الهه خورشید
متخصص بخش خانه و خانواده
گام 1: همیشه در ساعتی معین به رختخواب بروید
فرانسویها به طور متوسط هر شب 7 ساعت و 40 دقیقه میخوابند، در این میان هستند افرادی که یا صبحهای زود از خواب برمیخیزند یا شب دیر به رختخواب میروند. نیازها و برنامههای هر فردی نسبت به دیگری متفاوت است.
اما آنچه را که باید مد نظر داشت، خصوصاً در مورد افرادی که خواب سبکی دارند، داشتن یک برنامۀ زمانی ثابت برای خواب همۀ شبهاست.
یعنی، هر شب باید در ساعتی معین بخوابند و صبحها هم در ساعتی معین بیدار شوند.
به این ترتیب شما چرخۀ منظم خوابتان را بازخواهید یافت. البته واضح است که گاهی هم استثنایی پیش آید و برنامهتان اندکی جابهجا شود. اگر یک شب خیلی دیرتر به رختخواب رفتید، نگران نباشید، ساعت بیولوژیک بدن تان خودش را برای با این وضعیت تطبیق خواهد داد! ولی اگر این اتفاق چندین بار رخ دهد، دیگر سیستم بدنیتان نمیتواند برنامۀ منظم سابقش را بیابد.
گام 2: شبها غذای سبک بخورید
شکم سنگین خوابیدن را مشکل میکند. بنابراین اگر میخواهید خواب راحتی داشته باشید، غذایی سبک تر، کم چربی تر، کمتر و کم آب تر بخوید.
به علاوه، زمانی معین، حداقل دو ساعت بین اتمام غذا و به رختخواب رفتن فاصله بگذارید تا غذایتان هضم شود؛ مثلاً زمانی برای تماشا کردن فیلم.
در واقع، یک خواب خوب و با کیفیت نیازمند دمای هوای نسبتاً پایین است. اگر مقدار وعدۀ شام خیلی زیاد باشد، هضمش طولانی شده و دمای بدن را افزایش میدهد، درنتیجه خواب مختل و فرد نصفه شب از خواب بیدار میشود.
ضمناً حذف وعدۀ شام هم ایدۀ خوبی نیست. با این کار ممکن است که بازهم نصفه شب از خواب بیدار شوید، البته این بار از گرسنگی!
گام 3: مصرف محرکها را کم کنید
کافئین، تئین، الکل، دخانیات، کولا، ویتامین C ... . همۀ اینها دشمنان خوابند.
برای مثال، الکل خواب را برهم میزند، بعد از مصرف الکل، خواب، سبک، بی ثبات و بی کیفیت خواهد شد.
همان طور که میدانیم، دخانیات مضرات بیشماری برای سلامتی دارد، کسی که از دخانیات استفاده میکند خوابش مختل میشود و هرگز به راحتی کسی که سیگاری نیست، نمیتواند بخوابد. علتش هم سندروم کمبود نیکوتین به خاطر عدم مصرف شبانگاهی است. بنابر مطالعه منتشر شدهای که توسط یک گروه در دانشگاه جان هاپکینز امریکا انجام شده است، مشکلات خواب در بین سیگاریها، 4 برابر افراد غیرسیگاری است.
اگر برای خوابیدن مشکل دارید و خیی حساس هستید، از ساعت 14 به بعد و اگر کمتر حساس اید، از ساعت 17 به بعد از محرکها بپرهیزید.
گام 4: ورزش کنید
یک فعالیت جسمی منظم، خصوصاً ورزشهای ملایمی مانند شنا، ژیمناستیک در آب، حرکات کششی و استرچینگ، ژیمناستیک، یوگا، تایی و ... به شما کمک میکنند تا سریعتر بخوابید. در واقع، این ورزشها احساس آسودگی و یک خستگی سالم برایتان ایجاد میکنند.
ورزش دوست ندارید؟ یک پیادهروی کوتاه سی دقیقهای در بعدازظهر نیز میتواند به شما کمک کند تا سریع تر بخوابید. مطالعات بسیاری نشان داده اند که یک فعالیت جسمی منظم هر روزه میتواند تأثیر مثبتی بر روی خواب داشته باشد، در واقع، هم کیفیت و هم زمان خواب را افزایش میدهد، هم بیداریهای شبانه را کم میکند.
