یادگار دریاچه ساوه
تا به حال نام قیز قلعه ساوه را شنیده اید؟ همان قلعه دختر شهر ساوه که اتفاقا یكی از مهمترین آثار شگفت‌انگیز معماری كشور هم به شمار می رود و در منطقه ای مرتفع و سخت گذر ساخته شده است. بنایی که از قصر، عبادتگاه و دژ دفاعی قلعه ساخته شده و روی صخره بلندی مشرف به دشت ساوه قرار دارد كه از سه طرف شرق، غرب و جنوب با صخره‌های متعدد دیگری احاطه شده‌است.
این قلعه از جاده ساوه به همدان و از تمامی دشت و شهر ساوه قابل دیدن است و اگر در سمت شمالی قلعه بایستید، می توانید سه قله صخره‌ای بلند را مشاهده کنید كه قصر و قلعه در نوك وسطی قرار گرفته اند و در مجموع حدود 3000 متر مربع مساحت دارند. در دو طرف صخره هم دو رودخانه كوچك جاری است که رودخانه ضلع شرقی دایمی بوده، اما رودخانه‌ای كه در ضلع غربی قرار دارد به صورت فصلی جریان پیدا می کند.
برای رسیدن به قلعه میتوانید با وسیله نقلیه سواری تا پای دامنه صخره بروید و بعد، مسافتی حدود ۳۰۰متر را باید پیاده طی كنید تا به دروازه اصلی ورود به قلعه برسید. این دروازه ورودی در ضلع‌شرقی صخره قرار دارد كه بعداز عبور از رودخانه بقایای دیواره دروازه را كه از سنگ و ساروج ساخته شده است جلوی چشمان شما قرار می دهد.
با عبور از این دروازه باید حدود ی100 متر دامنه شیب دار ضلع جنوب شرقی صخره را برای رسیدن به نوك قلعه كه ساختمان اصلی قصر(نیایشگاه) قرار دارد طی کنید. آن هم در دامنه ای که شیبی ۶۰درصد دارد!
شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که تمام دیواره صخره به صورت پرتگاه است و هر نقطه‌ای كه سازندگان قلعه حس کرده اند می‌توان از آن عبور کرد با سنگ و ساروج تا بالای صخره بسته اند، به طوری كه هیچ راه نفوذی از سه ضلع شمالی، شرقی و غربی به درون قلعه وجود ندارد.
با این حال، ورود به قلعه از طریق چند راه پله سرپوشیده صورت می‌گرفته كه با مهارت ویژه‌ای استتار شده‌اند و پشت دیواری از لاشه سنگ و ساروج درست در امتداد دیواره‌های صخره پنهان شده اند.
ازپله‌های پشت بنا برای ورود و خروج محافظان و نگهبانان استفاده می‌شده و از پله‌های غربی برای وررد و خروج مقامات به‌داخل قلعه و حمل آذوقه. در مقابل راه پله‌های غربی و بر روی صخره مقابل راه باریكی وجود دارد كه محل رفت وآمد ساكنان قلعه بوده و اتاقهای قلعه تو درتو و به‌یكدیگر ارتباط داشته‌اند.
بر اساس اسناد و مدارك تاریخی و تحقیقات به‌عمل آمده درخصوص قلعه‌های دختر ساخته شده درایران می‌توان به سوابق معابد آناهیتا و مهر پرستی ایرانیان اشاره کرد اما به نظر می رسد قلعه دختر ساوه نیایشگاهی برای عبادت و احترام به آب و ناهید در پیش از اسلام و قبل از خشكیدن دریاچه ساوه در دوره ساسانیان بوده که محراب ساخته شده بر روی دریاچه قدیمی ساوه در قلعه این احتمال را بیشتر می‌كند.
برای رسیدن به این قلعه باید از جاده ساوه به همدان عبور کنید و به روستای سرخده برسید. سپس بعد از عبور از میان روستا و عبور از پل ساخته شده بر روی رودخانه قره چای، حركت تان را به سوی روستای قیز قلعه ادامه دهید و از میان روستا عبور کنید. از این جا به بعد با مسیری حدود هزار و ۵۰۰متر رو به رو هستید كه تماما با وسیله نقلیه سواری قابل عبور است. یادتان باشد که قیز قلعه تا ساوه حدود ۲۳ كیلومتر فاصله دارد.