گناهان كبيره چيست؟ و چه تفاوتي با گناهان صغيره دارد؟ و چه گناهاني جزو گناهان كبيره محسوب مي شود؟

[mhosein]

گناهان كبيره چيست؟ و چه تفاوتي با گناهان صغيره دارد؟ و چه گناهاني جزو گناهان كبيره محسوب مي شود؟

پاسخ:

در اين كه مراد از گناهان كبيره چيست؟ معناي گناهان كبيره و صغيره روشن است، گناهان كبيره يعني گناهان بزرگ، و گناهان صغيره يعني گناهان كوچك، با توجه به معناي لغوي كبيره و صغيره، ترديدي نيست جميع گناهان از اين جهت كه معصيت خداي متعال بزرگ و عظيم است، زيرا وقتي اراده خداي متعال عصيان مي شود، نظر به اين كه اراده حق سبحانه معصيت شده بزرگ است. ولي وقتي گناهان بعضي نسبت به بعض ديگر سنجيده مي شود بعضي بزرگ تر از بعض ديگر اند، به اين اعتبار و نگاه گناهان به دو قسم تقسيم مي شود: گناهان صغيره و گناهان كبيره.

معيار گناهان كبيره از صغيره چه معياري براي تميز گناهان كبيره از صغيره وجود دارد؟ معيارهايي براي تميز گناهان كبيره از گناهان صغيره ذكر شده است:
هر گناهي كه در قرآن و احاديث به كبيره بودن آن تصريح شده است.
هر گناهي كه در قرآن كريم و روايات معتبره وعده آتش دوزخ بر ارتكاب آن داده شده باشد، مثل قتل مومن كه در قرآن كريم آمده است: وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فيها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظيما.[SUP](1)[/SUP] هر كسي مومني را از روي عمد به قتل برساند سزاي او آتش است كه جاويدان در آن خواهد و مورد غضب خداوند و لعنت او خواهد بود، و خداوند عذاب بزرگي را به او وعده مي دهد.
هر گناهي كه در قرآن كريم و سنت معتبر نبوي و يا ائمه معصومين از گناه كبيره بزرگتر شمرده شده است، مثل فتنه (ايجاد آشوب و سلب آسايش عمومي و يا فردي مردم، ايجاد دو دستگي ميان مردم و يا ايجاد اختلاف ميان دو شخص) كه در قرآن كريم شديد تر از قتل دانسته شده است، وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْل.[SUP](2)[/SUP] فتنه بد تر از قتل است. همان گونه كه در معيار دوم ذكر شد قتل جزو گناهان كبيره است، واضح است وقتي گناهي از كبيره بزرگتر شمرده مي شود آن گناه نيز جزو كبائر است.
هر گناهي كه نزد متدينين بزرگ شمرده شود به گونه اي كه يقين حاصل شود اين گناه از زمان ائمه معصومين تا زمان كنوني به عنوان گناه بزرگ در نزد مسلمانان و متدينان تلقي شده است، چنين گناهي نيز جزو گناه كبائر شمرده مي شود. مثل انداختن قرآن در مكان نجس.[SUP](3)[/SUP]
اصرار بر گناهان كبيره نيز جزو گناهان كبيره است، مقصود از اصرار بر گناه صغيره آن است انسان پس از انجام گناه كوچك پشيمان نشود و قصد انجام آن را كما كان داشته باشد، و يا اين كه گناه صغيره را كوچك بشمارد، و يا بر انجام آن خوشحالي نمايد و يا آن را به صورت آشكار انجام دهد.[SUP](4)[/SUP]

