یكی از مشكلات گسترده مردم جهان، ابتلا به بیماری دیابت است كه روزبه‌روز به آمار آن افزوده می‌شود. از مهم‌ترین علل افزایش آمار ابتلا به دیابت، تغذیه غلط و نداشتن تحرك است اما می‌توان برای مقابله با این بیماری، با تصحیح نوع تغذیه و رعایت رژیم غذایی و داشتن تحرك كافی، تا حد زیادی عوارض جانبی و عواقب آن را كاهش داد. اگرچه افراد مبتلا، باید تحت‌نظر پزشك متخصص باشند و به توصیه‌های او عمل كنند ولی در مواردی كه مشكل دیابت حاد نباشد، می‌توان از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی مربوطه استفاده كرد. ناگفته نماند كه بسیاری از گیاهان به دلیل داشتن الیاف (فیبر) در كاهش قندخون موثر هستند. در بین گیاهانی كه اثر كاهش قندخون آنها قابل ملاحظه است می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره كرد.
دانه شنبلیله
شنبلیله گیاهی با نام علمی TRIGONELLA FOOENUM GRACEUM و از خانواده نخود است. با وجودی كه تاثیرهای مختلفی از جمله خواص ضددرد، ضدالتهاب، افزایش‌دهنده میل جنسی، مقوی قلب، صفراآور، كاهش‌دهنده كلسترول، چربی خون و فشار خون از آن گزارش شده است اما اثر قابل‌توجهی در كاهش قندخون دارد.
روش مصرف: برای مصرف این گیاه، یك گرم پودر دانه را به مدت حداقل 3 ساعت در یك استكان آب سرد بریزید، سپس آن را صاف و میل كنید. این عمل را می‌توان روزی 5 بار تكرار كرد. مصرف روزانه 5 گرم پودر دانه به طور خوراكی اشكالی ندارد.
به دلیل تلخ‌بودن پودر دانه شنبلیله، در برخی كشورها آن را به صورت قرص تولید می‌كنند. مصرف دانه‌های این گیاه به خاطر داشتن بافتی سفت و سخت، بی‌تاثیر است بنابراین آنها را با آسیاب پودر و سپس استفاده كنید. درضمن می‌توان پودر شنبلیله را همراه با موادغذایی مصرف كرد؛ مثلا مخلوط آن با ماست.
گیاه گالگا
گالگا گیاهی با نام علمی GALEGA OFFICINALIS و از خانواده نخود است. در گذشته آن را به عنوان یك گیاه مدر، معرق، تب‌بر و ضدتشنج استفاده می‌كردند. همچنین مدت‌ها از این گیاه برای افزایش شیر مادران استفاده می‌شد كه در حال حاضر نیز كاربرد دارد. یكی از مهم‌ترین خواص این گیاه، كاهش قندخون در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 است. خوشبختانه از آن فرآورده‌ای به صورت قرص به نام گالگا تهیه شده كه در داروخانه‌ها عرضه می‌شود.
روش مصرف: مقدار مصرف قرص در راهنمای همراه دارو ذكر شده است.
گیاه سیر و پیاز
سیر و پیاز از جمله گیاهان كاهش‌دهنده قندخون هستند و البته اثر سیر به مراتب بیشتر از پیاز است. در صورتی كه این گیاهان مرتب مصرف شوند تا حدی قندخون كاهش می‌یابد. می‌توان از فرآورده‌های قرص و كپسول تهیه‌شده از سیر هم برای كاهش قندخون استفاده كرد. البته فرآورده‌های صنعتی سیر بیشتر برای كاهش كلسترول و چربی خون به بازار عرضه شده‌اند زیرا در این موارد تاثیر بسزایی دارد اگرچه مصرف آنها تا حدی كاهش قندخون را به دنبال دارد.
روش مصرف: قرص سیر را میتوانید روزانه 1 تا 3 عدد به طور خوراكی مصرف كنید.
گیاهان دیگر
گیاهان دیگری كه به طور معمول در دسترس هستند و می‌توان آنها را در رژیم غذایی گنجاند و باعث كاهش قندخون می‌شوند عبارتند از:
هویج، گشنیز، كنگرفرنگی، كرفس، كدو تنبل، زیتون، جین‌سینگ، جو، یونجه، كاسنی، انار، توت سفید، ثعلب، سماق، شوید، عدس، عناب و خرفه. در بین گیاهان مذكور سماق، عدس، انار، كدو تنبل، جو و عناب از اثرات قوی‌تری برخوردارند.
یكی از میوه‌هایی كه برعكس انتظار باعث كاهش قندخون می‌شود، انگور است. خیلی‌ها تصور می‌كنند چون انگور شیرین است باعث افزایش قندخون می‌شود در حالی كه قند موجود در تركیب‌های انگور، فروكتوز است كه باعث افزایش قندخون نمی‌شود. نتایج تحقیقات جدید نشان داده است كه عنصر كروم در تركیبات انگور به میزان قابل توجهی وجود دارد و این ماده در كاهش قندخون موثر است.
افراد مبتلا به دیابت باید در مصرف انگور حد تعادل را رعایت كنند زیرا ممكن است مصرف بیش‌از حد آن باعث افزایش قندخون شود. مصرف كشمش یا مویز با چای (كه از زمان قدیم و در حال حاضر نیز معمول است) گواهی بر نتایج تحقیقات جدید مبنی بر تاثیر این میوه بر كاهش قندخون است.
دكتر محمدحسین صالحی سورمقی، متخصص فارماكوگنوزی و استاد دانشكده داروسازی دانشگاه تهران
گردآوری: گروه سلامت سیمرغ