اگر به ورزشهای سنگین تر تمایل دارید، بهتر است که آنها را صبح یا در آغاز غروب انجام دهید. به هیچ وجه حداقل سه ساعت قبل از خواب سمت این ورزشها نروید.
گام 5: محیط راحت
شما باید در اتاق تان احساس خوبی داشته باشید و با آرامش بخوابید. دکوراسیون، محیط و ... باید فضای آرامش بخشی به وجود بیاورند.
از نورهای شدید، دکورهای شلوغ و رنگهای تند (سیاه، بنفش، قرمز) اجتناب کنید. فرمهایی ساده، رنگهایی آرامبخش و نورهایی ملایم را برای محیط خوابتان در نظر بگیرید.
دمای اتاق تان نباید از 20 درجه سانتی گراد بالاتر برود. در غیر این صورت خواب تان دچار اختلال میشود. اگر سرمایی هستید، رادیاتور را زیاد نکنید در عوض یک پتو یا لحافی که حسابی گرم باشد، انتخاب کنید. خواباندن حیوانات خانگی کنار خودتان هم ممنوع است. مخصوصاً اگر گربه تان کیسه آب جوش داشته باشد، خواب تان را برهم خواهد زد.
تخت، تشک، بالش ... در انتخاب این موارد نباید سرسری عمل کنید. در تختخواب تان باید احساس بسیار خوبی داشته باشید. تشک یا تخت نامناسبی که کمرتان را را به درد میآورد، کمکی به شما در داشتن خوابی راحت نخواهد کرد. تشک تان را هم هر 15-10 سال عوض کنید! گام 6: استراحت کنید
شب، بعد از فعالیتهای روزانه، حدوداً نیم ساعت قبل از به رختخواب رفتن را به انجام کاری آرام که به شما حس آسودگی میدهد، اختصاص دهید. یک حمام گرم، یک کتاب خوب، موزیکی ملایم یا یک جوشانده .... خیلی مهم نیست که از چه روشی استفاده میکنید، مهم این است که آرام شوید و بتوانید به راحتی بخوابید.
در 15% موارد، بیخوابی آنقدر زیاد میشود که تبدیل به وسواس برای فرد میشود و ذهن او را مشغول میکند. زیرا هرچه کسی که بدتر میخوابد، شرایط بدتری هم برای خواب ایجاد میکند. در طول روز به آن فکر میکند، از زمانی که باید به رختخواب برود به شدت هراس دارد و مدام از فکر اینکه نمیتواند بخوابد مضطرب است. اگر رفتن به تختخواب برایش به معنی اضطراب و دلهره باشد، قطعاً دچار بیخوابی خواهد شد.
دعا خواندن قبل از رفتن به رختخواب میتواند به آرام شدن کمک کند. ضمناً، مغز شما یاد میگیرد که این رفتارها نشانۀ نزدیک شدن زمان خواب است.
گام 7: نشانههای خواب را بشناسید
پلکهایتان سنگین شده اند؟ چشمهایتان میسوزند؟ دهن دره میکنید؟ شک نکنید، اینها نشانههای خواب و علائمی برای اعلام زمان به رختخواب رفتن، هستند.
پس اگر این نشانهها را مشاهده میکنید و به خاطر تماشای فیلمی که دارید میبینید، با خود مبارزه میکنید، احتمال دارد که زمان خوابتان بگذرد و دیگر نتوانید بخوابید.
در این مورد، بهتر است بفهمید که به اندازه کافی خسته هستید یا نه. اگر خسته نبودید، یک سرگرمی 20-15 دقیقهای برای خود بیابید و منتظر بمانید تا دوباره خسته شوید و بعد به رختخواب بروید. توصیه میشود که زمانی که نمیتوانید بخوابید، در رختخواب نمانید.
بازهم توصیه میشود که در رختخواب از انجام کاری غیر از خوابیدن از جمله: تلویزیون تماشا کردن، غذا خوردن، چرت زدنهای طولانی ، کار کردن و ... اجتناب کنید. باید کارهای روزانه تان را از رختخواب تان جدا کنید.
