B a R a N
مدير ارشد تالار
آنها خرافاتی، خیالباف و عجیب و غریبند!
افراد مبتلا به اختلال شخصیت گسیختهگون یا اسکیزوتایپ از غیرعادیترین افراد به شمار میروند. تفکر جادویی، عقاید منحصر به فرد و افکار عجیب و غریب از ویژگیهای این افراد به شمار میرود. اگر شما هم تمایل دارید با این افراد که تقریبا سه درصد افرادجامعه را شامل میشوند آشنا شوید، گفتگوی ما را با دکتر محمدمهدی قاسمی، روانپزشک بخوانید...
▪ اختلال شخصیت گسیختهگون یا اسکیزوتایپ چطور آغاز میشود؟
ـ همانطور که میدانید تشخیص انواع اختلال شخصیت از ۱۸ سالگی به بعد امکانپذیر خواهد بود اما الگوی ذهنی و رفتاری این اختلال از دوره کودکی و نوجوانی هم ممکن است بروز کند.
▪ با چه علایمی؟
ـ گوشهگیری، رابطه ضعیف با همسالان، اضطراب در جمع، افت تحصیلی در مدرسه، حساسیت بیش از حد نسبت به رفتار و دیدگاه دیگران، خیالبافیها و اشتغالات فکری شگفتانگیز و غیرعادی، اندیشه خاص و گفتار عجیب از جمله موضوعاتی است که در کودکی و نوجوانی این افراد مشاهده میشود. این افراد به نظر دیگران غیرعادی و نابهنجار میرسند و سبب جلب توجه و مضحکه دیگران میشوند که این کار موجب تشدید گوشهگیری افراد گسیختهگون میشود.
▪ اختلال شخصیت گسیخته گون در آقایان بیشتر است یا خانمها؟
ـ این اختلال در سه درصد جمعیت وجود دارد اما نسبت جنسی آن چندان مشخص نیست؛ البته در بستگان تنی بیماران اسکیزوفرنی بیشتر مشاهده میشود.
▪ افکار این بیماران چگونه است؟
ـ افراد مبتلا به اختلال شخصیت گسیختهگون، میپندارند هر رویدادی با آنها در ارتباط است و یا مفهوم خاصی را در ارتباط با آنان بیان میکند به طور مثال اگر دو نفر با یکدیگر در حال صحبت باشند و بخندند وی گمان میکند به او خندیدهاند و پشت سر او صحبت میکنند. آنها اغلب به کشف احساسات دیگران به ویژه حالات عاطفی منفی مثل خشم بسیار حساساند. این افراد ممکن است خرافاتی باشند و به موضوعاتی که در فرهنگ خود آنان هم پذیرفته نیست اعتقاد پیدا کنند. اعتقاد شدید به پیشگویی آینده از طریق فال بینی، اعتقاد به انتقال فکر از فردی به فرد دیگر یا تلهپاتی، اعتقاد به وجود حس ششم به نحوی که میپندارند نیروی ویژهای دارند که آنان را به دانستن رویدادها پیش از وقوع آنها توانا میسازد و یا اینکه میتوانند اندیشه دیگران را بخوانند از این جمله است.
▪ تمسخر و استهزای این افراد با چنین افکار عجیبی که دارند موجب بدتر شدن آنها میشود؟
تمسخر و استهزای آنان موجب تدافعی شدن موضع چنین بیمارانی میشود.
▪ بنابراین افراد مبتلا به اختلال گسیختهگون به بدبینی هم دچار میشوند؟
ـ بله. اغلب این افراد گمان میکنند که آشنایان، همکاران یا خویشاوندان قصد صدمه زدن به آنان را چه از نظر جسمی و چه از نظر معنوی دارند. روش برخورد آنان با دیگران در موقعیتهای اجتماعی، خشک، محدود و نامتناسب است زیرا نه تنها قادر به ابراز کامل عواطف خود نیستند بلکه از درک ایجاد شده و حالات چهره و حرکات بدنی که درواقع کلیدهایی برای ادراک روابط بین فردی است ناتوان هستند. درواقع تمایل به انزوای اجتماعی، علاوه بر تبادلات عاطفی محدود و گاه نامتناسب آنان روابط بین فردی را برایشان مشکلآفرین میکند و موجب میشود دوستان انگشت شماری داشته باشند و یا اصولا با بیش از یک خویشاوند درجه یک دوستی نزدیک نداشته باشند. اصولا روابط بین فردی برای شخصیتهای گسیختهگون مشکل است و ارتباط با دیگران آنان را ناراحت میکند. زیرا حس میکنند متفاوت از دیگران هستند و در جمع به درستی جا نمیافتند برخلاف افراد معمولی که اگر در جمع وارد شوند در ابتدا اضطراب دارند ولی پس از گذشت زمان و آشنایی با افراد گروه احساس آرامش میکنند، در افراد گسیختهگون این اضطراب فرو نمینشیند بلکه بیشتر هم میشود زیرا اضطراب آنان ناشی از سوءظن درباره انگیزههای دیگران است.
