ادبیات کودک و نوجوان هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش های شناختی و ویژگی های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های سنگین را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره ی رشد آنها باشد. کودکان خردسال به متن هایی آهنگین و کوتاه مانند لالایی ها و ترانه - متل ها و ترانه های آهنگین واکنش بیشتری نشان می دهند. هرچه گروه سنی مخاطبان بالاتر برود، آن ها کم کم می توانند داستان هایی را با واژگان بیشتر پذیرا باشند. ویژگی دیگر ادبیات کودک و نوجوان در این است که با سطح سواد کودکان پیوند دارد. کودک نوآموز تنها می تواند متن های ساده را بخواند و بفهمد. هرچه سواد او بیشتر می شود، متن هایی با دایره ی واژگانی بیشتر را درک می کند. کودکانی که به مرز نوجوانی و پس از آن می رسند می توانند رمان های متناسب با نیازهای خود را داشته باشند. امروزه این رمان ها بیشتر در قالب فانتزی ها یا داستان های علمی و تخیلی منتشر می شود. البته داستان های واقعگرا که بازتاب دهنده احساسات و درگیری های زیستی و اجتماعی نوجوانان مانند موضوع جدایی پدر و مادر یا مرگ نزدیکان و بیماریه ا و عشق های دوره نوجوانی است به فراوانی در این حوزه منتشر می شود.
روزنامه تلگراف چاپ انگلیس چندی پیش فهرست 20 کتاب ماندگار ادبیات کودک را منتشر کرد که در ادامه «این لیست» را مشاهده می کنید.
1. باد در بید / کنت گراهام
از موقع ظهور این داستان "دوستی و رشد اخلاق" در بیش از 100 نسخه منتشر شده است و سالیانه صدها هزار بار از سوی خانواده ها برای کودکان خود خریداری شده است. نثر جذاب و روان گراهام داستان سه نوجوان به نام های مول، رتی و باجر را دنبال می کند که بیشتر زندگی خود را به گردش های ماجراجویانه اختصاص داده اند و باقی اوقات خود را در قایقشان سپری می کنند. تا اینکه این 3نفر تصمیم می گیرند به وزغی در سفرهای پرخطر خود کمک کنند و در ماجراهای مختلفی بعد از فرار از زندان و شرکت در مسابقات اتومبیل رانی برای هدف اصلی خود در بازپس گرفتن عمارت وزغ تلاش کنند ...
********************
2. ارباب حلقه ها / جی.آر.آر تالکین
داستان حماسی تالکین برای تسلط بر اقلیمی باستانی که در خود داستان، "سرزمین میانی" خوانده می شود و بیشتر درگیری بین نیروهای خوب و بد در آنجا رخ می دهد؛ از سال 1954 تا کنون تقریباً 150 میلیون نسخه فروش داشته است و فیلم سه گانه ی آن توسط پیتر جکسون توانست بیشتر جوایز اسکار را به خود اختصاص دهد.
داستان مربوط به پسربچه ای به نام فورودو از هابیتها است که به همراه دوستان وفادار خود سعی می کند حلقه ای قدرتمند و خطرناک را به کوه فنا ببرد و آن را نابود کند و در میانه های این مسیر اتفاقاتی برای وی و دوستانش پیش می آید که همگی تقابل نیروهای نور با لشگر سایرون یا همان ارباب تاریکی را شامل می شود.
آخ جون تماشاچـــی:داغ: . میارمشووون مریمــــــی:ایول:
***
مجموعه هری پاتر / جی کی رولینگ
از سال 1997 که اولین کتاب از مجموعه داستان های هری پاتر و مدرسه جادوگری به نام هری پاتر و سنگ جادو به بازار کتاب آمد، تا کنون داستانهای این نویسنده انگلیسی به 67 زبان زنده دنیا ترجمه شده است و در سراسر جهان بیش از 400 میلیون نسخه فروش داشته است. داستان این مجموعه ماجراهای هری پاتر و دو دوستش رون ویزلی و هرمونی گرانجر را روایت می کند که برای توقف سلطه ی لرد ولدمورت در دنیای جادوگری تلاش می کنند و در این میان در هر کتابی به گونه ای متفاوت ولدمورت ظاهر می شود و برای نابودی هری نقشه می کشد.
********************
نیروی اهریمنی اش/ فیلیپ پولمن
نام یک مجموعه سه گانه کتاب های داستانی تخیلی است که توسط فیلیپ پولمن نوشته شده است. این کتابها به ترتیب سپیده شمالی(Northern Lights)، خنجر ظریف(The Subtle Knife) و دوربین کهربایی(The Amber Spyglass) در سال های 1995، 1997و 2000 منتشر شده اند. کتاب اول در آمریکا با نام قطب نمای طلایی شناخته می شود و در سال 2007 فیلمی نیز با همین عنوان ساخته شده است که در سال 2008 برنده جایزه اسکار و جایزه بافتا برای بهترین جلوه های ویژه شد. کتاب سوم از مجموعه نیروی اهریمنی اش در سال 2008 برنده ی جایزه ی کتاب سال Whitebird در انگلستان شد، که یک جایزه معتبر ادبی به شمار می رود.