تفاوت گناهان صغيره و كبيرههر يك از گناهان كبيره و صغيره آثاري دارد، به طور كلي مي توان آثاري را براي گناهان كبيره ذكر كرد كه گناهان صغيره مشروط به اين كه اصرار بر آن نشود آن آثار را ندارد، آثار گناهان كبيره عبارتند از:
گناهان كبيره همان گونه كه در بحث معيار گناهان كبيره گذشت آثار اخروي دارد يعني وعده عقوبت الهي بر آن ها داده شده است، در حالي كه چنين وعده عقوبت اخروي در مورد آنها وجود ندارد، بلكه وعده عفو الهي داده شده است.
گناهان كبيره موجب شكسته شدن عدالت انسان مي شود، و كسي كه مرتكب كبيره شود عادل نيست در نتيجه نمي تواند به عنوان شاهد در دادگاه شهادت او مورد پذيرش قرار گيرد، و نمي تواند به عنوان امام جمعه و يا جماعت قرار گيرد. اما گناهان صغيره اين اثر را ندارد.
ارتكاب گناهان كبيره موجب حد و يا تعزير مي شود، كسي كه اين گناهان را مرتكب شود بايد حد و يا تعزير شود، در حالي كه اين اثر بر گناهان صغيره مترتب نمي شود.[SUP](5)[/SUP]

گناهان كبيره در اين كه چه گناهان جزو گناهان كبيره است، رواياتي بسيار روشني در اين مورد آمده است كه گناهان كبيره را مشخصا ذكر مي كند، البته بعض روايات تعدادي از گناهان را ذكر كرده است و روايات ديگر تعداد ديگري را ذكر كرده است كه مجموع اين روايات دقيقا گناهان كبيره را معين مي كند:
در روايتي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ آمده است كه حضرت فرمود: آنها در كتاب علي ـ عليه السّلام ـ هفت تا است: 1. كفر به خدا. 2. آدم كشي. 3. نافرماني پدر و مادر. 4. خوردن ربا بعد از دانستن. 5. خوردن مال يتيم به ناحق. 6. فرار از جهاد. 7. مسلمان راضي باشد كه در بلاد كفر و جايي كه دسترسي به احكام اسلام ندارد، وطن و سكني گزيند (تعرب بعد از هجرت)[SUP](6)[/SUP] در روايتي ديگر از حضرت عبدالعظيم الحسني از امام صادق ـ عليه السّلام ـ گناهان زير جزو گناهان كبيره شمرده شده است: 1. بزرگترين گناهان كبيره شرك به خداست. 2. نوميدي از خدا. 3. ايمني از مكر (عذاب و مهلت) خدا. 4. عقوق والدين. 5. قتل نفس. 6. متهم كردن زن پاكدامن به زنا. 7. خوردن مال يتيم. 8. فرار از جهاد. 9. رباخواري. 10. سحر. 11. زناكاري. 12. سوگند دروغ بر تبهكاري. 13. خيانت در غنيمت جنگي. 14. بازداشتن از پرداخت زكات واجب. 15. شهادت دروغ و نهان كردن شهادت. 16. شرابخواري. 17. نماز يا واجب ديگر خداوند را ترك كردن. 18. پيمان شكني. 19. قطع رحم.[SUP](7)[/SUP]
در روايت ديگر از امام صادق گناهان زير را به عنوان گناهان كبيره شمرده است: 1. شرك به خداوند. 2. قتل نفس محترمه. 3. عقوق والدين. 4. فرار از جهاد با دشمنان. 5. خوردن مال يتيم. 6. ربا خواري. 7. نسبت ناروا دادن به زنان پاكدامن. 8. زنا. 9. لواط. 10. سرقت. 11. خوردن مردار. 12. خوردن خون. 13. خوردن گوشت خوك. 14. خوردن گوشت حيواني كه هنگام ذبح نام خدا در آن برده نشده است. 14. خوردن به ناحق. 15. كم فروشي. 16. قمار بازي. 17. شهادت ناحق دادن. 18. نوميدي از رحمت الهي. 19. ايمن دانستن خويش از مكر الهي. 20. ياري نكردن مظلومان. 21. تكيه كردن بر ظالمين. 22. قسم دروغ. 23. منع كردن حقوق مردم و يا خدا. 24. تكبر ورزيدن. 25. دروغ گويي. 26. اسراف. 27. تبذير. 28. خيانت. 29. استخفاف به حج. 30. جنگيدن با اولياي الهي. 31. لهو و لعبي كه مانع ياد خدا شود مانند غنا و تار نواختن. 32. اصرار بر صغائر.[SUP](8)[/SUP]