گام 8: در رختخواب به مشکلات فکر نکنید
اگر میخواهید با آرامش بخوابید، قبل از رفتن به رختخواب، باید تمامی افکار آزاردهنده، نگرانیها و استرسها را از خود دور کنید.
تا جایی که ممکن است، شبها از انجام فعالیتهای فکری مانند تنظیم گزارش یا آماده کردن سخنرانی اجتناب کنید. در غیر این صورت، با استرس به رختخواب میروید و خواب بدی خواهید داشت.
ضمناً، عادت کنید که با مشکلات شبانه یا موضوعاتی که عصبانیتان میکنند، کنار بیایید؛ این تنها راه حل برای پشت سر گذاشتن شبهای سخت است... . در مواردی که بحث تان میشود، بهتر است زمانی را برای به توافق رسیدن اختصاص دهید، این کار خیلی بهتر از آن است که بدون دست یابی به توافق و گذاشتن ادامۀ بحث به فردا به رختخواب بروید.
آیا عادت دارید که تمام کارهای روزانه تان، آخر شب مثل فیلم از پیش چشم تان بگذرد؟ برای این مشکل هم راه حلی وجود دارد. زمانی را بگذارید و آنچه که ناراحت تان میکند برای نزدیکان تان تعریف کنید، برای خودتان نگهشان ندارید! اگر کسی را ندارید که به او اعتماد داشته باشید، میتوانید چند دقیقه زمان برای روی کاغذ آوردن دغدغهها و نگرانیهایتان اختصاص دهید. این کار به شما کمک میکند که دیگر همان چیزها را طی ساعتهای خواب در ذهن مرور نکنید!
گام 9: صدا و نور را قطع کنید
بیش از یک سوم افرادی که از بیخواب شکایت میکنند، اتاقهایشان پر سروصداست. براساس استانداردهای موجود، صدای یک اتاق نباید از 45 دسی بل بگذرد. باوجود تکاپوی خیابان، ترافیک، ماشینها و... شب، خصوصاً در شهرها به معنای آرامش و سکوت نیست. تاجایی که برایتان ممکن است، اتاقی را انتخاب کنید که رو به حیاط باشد و نه رو به خیابان؛ عایق بندی هم میتواند پیشنهاد خوبی باشد!
مانند بیشتر افراد، ممکن است همسر شما هم خروپف کند. این هم مشکلی برای اوست و هم برای شما! ممکن است صدای خروپف یک نفر از 90 دسی بل هم بگذرد... . در اولین مرحله سعی کنید چیزی در گوشتان فرو کنید. اگر فایدهای نداشت، همسرتان را مجبور کنید که به پزشک مراجعه کند، راه حلهای زیادی برای این مشکل وجود دارد.
وقتی کسی میخوابد هم به صدا و هم به نور حساس است. در تابستان ممکن است نور آفتاب شما را خیلی زود از خواب بیدار کند. شبها، خصوصاً در شهر، ممکن است که نور چراغ ماشینها و چراغهای پایه دار [در خیابانها] خوابتان را به هم بزند. یک پیشنهاد منطقی، خوابیدن در تاریکی مطلق، بدون هیچ نوری، خوابی باکیفیت و خوب را برای تان تضمین میکند.
اگر خانهتان سایه بان ندارد، یک پرده کلفت و مات انتخاب کنید. به علاوه حواستان باشد که تمام دستگاههایی را که نور تولید میکنند، مانند کامپیوتر، تلفن همراه، ساعت و... را خاموش کنید.
گام 10: دارو، به مقدار کم
مطمئناً، اگر مشکلات تان ادامه پیدا کرد، با پزشک تان صحبت کنید تا علت مشکلات خواب تان را دریابد.
اگر دارو (خواب آورها و ضداضطرابها) لازم باشند، قطعاً برایتان تجویز میکند تا به کمک آنها بخوابید، اما نباید مصرفش را ادامه بدهید بلکه در یک دوره زمانی کوتاه مصرف کنید (نهایتا تا 4 هفته).
اگر داروهای خواب آور بیش از اندازه مصرف شوند منجر به خواب آلودگی صبحگاهی، عادت (نیاز به میزان بیشتر و بیشتر به دارو) و حتی وابستگی شدید (به حدی که خوابیدن بدون مصرف دارو برای فرد غیرممکن میشود) به این داروها میشوند.