داستان های نارنیا: شیر، جادوگر و کمد لباس/ سی اس لوئیس
پیتر، سوزان، ادموند و لوسی پیونسی به طور اتفاقی وارد کمد لباس اتاق زیر شیروانی می شوند و سر از سرزمینی عجیب در می آورند که اهالی عجیب و غریب تر آنجا را نارنیا خطاب می کنند. اصلان نام شیری است که دشمن اصلی جادوگر و ملکه سرما که حکمرانی این سرزمین را به عهده دارد است. ماجراهایی برای این چهار شخصیت نوجوان پیش می آید که باعث می شود تا کنون این کتاب که یک سری فیلم هم از روی آن ساخته شده است 85 میلیون نسخه به 29 زبان زنده دنیا فروش داشته باشد.
********************
کرم گرسنه گرسنه / ایریک کارل
این داستان که روایتگر کرم پروانه ی گرسنه ای است که زندگی اش به عنوان موجودی کوچک و ناچیز در یک شب نه روزی از تخمی که روی برگی افتاده شروع می شود و تا هفته ی بعد که به یک پروانه زیبا تبدیل می شود، در کالبد کرم ادامه می یابد. روز دوشنبه او یک سیب می خورد اما همچنان گرسنه و کوچک است. روز سه شنبه او دو گلابی می خورد، کمی بزرگتر می شود، اما همچنان گرسنه است. روز چهار شنبه او سه آلو می خورد که باز هم گرسنه است. روز پنج شنبه او چهار توت فرنگی می خورد، بزرگتر می شود و گرسنه می ماند. روز جمعه پنج پرتقال می خورد، بازهم بزرگتر می شود، اما گرسنه می ماند. روز شنبه چیزهای گوناگونی مانند ساندویج، سوسیس، بستنی و خیلی چیزهای دیگر می خورد... در پایان این روز است که او ناگهان به پروانه ای زیبا تبدیل می شود. چهل سال پیش از این، در سال 1969 این داستان تاثیرگذار با دست های اریک کارل آفریده شد و از آن پس برای چهار دهه میلیون ها کودک را در سرتاسر جهان انگشت به دهان گذاشت. گفته شده است که واژگان این کتاب که تاکنون از آن میلیون ها نسخه به فروش رفته است، در زبان انگلیسی تنها 225 واژه است! در این روایت، کودکان نوآموز با روزهای هفته، شمارش عددها تا پنج و مهم تر از همه با چرخه ی زندگی آشنا می شوند. البته این همه ی جادوی کرم گرسنه گرسنه نیست. بی گمان جادوی بزرگ این داستان، تصویرهای شگفت انگیز زیبای کرم پروانه است که اریک کارل توانسته با تکنیکی ویژه خود، کرمی بسیار دوست داشتنی بیافریند. در حقیقت آن چیزی که داستان کرم گرسنه گرسنه را به یک شاهکار کلاسیک جهانی تبدیل کرده است، مجموع همین چیزهای به ظاهر ساده است.
این کتاب که اولین بار در سال 1943 منتشر شد، داستان سه نوجوان به نام های جو، بسی و فانی را روایت می کند که در جستجوی یک درخت بزرگ در یک جنگ افسانه ای با موجوداتی آشنا میشوند که بر شاخههای آن درخت زندگی میکنند. این داستان مثل داستان های افسانه ای که مورد علاقه ی اقشار کودک و نوجوان محسوب می شود با خلق موجوداتی عجیب و غریب و در عین حال مهربان و دوست داشتنی سعی می کند با روایت داستان های این درخت و مبارزه ی اهالی آن با دشمنان و موجودات مخالف هیجان و تخیلی به کودکان ببخشد که بعد از چهل سال نیز در میان این قشر زنده مانده است.