▪ اگر بخواهید مهمترین ویژگی مبتلایان به این اختلال را مثال بزنید به کدامیک از ویژگیها اشاره میکنید؟
ـ مهمترین ویژگی اختلال شخصیت گسیختهگون یا همان اسکیزوتایپ، غیرعادی بودن ادراکها، فرآیندهای اندیشه، رفتار و عاطفه است اما این اختلال جز در موارد خاص به حد روانپریشی نمیرسد. این افراد از ویژگیهای غیرعادی اختلال شخصیتی خود آگاه نیستند و درصدد درمان آن برنمیآیند و اگر هم برای درمان مراجعه کنند به علت نشانهها و علایم دیگری همچون اضطراب، افسردگی یا دیگر حالات عاطفی ناخوشایند است.
▪ درمان چنین افرادی چگونه صورت میگیرد؟
ـ برای درمان این اختلال شخصیت میتوان از روان درمانی و دارودرمانی بهره گرفت. در هر حال با اندیشه خاص و عجیب چنین افرادی باید با دقت و احتیاط روبرو شویم و دیدگاهها و عقاید این بیماران نباید مورد استهزا یا قضاوت ارزشی قرار گیرد. از نظر درمان دارویی نیز داروهای ضد روانپریشی برای مقابله با نشانههای روانپریشی به کار میرود و میتوان در کنار رواندرمانی از آن استفاده کرد. همچنین در صورت وجود افسردگی بارز، داروهای ضدافسردگی نیز کاربرد پیدا میکند.
دکتر محمدمهدی قاسمی، روانپزشک - دکتر علیرضا ناصری
▪ اختلال شخصیت گسیختهگون یا اسکیزوتایپ چطور آغاز میشود؟
ـ همانطور که میدانید تشخیص انواع اختلال شخصیت از ۱۸ سالگی به بعد امکانپذیر خواهد بود اما الگوی ذهنی و رفتاری این اختلال از دوره کودکی و نوجوانی هم ممکن است بروز کند.
▪ با چه علایمی؟
ـ گوشهگیری، رابطه ضعیف با همسالان، اضطراب در جمع، افت تحصیلی در مدرسه، حساسیت بیش از حد نسبت به رفتار و دیدگاه دیگران، خیالبافیها و اشتغالات فکری شگفتانگیز و غیرعادی، اندیشه خاص و گفتار عجیب از جمله موضوعاتی است که در کودکی و نوجوانی این افراد مشاهده میشود. این افراد به نظر دیگران غیرعادی و نابهنجار میرسند و سبب جلب توجه و مضحکه دیگران میشوند که این کار موجب تشدید گوشهگیری افراد گسیختهگون میشود.
▪ اختلال شخصیت گسیخته گون در آقایان بیشتر است یا خانمها؟
ـ این اختلال در سه درصد جمعیت وجود دارد اما نسبت جنسی آن چندان مشخص نیست؛ البته در بستگان تنی بیماران اسکیزوفرنی بیشتر مشاهده میشود.