---

​

پاورقی:
1. نساء: 93.
2. بقره: 191.
3. دستغيب، عبدالحسين، گناهان کبيره، قم، دفتر انتشارات اسلامي، يازدهم، 1376ه.ش، ج1،ص31-32.
4. دستغيب، گناهان کبيره، ج2،ص262-264.
5. نجفي، محمد علي، معاصي کبيره، قم، بوستان کتاب، 1378ه.ش، اول، ص41.
6. کليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، ح 8.
7. صدوق، محمد بن علي بن بابويه، عيون اخبار الرضا، قم، انتشارات جهان، 1378ه.ش،اول، ج1، ص286-287.
8. مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، ج76، ص11-12.

 

[mhosein]

ملاك و معيار دقيق تشخيص گناهان كبيره چيست؟

ملاك و معيار دقيق تشخيص گناهان كبيره چيست؟

پاسخ:

در مورد گناهان كبيره دو بحث وجود دارد:
1. ملاك و معيار در تشخيص گناهان كبيره از گناهان صغيره چيست؟
2. با توجّه به ملاك و معيار، از نظر مصداقي چه گناهاني جزء كبائر محسوب مي‌شوند؟
امّا مطلب اوّل اينكه ملاك و معيار كبيره بودن گناه چيست؟ علاّمه طباطبايي در تفسير الميزان، ذيل آيه شريفه 31 سورة نساء 9 قول را ذكر مي‌كند كه اهمّ آن اقوال عبارتند از:
1. معيار نهي الهي است: بر اين اساس هر آنچه را كه خداوند از انجام آن نهي كرده است، انجام آن عمل و مخالفت با نهي الهي، گناه كبيره شمرده مي‌‌شود و برعكس اگر خداوند به انجام كاري امر نموده باشد، ترك آن گناه كبيره است، صاحب مجمع البيان مي‌فرمايد: همين قول مختار ما اماميّه است.[SUP](1)[/SUP]
2. معيار اعمال حسنه فرد است: يعني اگر عقاب گناهي از ثواب‌هايي كه مرتكب آن گناه دارد كمتر باشد، گناه صغيره محسوب مي‌شود و اگر بيشتر باشد، آن گناه كبيره محسوب مي‌شود. اين نظرية معتزله است.
3. معيار استخفاف امر الهي است: بر اين اساس صغيره و كبيره بودن، دو امر اعتباري است. به اين بيان كه اگر مرتكب گناه، عمل را از روي سبك شمردن امر الهي و با استهزاي به دين و يا بي‌التفاتي و بي‌مبالاتي نسبت به آن انجام دهد، گناه كبيره محسوب مي‌شود، ولي اگر گناه را نه به جهت استخفاف امر الهي، بلكه به جهت ضعف نفس و غلبة شهوت و غضب و يا ترس انجام داده باشد، جزو صغاير است.
4. معيار وعدة عذاب در قيامت است: بر اساس اين معيار، هر گناهي كه بر ارتكاب آن وعده عذاب الهي داده شده باشد، جزو كبائر است و الّا جزو كبائر نيست و مؤيّد اين معيار دو روايت است. در كافي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ نقل شده است:«گناه كبيره گناهي است كه خداوند مرتكب آن را وعدة آتش داده است.» در حديث ديگر از امام باقر ـ عليه السّلام ـ در من لا يحضره الفقيه و تفسير عياشي، آمده است:«كبيره گناهي است كه خداي متعال مرتكب آن را تهديد به آتش كرده باشد.»
علاّمة طباطبايي در تفسير الميزان ساير اقوال را با دلايل متقن ردّ مي‌كند و صرفاً نظرية چهارم را مي‌پذيرد و در چند مورد به پذيرش اين نظريه اشاره مي‌كند. و در ذيل مباحث روايي مي‌فرمايد: گناه كبيره گناهي است، كه با لحن شديد از ارتكاب آن نهي شده و يا در نهي از آن اصرار صورت گرفته و يا بر ارتكاب آن وعدة آتش دوزخ داده شده است، حال چه اين معني از كتاب الهي استفاده شود و يا از سنّت و احاديث.