فرانسویها به طور متوسط هر شب 7 ساعت و 40 دقیقه میخوابند، در این میان هستند افرادی که یا صبحهای زود از خواب برمیخیزند یا شب دیر به رختخواب میروند. نیازها و برنامههای هر فردی نسبت به دیگری متفاوت است.
اما آنچه را که باید مد نظر داشت، خصوصاً در مورد افرادی که خواب سبکی دارند، داشتن یک برنامۀ زمانی ثابت برای خواب همۀ شبهاست.
یعنی، هر شب باید در ساعتی معین بخوابند و صبحها هم در ساعتی معین بیدار شوند.
به این ترتیب شما چرخۀ منظم خوابتان را بازخواهید یافت. البته واضح است که گاهی هم استثنایی پیش آید و برنامهتان اندکی جابهجا شود. اگر یک شب خیلی دیرتر به رختخواب رفتید، نگران نباشید، ساعت بیولوژیک بدن تان خودش را برای با این وضعیت تطبیق خواهد داد! ولی اگر این اتفاق چندین بار رخ دهد، دیگر سیستم بدنیتان نمیتواند برنامۀ منظم سابقش را بیابد.
گام 2: شبها غذای سبک بخورید
شکم سنگین خوابیدن را مشکل میکند. بنابراین اگر میخواهید خواب راحتی داشته باشید، غذایی سبک تر، کم چربی تر، کمتر و کم آب تر بخوید.
به علاوه، زمانی معین، حداقل دو ساعت بین اتمام غذا و به رختخواب رفتن فاصله بگذارید تا غذایتان هضم شود؛ مثلاً زمانی برای تماشا کردن فیلم.
در واقع، یک خواب خوب و با کیفیت نیازمند دمای هوای نسبتاً پایین است. اگر مقدار وعدۀ شام خیلی زیاد باشد، هضمش طولانی شده و دمای بدن را افزایش میدهد، درنتیجه خواب مختل و فرد نصفه شب از خواب بیدار میشود.
ضمناً حذف وعدۀ شام هم ایدۀ خوبی نیست. با این کار ممکن است که بازهم نصفه شب از خواب بیدار شوید، البته این بار از گرسنگی!
گام 3: مصرف محرکها را کم کنید
کافئین، تئین، الکل، دخانیات، کولا، ویتامین C ... . همۀ اینها دشمنان خوابند.
برای مثال، الکل خواب را برهم میزند، بعد از مصرف الکل، خواب، سبک، بی ثبات و بی کیفیت خواهد شد.
همان طور که میدانیم، دخانیات مضرات بیشماری برای سلامتی دارد، کسی که از دخانیات استفاده میکند خوابش مختل میشود و هرگز به راحتی کسی که سیگاری نیست، نمیتواند بخوابد. علتش هم سندروم کمبود نیکوتین به خاطر عدم مصرف شبانگاهی است. بنابر مطالعه منتشر شدهای که توسط یک گروه در دانشگاه جان هاپکینز امریکا انجام شده است، مشکلات خواب در بین سیگاریها، 4 برابر افراد غیرسیگاری است.
اگر برای خوابیدن مشکل دارید و خیی حساس هستید، از ساعت 14 به بعد و اگر کمتر حساس اید، از ساعت 17 به بعد از محرکها بپرهیزید.
گام 4: ورزش کنید
یک فعالیت جسمی منظم، خصوصاً ورزشهای ملایمی مانند شنا، ژیمناستیک در آب، حرکات کششی و استرچینگ، ژیمناستیک، یوگا، تایی و ... به شما کمک میکنند تا سریعتر بخوابید. در واقع، این ورزشها احساس آسودگی و یک خستگی سالم برایتان ایجاد میکنند.
ورزش دوست ندارید؟ یک پیادهروی کوتاه سی دقیقهای در بعدازظهر نیز میتواند به شما کمک کند تا سریع تر بخوابید. مطالعات بسیاری نشان داده اند که یک فعالیت جسمی منظم هر روزه میتواند تأثیر مثبتی بر روی خواب داشته باشد، در واقع، هم کیفیت و هم زمان خواب را افزایش میدهد، هم بیداریهای شبانه را کم میکند.
