اشعار فریدون توللی

[parisa]

دخمه ی راز
...

پنهان به کنج ِ کشور ِ هستی
در تنگنای ِ سینه ، سرائیست
کز وحشت ِ سکوت در آنجا
هرگز نه جنبشی ، نه صداییست
غمناک ، تیره ، سرد ، گرانبار
در بهت ِ خود فرو شده خاموش
چون دخمه های بسته که گشتست
از یاد ِ روزگار ، فراموش
هر گوشه ، مات و غمزده جغدی
دَم در کشیده چون بت ِ پولاد
چشمان ِ سرخ ِ او به سیاهی
رخشنده همچو کوره ی حداد
در سایه های نمزده خفاش
بر سقف ، جانسپرده نگونسار !
افسرده سوسمار به دهلیز !
خشکیده عنکبوت به دیوار!
افکنده پوست افعی و دیریست
کز وی دگر به دخمه اثر نیست
نقشی به جا نهاده و کس را
زان نقش ِ هولناک ، خبر نیست !
بس گورها که بسته دم از گفت
در آن سیاه دخمه ی نمناک
تابوتها که در دل ِ هر یک
رازی نهفته موحش و غمناک !
بس آرزو که خفته جوانمرگ
در زیر ِ خاک ِ تیره ی افسوس
مرگ آرمیده بر سر ِ تابوت !
هول آرمیده در دل ِ کابوس!
این دخمه چیست ، دخمه ی رازست ؟
یا بارگاه ِ اهرمنست این ؟
این خجله ی دلست خدا را ؟
یا گور عشق های منست این ؟
هر شب امید ِ غمزده ، آرام
سر می کشد به این دل ِ بی نور
در نور ِ شمع ِ خاطره ، پویان
خم می شود به سینه ی هر گور
می خواند ز فسانه ی هر سنگ
نامی ، ز عشق ِ گمشده نامی!
می گیرد از کتیبه ی هر گور
از همرهان ِ رفته پیامی !
این آن دو زلف ِ بور ِ دلاراست !
این آن لبان ِ گرم ِ هوس خیز !
این آن نگاه ِ تند ِ شرر بار !
این آن نگار ِ شوخ ِ دلاویز !
اینست آن گناه که یک چند
پنهان به سینه ماند و به گِل رفت
اینست آن هوس که به ناگاه
نابرده دل ، به دخمه ی دل رفت !
دردا کز آن میانه یکی نیست
تا سر برآورد به جوابی !
در گور ِ سرد ِ خود همه آرام
در خواب رفته اند و چه خوابی !
می ایستد امید ، به افسوس
وز درد ، ناله می کند آرام
جوشیده مغز و تند و سبُک هوش
می سوزدش نهاد ، به فرجام
فریاد می کشد ز دل ِ تنگ :
" ای عشق های مرده کجایید ؟"
می پیچد آن صدا به دل ِ سنگ
" ای عشق های ِ مرده کجایید ؟ "
لرزنده از نهیب ِ خود آنگاه
نومید و خسته می رود از هوش
می گردد از پِیَش به دَمی چند
فانوس ِ گرم ِ خاطره خاموش
در دخمه همچنان به سر ِ سنگ
بنشسته جغد چون بت ِ پولاد
دیریست تا به ظلمت ِ سرداب
در گوش ِ هول ، گمشده فریاد

 

[parisa]

کوی مردگان
...