********************
بابار / ژان دی برونوف
داستان در اصل اولین بار در حجم بسیار بالا به همراه نقاشی های آبرنگ خود نویسنده ی فرانسوی منتشر شد و بعد از آن بلافاصله نسخه ی انگلیسی آن بعد از اینکه مجموعه کارتونی آن از شبکه بی بی سی پخش شد، به سرعت در کشورهای انگلیسی زبان محبوبیت پیدا کرد. بابار فیل مجموعه داستان های خانواده ی فیلی را روایت می کند که حوادث مختلفی را پشت سر می گذارد. اولین بار مجموعه تلویزیونی کارتون های بابار در سال 1989 پخش شد که تا 1991 ادامه داشت و در سال 2000 نیز 13 قسمت بر مجموعه آن اضافه شد. بابار روزی به طور اتفاقی به یک شهر وارد می شود و با پیرزنی مهربان دوست می شود و در کنار او زندگی می کند؛ به این ترتیب او در کنار انسان ها تجربیات زیادی به دست می آورد. اما همیشه آرزوی برگشتن به جنگل و بازی با بچه فیل های دیگر و میمون ها را در سر دارد. سرانجام او یک روز با دو بچه فیل دیگر آشنا می شود که پسرعمو و دخترعموی او بودند و به اتفاق آنها به جنگل بر می گردد. بابار با دختر عمویش سلست ازدواج می کند و به خاطر آموخته هایش در کنار زندگی با انسان ها به پادشاهی فیل ها انتخاب می شود.
دریانوردی پیر در مسافرخانه ای می میرد. پسر نوجوانی به نام "جیم" همراه با مادرش در صندوق پیرمرد، نقشه یک گنج را پیدا می کند. جیم و دوستانش در جستجوی گنج به جزیره ای دور سفر می کنند، اما دزدان دریایی هم به دنبال گنج هستند. کدام یک موفق می شوند؟ آیا جیم و دوستانش می توانند به "جان سیلور" ، دریانوری با یک پای چوبی اعتماد کنند. تا کنون در سراسر جهان 74 فیلم سینمایی و تلویزیونی و برنامه های رادیویی از این کتاب ساخته شده است که آن را به یکی از ماندگارترین داستان های تاریخ ادبیات کودک تبدیل کرده است.
********************
بچه های راه آهن / ای نسبیت
روبرتا، پیتر و فیلیس چون اتفاق ناخوشایندی برای پدر رخ داده است، مجبور هستند به همراه مادر خانه ی خود را ترک کنند و در یک خانه ی کوچک نزدیک راه آهن زندگی کنند. مادر ترجیح می دهد که بچه ها چیزی از ماجرا ندانند؛ اما بچه ها پس از ماجراهای مختلف از این راز با خبر می شوند.
بچه های راه آهن داستان کشمکش این بچه ها با مشکلاتی است که ناگهان زندگی آنها را دگرگون کرده است. فقر، دوری پدر و ناراحتی مادر زندگی آنها را سخت کرده است. اما زندگی در کنار راه آهن برای آنها هیجان انگیز نیز است. تماشای قطارها و دست تکان دادن برای مسافران قطار از سرگرمی های لذت بخش آنهاست و اتفاق های جالبی را برای آنها به وجود می آورد. نسبیت "بچه های راه آهن" را در سال 1906 منتشر کرده است و از آن هنگام تاکنون همواره چاپ شده است.
نویسنده با الهام از یک سفر تابستانی برای آموزش قایقرانی به کودکان دوستش داستانهایی از سرزمین آمازون و جنگلهای وحشی روایت می کند. بچه ها علیه عمو جیم یا همان بلاکت پیر گروهی متحد را تشکیل می دهند و اعتقاد دارند او یک دزد دریایی بازنشسته است که مقاصد پلیدی دارد. بعد از روزهای متوالی قایقرانی، ماهیگیری و سفر در میان رودخانه ای که از میان جنگل های آمازون عبور می کند، بچه ها تصمیم می گیرند خانه ی قایقی عمو جیم را تصرف کنند و ...
*********************
وینی پو / ا.ا میلن
وینی پو یک خرس قطبی باهوش و شجاع و در عین حال شاعر با شعرهای بامزه و زیبا است، اما نه از آن خرسهای قطبی که شما می شناسید. او یک عروسک خرسی است به نام "ادوارد خرسه " که خودش را وینی پو معرفی می کند. از آنجا که صاحبش " کریستوفر رابین" خیلی مهربان است و او را خیلی دوست دارد، هر روز از نویسنده می خواهد برای او و درباره او و دیگر حیوانات عروسکی اش قصه هایی بامزه تعریف کند. کتاب "وینی پو" ماجرای این قصه ها و رویدادهای پر هیجان آنهاست. شخصیت این قصه ها همگی حیواناتی هستند یاور یکدیگر که در هنگام دوری دلشان برای هم تنگ می شود. "پیگلت" خوکی کوچک و فسقلی است، "ایور" که دمش را گم کرده، الاغی است خاکستری رنگ و غمگین، "کانگا " کانگورویی است نگران گم شدن بچه اش و...
اولین بار این کتاب در سال 1958 منتشر شد و تا کنون به زبان های مختلف از جمله به زبان لاتین با نام "وینی ایلو پو" (Winnie ille Pu) ترجمه شده است که والت دیزنی مجموعه های بسیاری از روی آن ساخته است.