اگر به ورزشهای سنگین تر تمایل دارید، بهتر است که آنها را صبح یا در آغاز غروب انجام دهید. به هیچ وجه حداقل سه ساعت قبل از خواب سمت این ورزشها نروید.
گام 5: محیط راحت
شما باید در اتاق تان احساس خوبی داشته باشید و با آرامش بخوابید. دکوراسیون، محیط و ... باید فضای آرامش بخشی به وجود بیاورند.
از نورهای شدید، دکورهای شلوغ و رنگهای تند (سیاه، بنفش، قرمز) اجتناب کنید. فرمهایی ساده، رنگهایی آرامبخش و نورهایی ملایم را برای محیط خوابتان در نظر بگیرید.
دمای اتاق تان نباید از 20 درجه سانتی گراد بالاتر برود. در غیر این صورت خواب تان دچار اختلال میشود. اگر سرمایی هستید، رادیاتور را زیاد نکنید در عوض یک پتو یا لحافی که حسابی گرم باشد، انتخاب کنید. خواباندن حیوانات خانگی کنار خودتان هم ممنوع است. مخصوصاً اگر گربه تان کیسه آب جوش داشته باشد، خواب تان را برهم خواهد زد.
تخت، تشک، بالش ... در انتخاب این موارد نباید سرسری عمل کنید. در تختخواب تان باید احساس بسیار خوبی داشته باشید. تشک یا تخت نامناسبی که کمرتان را را به درد میآورد، کمکی به شما در داشتن خوابی راحت نخواهد کرد. تشک تان را هم هر 15-10 سال عوض کنید! گام 6: استراحت کنید
شب، بعد از فعالیتهای روزانه، حدوداً نیم ساعت قبل از به رختخواب رفتن را به انجام کاری آرام که به شما حس آسودگی میدهد، اختصاص دهید. یک حمام گرم، یک کتاب خوب، موزیکی ملایم یا یک جوشانده .... خیلی مهم نیست که از چه روشی استفاده میکنید، مهم این است که آرام شوید و بتوانید به راحتی بخوابید.
در 15% موارد، بیخوابی آنقدر زیاد میشود که تبدیل به وسواس برای فرد میشود و ذهن او را مشغول میکند. زیرا هرچه کسی که بدتر میخوابد، شرایط بدتری هم برای خواب ایجاد میکند. در طول روز به آن فکر میکند، از زمانی که باید به رختخواب برود به شدت هراس دارد و مدام از فکر اینکه نمیتواند بخوابد مضطرب است. اگر رفتن به تختخواب برایش به معنی اضطراب و دلهره باشد، قطعاً دچار بیخوابی خواهد شد.
دعا خواندن قبل از رفتن به رختخواب میتواند به آرام شدن کمک کند. ضمناً، مغز شما یاد میگیرد که این رفتارها نشانۀ نزدیک شدن زمان خواب است.
گام 7: نشانههای خواب را بشناسید
پلکهایتان سنگین شده اند؟ چشمهایتان میسوزند؟ دهن دره میکنید؟ شک نکنید، اینها نشانههای خواب و علائمی برای اعلام زمان به رختخواب رفتن، هستند.
پس اگر این نشانهها را مشاهده میکنید و به خاطر تماشای فیلمی که دارید میبینید، با خود مبارزه میکنید، احتمال دارد که زمان خوابتان بگذرد و دیگر نتوانید بخوابید.
در این مورد، بهتر است بفهمید که به اندازه کافی خسته هستید یا نه. اگر خسته نبودید، یک سرگرمی 20-15 دقیقهای برای خود بیابید و منتظر بمانید تا دوباره خسته شوید و بعد به رختخواب بروید. توصیه میشود که زمانی که نمیتوانید بخوابید، در رختخواب نمانید.
بازهم توصیه میشود که در رختخواب از انجام کاری غیر از خوابیدن از جمله: تلویزیون تماشا کردن، غذا خوردن، چرت زدنهای طولانی ، کار کردن و ... اجتناب کنید. باید کارهای روزانه تان را از رختخواب تان جدا کنید.
