه‌های مختلف موسیقی. و نکته مهم تر اینکه تا چه حد آیا میتوانید مجری بی طرفی باشید در اجرای اینگونه مجموعه‌ها؟
ببینید! بنده با توجه به ارتباط این سال‌هایم با هنرمندان مختلف در شاخه‌های گوناگون موسیقی، با توجه به علاقمندی بنده و عشقی که به این موضوع دارم و از همه مهمتر با توجه به لطفی که موزیسین‌ها و هنرمندان و دوستان عزیزی که در این زمینه به بنده داشته و دارند، می‌توانم با دیدی باز نسبت و بدون پیشداوری نسبت به انواع مختلف موسیقی اقدام کرده و اینگونه حرکت‌ها را ارائه دهم. با همه احترامی‌که به همه هنرمندان و موزیسین‌های عزیز دارم اما موضوع انکار ناپذیری به نام سلیقه در این میان مطرح است. یا بهتر بگویم سلیقه و تخصص. هنرمندی که صاحب تخصص در نوع و شکل خاصی از موسیقی‌ست، برای مدیریت فستیوال‌های اینچنینی ممکن است سلیقه ای برخورد کنند واین یک امر طبیعی ست. اما بنده با نگاهی بی طرفانه تر به عنوان یک مجری، نه بیشتر، می‌توانم گام بردارم. متوجه منظورم هستید؟ موضوع نقد گروه خاصی نیست. طبیعت تخصص و کار هرکدام اینگونه ایجاب می‌کند. در ضمن در همه دنیا این برنامه ها را ژورنالیست ها و تهیه‌کنندگانبرگزار می کنند.
آیامی‌توانید به نقاط ضعفی در این مسابقه نیز اشاره بفرمایید لطفاٌ؟ یا در بیانی بهتر، نکاتی که شاید بهتر است بیشتر روی آنها کار شده و توجه شود. نکاتی که بهتر است با دیدی وسیع تر پرداخته شود به آنها.
نکاتی بوده که توجهم را جلب کرده. این برنامه سری اول بوده و قطعا برای ادامه کار ایرادات را رفع خواهیم کرد. این یک نقص نیست اما می‌توانم بگویم یا درخواست کنم که موسیقیدانان جوان کمی هم به مسائل اجتماعی توجه کنند. من آنجا روی صحنه نکاتی در این مورد را بیان کردم. قمر در سال‌ها پیش، به خواندن اشعاری با مضامین اجتماعی پرداخته. وضعیت‌های اجتماعی آن زمان. فقرو جهل، نیاز‌های برطرف نشده و تأمین نشده در آن زمان و … می‌خواهم بگویم دایره دیدمان را در انتخاب شعر کمی‌وسیع تر کنیم و به مطالعه و انتخاب شعرهای مختلف بپردازیم. کمی‌به رخدادهای اطراف بنگریم و از طریق هنرمان به این رخدادها بپردازیم. برخی یا فقط به شعرهای عاشقانه و عرفانی می‌پردازند و به اشعار سنگینِ و با زبان فاخر را اجرا می کنند که حتی شاید مناسب سنشان هم نباشد.
داوران سری بعد مشخص شده اند؟
نه. داوران هر برنامه را، دو هفته پیش از شروع مسابقه معرفی خواهم کرد.
و سخن پایانی در این زمینه؟
یک موضوع خیلی مهم. بنده برای سری اول این مجموعه با خوانندگان تماس گرفتم. یعنی خوانندگانی که اعلام آمادگی کرده بودند و از آنها خواستم گروه معرفی کرده و در مسابقه شرکت کنند. برای ادامه کار و برنامه های ماههای دیگر، اما با مدیر یا سرپرست گروه تماس خواهم گرفت. خواه این سرپرست، خواننده باشد، خواه آهنگساز و خواه مدیر گروه برای رسیدگی به امور اجرایی آن. یعنی در سری بعد توجه ما به گروه خواهد بود. یعنی معیار کار گروهی خواهد بود. در گذشته هنرمندان اعم از خواننده، آهنگساز و نوازنده برای خلق یک اثر با هم زندگی می‌کردند. با عشق و مشارکت دقیق در خلق یک اثر پیش می‌رفتند. این روزها اما مشارکت‌ها، یا بهتر بگویم احساس مسئولیت در اجرای یک اثر کمتر شده. اعضای یک گروه در ساعاتی محدود دور هم جمع می‌شوند و یک کار را ارائه می‌دهند. بی شک دغدغه‌ها و مشکلات زیاد است اما مسئولیت پذیری در سختیها معنی می‌یابد. همچنین امیدوارم بتوانیم مجوزهای لازم را بگیریم و این برنامه را برای پخش تلویزیونی نیزآماده کنیم. این برنامه می تواند یک برنامه خوب و تاثیرگذار باشد و نمونه آن سالهاست که در تلویزیون جمهوری آذربایجان پخش می شود. همچنین سعی کرده ایم این برنامه به شهرستان‌های دیگر نیز برگزار شود و در این زمینه رایزنی هم کرده ایم. در ژانر پاپ با اصفهان مشورت کردیم امامتأسفانه مسئولان فرهنگی این شهر فرهنگی اجازه ندادند. حالا برای ژانر سنتی نیز مشورت خواهیم کرد. کیش نیز یکی دیگر از گزینه‌هاست.
و در آخر اینکه از همه متولیان شاخه موسیقی، اساتید و آموزشگاه‌های موسیقی در رشته‌های مختلف تقاضا می‌کنم هنرجویان خود را برای شرکت در این مسابقه ولو به عنوان تماشاگر ترغیب بفرستند. حتی می توانند به صورت گروهی و کل کلاس در کنار استاد خود در برنامه حضور پیدا کنند تا شاگردانشان شیوه بررسی آثار را ببینند و بازخورد مردمی و کارشناسی را شاهد باشند.