البته علاّمة طباطبايي تصريح مي‌كند، اين معيار ما منافات با آن معيار اصلي كه عبارت از وعده بر عذاب الهي بود، ندارد. معيار همان است. منتهي تهديد به آتش گاهي بالصراحت فهميده مي‌شود و گاهي با اشاره. مثل جايي كه لحن نهي شديد است.[SUP](2)[/SUP] بنابراين معيار كبيره بودن گناه از ديدگاه علاّمه طباطبايي روشن گرديد.
مرحوم آيت الله دستغيب نيز همين معيار را پذيرفته است. لذا در ابتداي كتاب ارزشمند گناهان كبيره مي‌گويد: گناه بر دو قسم است كبيره و صغيره، در اين كه مراد از كبيره چيست؟ اقوال مختلف است. قول جامع در اين مسئله كه موافق با تحقيق و تصويب نوع علماي اعلام و مراجع تقليد است، فرمايش سيد يزدي در عروه است كه مي‌فرمايد: براي تعيين گناه كبيره چهار راه وجود دارد:
1. گناهي كه در قرآن و يا احاديث به كبيره بودن آن تصريح شده است.
2. گناهي كه در قرآن و سنّت وعده آتش به ارتكاب آن رسيده باشد.
3. گناهي كه در قرآن و يا سنّت از گناه مسلّم الكبيره بزرگتر شمرده شده باشد.
4. گناهي كه از زمان ائمة معصومين ـ عليهم السّلام ـ نسلاً بعد نسلٍ بزرگ شمرده شده باشد.[SUP](3)[/SUP]
درست است راه شناخت گناه كبيره از يكي از اين چهار طريق امكان پذير است، اما معيار همان گونه كه در روايات آمده است وعده به آتش دوزخ است، و ساير راهها بر همان معيار برمي‌گردد.
امّا مقام دوم: يعني مقام تطبيق معيار كلّي، و اينكه اين معيار بر چه گناهاني صادق است و چه گناهاني بر اساس آن معيار جزء كبائر است؟ اين يك بحث مصداقي است. مرحوم شهيد دستغيب در كتاب گناهان كبيره، مصادق آن معيار كلّي را تعيين كرده است. و كار عمدة ايشان در كتاب گناهان كبيره همين است و انصافاً كار بسيار خوب و مهمّي است و ايشان به طور كلّي در چهار بخش آورده است:
1. گناهان كبيره‌اي كه تصريح به كبيره بودن آنها شده است. در اين قسمت چهل گناه را ذكر كرده است.
2. گناهان كبيره‌اي كه وعده به عذاب داده شده است. در اين بخش پانزده گناه را مي‌آورد.
3. گناهاني كه از طريق بزرگ بودن آنها از كبائر مسلّم، ثابت شده است. سه گناه را ذكر كرده است.
4. گناهاني كه از طريق سيرة مسلمين، از زمان ائمة معصومين ـ عليهم السّلام ـ تا كنون به اثبات رسيده و 5 گناه است.
در مجموع ايشان شصت و سه گناه را به عنوان مصاديق كبائر آورده است.

---

​

پاورقی:
1. طبري، فضل بن حسن، مجمع البيان، بيروت، مؤسسة الاعلمي، 1415 ق، ج5، ص70.
2. طباطبايي، سيد محمّد حسين، تفسير الميزان، تهران، دار الكتب اسلاميه، چاپ پنجم، 1372، ج4، ص345 ـ 355.
3. دستغيب، عبدالحسين، گناهان كبيره، تهران، انتشارات جهان، چاپ ششم، بي‌تا، ج1، ص 26 ـ 28.

 

[TAHEREH]

موضوع به بخش مقالات راهی تا خدا منتقل شد

دو تاپیک مشابه ادغام شدند