گام 8: در رختخواب به مشکلات فکر نکنید
اگر میخواهید با آرامش بخوابید، قبل از رفتن به رختخواب، باید تمامی افکار آزاردهنده، نگرانیها و استرسها را از خود دور کنید.
تا جایی که ممکن است، شبها از انجام فعالیتهای فکری مانند تنظیم گزارش یا آماده کردن سخنرانی اجتناب کنید. در غیر این صورت، با استرس به رختخواب میروید و خواب بدی خواهید داشت.
ضمناً، عادت کنید که با مشکلات شبانه یا موضوعاتی که عصبانیتان میکنند، کنار بیایید؛ این تنها راه حل برای پشت سر گذاشتن شبهای سخت است... . در مواردی که بحث تان میشود، بهتر است زمانی را برای به توافق رسیدن اختصاص دهید، این کار خیلی بهتر از آن است که بدون دست یابی به توافق و گذاشتن ادامۀ بحث به فردا به رختخواب بروید.
آیا عادت دارید که تمام کارهای روزانه تان، آخر شب مثل فیلم از پیش چشم تان بگذرد؟ برای این مشکل هم راه حلی وجود دارد. زمانی را بگذارید و آنچه که ناراحت تان میکند برای نزدیکان تان تعریف کنید، برای خودتان نگهشان ندارید! اگر کسی را ندارید که به او اعتماد داشته باشید، میتوانید چند دقیقه زمان برای روی کاغذ آوردن دغدغهها و نگرانیهایتان اختصاص دهید. این کار به شما کمک میکند که دیگر همان چیزها را طی ساعتهای خواب در ذهن مرور نکنید!
گام 9: صدا و نور را قطع کنید
بیش از یک سوم افرادی که از بیخواب شکایت میکنند، اتاقهایشان پر سروصداست. براساس استانداردهای موجود، صدای یک اتاق نباید از 45 دسی بل بگذرد. باوجود تکاپوی خیابان، ترافیک، ماشینها و... شب، خصوصاً در شهرها به معنای آرامش و سکوت نیست. تاجایی که برایتان ممکن است، اتاقی را انتخاب کنید که رو به حیاط باشد و نه رو به خیابان؛ عایق بندی هم میتواند پیشنهاد خوبی باشد!
مانند بیشتر افراد، ممکن است همسر شما هم خروپف کند. این هم مشکلی برای اوست و هم برای شما! ممکن است صدای خروپف یک نفر از 90 دسی بل هم بگذرد... . در اولین مرحله سعی کنید چیزی در گوشتان فرو کنید. اگر فایدهای نداشت، همسرتان را مجبور کنید که به پزشک مراجعه کند، راه حلهای زیادی برای این مشکل وجود دارد.
وقتی کسی میخوابد هم به صدا و هم به نور حساس است. در تابستان ممکن است نور آفتاب شما را خیلی زود از خواب بیدار کند. شبها، خصوصاً در شهر، ممکن است که نور چراغ ماشینها و چراغهای پایه دار [در خیابانها] خوابتان را به هم بزند. یک پیشنهاد منطقی، خوابیدن در تاریکی مطلق، بدون هیچ نوری، خوابی باکیفیت و خوب را برای تان تضمین میکند.
اگر خانهتان سایه بان ندارد، یک پرده کلفت و مات انتخاب کنید. به علاوه حواستان باشد که تمام دستگاههایی را که نور تولید میکنند، مانند کامپیوتر، تلفن همراه، ساعت و... را خاموش کنید.
گام 10: دارو، به مقدار کم
مطمئناً، اگر مشکلات تان ادامه پیدا کرد، با پزشک تان صحبت کنید تا علت مشکلات خواب تان را دریابد.
اگر دارو (خواب آورها و ضداضطرابها) لازم باشند، قطعاً برایتان تجویز میکند تا به کمک آنها بخوابید، اما نباید مصرفش را ادامه بدهید بلکه در یک دوره زمانی کوتاه مصرف کنید (نهایتا تا 4 هفته).
اگر داروهای خواب آور بیش از اندازه مصرف شوند منجر به خواب آلودگی صبحگاهی، عادت (نیاز به میزان بیشتر و بیشتر به دارو) و حتی وابستگی شدید (به حدی که خوابیدن بدون مصرف دارو برای فرد غیرممکن میشود) به این داروها میشوند.