نام اصلی این داستان "پسر شکلاتی چارلی" است که داستان 5 پسری را تعریف می کند که بلیط طلایی بازدید از کارخانه ی شکلات سازی "ویلی ونکا" را برنده می شوند و هر کدام با سلایق و روش های مختلفی زندگی می کنند. قرار است از میان این 5 نفر یک نفر به جانشینی ویلی ونکا انتخاب شود و کارخانه را بعد از او اداره کند. چارلی بوکت پسری مودب از خانواده ای فقیر است که به صورت اتفاقی بلیط را از درون شکلات ساخته ی این کارخانه پیدا می کند. کتاب داستان بازدید از یک کارخانه شکلات سازی تخیلی را روایت می کند که خواننده یا بیننده ی فیلم سینمایی ساخته شده از روی کتاب ـ توسط تیم برتون ـ به عنوان بازدیدکننده ی ششم می تواند از این کارخانه بازدید کند ولی در اصل پیام اصلی فیلم آزمایش انسان در مراحل مختلف زندگی است که در هر مرحله یک وسیله و جذابیت دنیا وی را می فریبد و نمی تواند به مرحله ی بعد برسد.
*********************
گرفالو / جولیا دونالدسون
در جنگل بزرگ حیوانات بسیاری زندگی می کردند. موش از همه کوچک تر و ضعیف تر بود. اما به آسانی می توانست در کنار شکارچی های قوی زندگی کند. می دانید چگونه؟ این داستان همراه با تصاویر زیبا نشان می دهد که فکر و هوش مهم تر از زور و قدرت است. این کتاب که در سال 2009 انیمیشنی 30 دقیقه از آن ساخته شد تاکنون بیش از 10 میلیون نسخه فروخته است.
داستان کتاب درباره ی پسری است که هرگز بزرگ نمی شود و در یک سری ماجراهای افسانه ای همراه دوستان خود به جزیره ای واقع در سرزمین عجایب سفر می کنند و در آنجا با گروه های شرور به ریاست کاپیتان هوک مبارزه می کنند. در سال 1929 "بری" تمام حقوق این کتاب را به بیمارستان اوموند انگلیس اعطا کرد ولی آنها در سال 2007 این حق را به سازمان دیگری سپردند.
********************
واترشیپ داون / ریچارد آدامز
موضوع این رمان یک گروه خرگوش هستند که از نابودی لانه ی خود توسط انسان ها به سوی اقامتگاه جدیدی فرار می کنند. این خرگوش ها با هم سخن می گویند، داستان تعریف می کنند و اسطوره های خاص خود را دارند، اما به غیر از این موارد مانند خرگوش زندگی می کنند، یعنی لباس نمی پوشند، مانند انسان ها رفتار نمی کنند و از همان پنجه های طبیعی خود برای کندن گودال مسکونی استفاده می کنند. ریچارد آدامز این داستان را برای سرگرم نمودن فرزندان خود در سال 1972 خلق کرده بود، و به دلیل وجود خرگوش ها، کتاب نخستین بار در رده کودک و نوجوان ارائه شد. اما سیل خوانندگان بزرگسال و نقدهای عالی باعث شد که تجدید چاپ آن در رده بزرگسالان انجام گیرد و به یکی از پرفروش ترین کتاب های انتشارات مشهور پنگوئن در تمام تاریخ این انتشارات تبدیل شود.
این کتاب اولین بار در سال 1991 منتشر شد و از آن موقع به عنوان یکی از مجموعه های تلویزیونی شبکه بی بی سی برای کودکان پخش شده است و هنوز هم ادامه دارد. داستان این کتاب شرح حال زندگی خود نویسنده است که "تریسی بیکر" شورشی در حقیقت بخشی از شخصیت خود نویسنده را تشکیل می دهد که خشونت و جنگ داخلی باعث شده سرنوشت او را برای زندگی در یک پرورشگاه مجبور کند. بیکر مادر خود را در حادثه ای وحشتناک از دست داده است و رفتار بد اطرافیان و مسئولان پرورشگاه باعث شده وی تصمیم بگیرد نقشه ی خونخواهی خود را از دشمنانش بکشد.
*********************
ببری که برای چای آمد / جودیت کر
دختر جوانی به نام سوفی و مادرش یک روز بعد از ظهر تمام غذا و نوشیدنی های موجود در خانه شان را به یک ببر همیشه گرسنه می دهند و او نیز تمام چای و خوراکی های موجود در خانه را می خورد و چیزی برای آنها نمی گذارد. ولی آنها از این موضوع راضی به نظر می رسند و حاضر هستند هر روز غذایشان را به ببر بدهند و با این امید انتظار دوستشان را می کشند و به همین خاطر نیز مقدار زیادی غذای ببر تهیه می کنند ولی متاسفانه ببر دیگر بر نمی گردد.