▪ افکار این بیماران چگونه است؟
ـ افراد مبتلا به اختلال شخصیت گسیختهگون، میپندارند هر رویدادی با آنها در ارتباط است و یا مفهوم خاصی را در ارتباط با آنان بیان میکند به طور مثال اگر دو نفر با یکدیگر در حال صحبت باشند و بخندند وی گمان میکند به او خندیدهاند و پشت سر او صحبت میکنند. آنها اغلب به کشف احساسات دیگران به ویژه حالات عاطفی منفی مثل خشم بسیار حساساند. این افراد ممکن است خرافاتی باشند و به موضوعاتی که در فرهنگ خود آنان هم پذیرفته نیست اعتقاد پیدا کنند. اعتقاد شدید به پیشگویی آینده از طریق فال بینی، اعتقاد به انتقال فکر از فردی به فرد دیگر یا تلهپاتی، اعتقاد به وجود حس ششم به نحوی که میپندارند نیروی ویژهای دارند که آنان را به دانستن رویدادها پیش از وقوع آنها توانا میسازد و یا اینکه میتوانند اندیشه دیگران را بخوانند از این جمله است.
▪ تمسخر و استهزای این افراد با چنین افکار عجیبی که دارند موجب بدتر شدن آنها میشود؟
تمسخر و استهزای آنان موجب تدافعی شدن موضع چنین بیمارانی میشود.
▪ بنابراین افراد مبتلا به اختلال گسیختهگون به بدبینی هم دچار میشوند؟
ـ بله. اغلب این افراد گمان میکنند که آشنایان، همکاران یا خویشاوندان قصد صدمه زدن به آنان را چه از نظر جسمی و چه از نظر معنوی دارند. روش برخورد آنان با دیگران در موقعیتهای اجتماعی، خشک، محدود و نامتناسب است زیرا نه تنها قادر به ابراز کامل عواطف خود نیستند بلکه از درک ایجاد شده و حالات چهره و حرکات بدنی که درواقع کلیدهایی برای ادراک روابط بین فردی است ناتوان هستند. درواقع تمایل به انزوای اجتماعی، علاوه بر تبادلات عاطفی محدود و گاه نامتناسب آنان روابط بین فردی را برایشان مشکلآفرین میکند و موجب میشود دوستان انگشت شماری داشته باشند و یا اصولا با بیش از یک خویشاوند درجه یک دوستی نزدیک نداشته باشند. اصولا روابط بین فردی برای شخصیتهای گسیختهگون مشکل است و ارتباط با دیگران آنان را ناراحت میکند. زیرا حس میکنند متفاوت از دیگران هستند و در جمع به درستی جا نمیافتند برخلاف افراد معمولی که اگر در جمع وارد شوند در ابتدا اضطراب دارند ولی پس از گذشت زمان و آشنایی با افراد گروه احساس آرامش میکنند، در افراد گسیختهگون این اضطراب فرو نمینشیند بلکه بیشتر هم میشود زیرا اضطراب آنان ناشی از سوءظن درباره انگیزههای دیگران است.
▪ اگر بخواهید مهمترین ویژگی مبتلایان به این اختلال را مثال بزنید به کدامیک از ویژگیها اشاره میکنید؟
ـ مهمترین ویژگی اختلال شخصیت گسیختهگون یا همان اسکیزوتایپ، غیرعادی بودن ادراکها، فرآیندهای اندیشه، رفتار و عاطفه است اما این اختلال جز در موارد خاص به حد روانپریشی نمیرسد. این افراد از ویژگیهای غیرعادی اختلال شخصیتی خود آگاه نیستند و درصدد درمان آن برنمیآیند و اگر هم برای درمان مراجعه کنند به علت نشانهها و علایم دیگری همچون اضطراب، افسردگی یا دیگر حالات عاطفی ناخوشایند است.
▪ درمان چنین افرادی چگونه صورت میگیرد؟
ـ برای درمان این اختلال شخصیت میتوان از روان درمانی و دارودرمانی بهره گرفت. در هر حال با اندیشه خاص و عجیب چنین افرادی باید با دقت و احتیاط روبرو شویم و دیدگاهها و عقاید این بیماران نباید مورد استهزا یا قضاوت ارزشی قرار گیرد. از نظر درمان دارویی نیز داروهای ضد روانپریشی برای مقابله با نشانههای روانپریشی به کار میرود و میتوان در کنار رواندرمانی از آن استفاده کرد. همچنین در صورت وجود افسردگی بارز، داروهای ضدافسردگی نیز کاربرد پیدا میکند.
دکتر محمدمهدی قاسمی، روانپزشک - دکتر علیرضا ناصری