بگذار و بگذر از سر ِ این راز ِ سینه سوز
کاین اژدر ِ سیاه
پیچان ز سنگسار ِ گرابار ِ سال و ماه
در جستجوی ِ راه ِ فروبسته ی گریز
بس نیش ِ آتشین که به دل می زند هنوز
پیداست از نگاه ِ تو ای فتنه کاین سخن
در جام ِ راز نوش ِ تو دردیست ناگواتر !
بگذار و بگذر از سر ِ این راز ژ سینه سوز
کاین جان ِ مهرپوش ، چه شبها که تا بروز
سیلاب ِ خون گریسته بر خاک ِ آن مزار
بینم که باز چشم ِ تو ، این چشم ِ کنجکاو
می کاود از نگاه ِ من ، این راز ِ خفته را
آن به که بازگویم و بگشایم آشکار
پیش ِ تو این فسانه ِ هرگز نگفته را
آن شب ز دشت ِ باختران ، باد ؛ بی درنگ
می گوفت گرم و چیره بر آن قلعه ی بلند
وز بقعه ، بر کرانه ی شااوِر دیر سال
فانوس دانیال
با لرزشی نژند
می تافت بر سپیدی ِ مهتاب ِ نیمرنگ
در پیشگاه ِ چادر ِ ما ، کوی ِ مردگان
بلا گورهای ِ سرد
با ساز و برگ ِ مرگ
با توشه های پهنه ی پرجوش ِ رستخیز
گسترده بود بر سر ِ آن تپه ی خموش
سوی دگر ، به خواب ِ گران رفته زندگان
بر بامهای ِ شوش
آن شب ، ز پشت ِ ظلمت ِ بس قرنهای دور
می تافت ماه ، بر سر ِ این راز ِ دیر باز !
وندر شرار ِ گرم ِ هوس ، باستانشناس
بی هیچ شرم و پاس
بگرفته بود پرده ازین کاروان ِ راز !
فرسوده از گشودن ِ آن وادی ِ خموش
یاران ِ من فرو شده چون مردگان به خواب
من پیش ِ خیمه بر سر ِ سنگی ، به راه ِ باد
بنشسته زار و خسته ، در آغوش ِ ماتاب
مانا به انتظار ِ کسی جان ِ دردمند
می سوخت در تنور ِ فرزونده ی نیاز
" این کیست ، اینکه در خم ِ آن گیسوی ِ بلند
نادیده ، بسته گردن ِ جانم ز دیر باز ! "
جغدی کشید شیون و گفتی غریو ِ مرگ
پیچد در سراسر ِ ویرانه های دشت
وانگاه از درون ِ یکی سهمگین مغاک
بانگی دُرُشتناک
چون بانگ بهمنی که در افتد ز کوهسار
یا معبدی کهن که فرود آیدش حصار
یا تندری شگفت
آمد به گوش و خاست زنی مرده از مزار !
گیسو فشاند مست و چو یاری به انتظار
هر سو به دشت ِ خفته بکاوید و خیره گشت
بر من فکند چشم و تو گفتی از آن نگاه
بس چشمه های مهر
جوشید از نهانگه ِ این جان ِ پر گناه
" این اوست ، اوست کز پس ِ بس قرن ِ دیرپای
بگشاده چهره بر منو بشکفته زین مزار !
این آشنای ِ جان ِ من آن نقش ِ آرزوست
کاین جان ِ پاکدوست
بسیار گشت و باز ندیدش به روزگار !
زن ، نرم پیش ِ من شد و من در شرار ِ شوق
آغوش ِ آتشین بگشودم بر او ز مهر
لیک از فسون ِ پنجه ی آن عشق ِ گور خیز
سوزان و دردناک
پاشید پیکرم چو کلوخی گران به خاک
او تافت روی و روح ِ من اندر پیَش خموش
می رفت بر کرانه ی آن شیب ِ دوردست
باز ایستاد ناگه و پس در یکی مزار
گوری غمین و تار
لختی فکند چشم و به من گفت اشکبار :
" کاین استخوان ِ توست کز آن روزگار ِ دور
بر جای مانده در دل ِ این سالخورده گور ! "
" ای بس شبان ، که تنگ بدین پیکرت ز مهر
افشرده ام به سینه در آن ژرف روزگار
وین جان ِ بی قرار
بازت چو دیر باز
پر شور ، می پرستد و می جوشد از نیاز !"
من تافتم به پیکر و آن تخته بند ِ مرگ
آن استخوان سرد
در تیره جای ِ خویش بجنبید و جان گرفت
آویختم در آن مه و لختی نرفته باز
بنشست ماه و دامن از آن خاکدان گرفت
ز آن پس ، ندانم آنچه به ما رفت تا به روز
این دانم آنکه او شد و خورشید شد فراز
من ، مست و هوشباخته از سرگذشت ِ دوش
در پای آن کلوخ ِ پریش آن تن ِ خموش
در هیکل ِ شگفت ِ مغی مات و بیمناک
باز ایستاده بر سر ِ آن پشته های خاک

 

[parisa]

دره ی مرگ
...

دور شو ! دور ازین راه تباه !
شام ، خونین شد و خورشید نشست
تو چه دانی که درین درّه ی پر شیب و شکست
این هیولای سیاه
چیست کاویخته از دور به راه ِ تو نگاه
چه هوسهای ِ فروزنده و امّید دراز
که فرو مرده و پوسیده در ایندشت ِ خموش
وندر آن تیرع مغار
ای بسا شیهه ی اسبان و هیاهوی ِ سوار
که بپیچیده و لختی دگر افتاده ز جوش !
دور ! ای خسته ، از این راه ِ تباه
شب فرود آمد و لغزید به کوه
سایه پیوست به تاریکی و ز آن راه ِ دراز
باز ، آن شیون ِ راز
باز ، آن بانگ ِ ستوه
بانگ ِ آن زخمی ِ گمگشته به پا خاست ز گودال ِ سیاه !
پای ِ آن تپه ، در آن بیشه ، از آن شبرو ِ گرن
ای بسا اخگرسوزان که فرومانده به جای
کاروانها زده اندر خم ِ این گردنه دزد
چشم ، کاوان بره و گوش به آهنگ ِ درای !
دور شو از دل ِ این دره که این کوه ِ فسون خیز ِ بلند
رازها دارد از آن کهنه هراس
خسته از تاب ِ شکیب
ای بسا غول فریب
که در آن گوشه نشستست به راه ِ تو به پاس !
دور شو ، دور ، که در سینه ی آن چشمه ی خشک
گرزه مارست که چنبر زده بر دامن ِ سنگ
تشنه ِ جان ِ تو تا از بن ِ دندان ِ ستیز
به یکی گام ، فرودوشیِشان بار ِ شرنگ !
پای چالاک کن ؛ این سایه ی اوست !
نقش ِ آن اهرمنست اینکه در افتاده به سنگ
نه شکیب و نه درنگ
زود بشتاب و برون آی از این دره ی تنگ
تند بگریز و مپا ، این نه گذاریست که مَرد
اندر آن سست کند پای ِ شتاب
تند بگریز و مپای
چیست ای رهگذر این سایه که چالاک چو گرد
می شتابد ز پیَت از دل ِ این راه ِ سپید ؟
وای بر جان ِ تو وای
رهگذر ! دیو رسید !

 

[parisa]

گنهکار

...
دل ِ من ، چنگ ِ افسونست و هر عشق
در آن بنهاده از خود یادگاری
ز هر مهری در او افسرده یادی
ز هر مویی بر او پیچیده تاری
زرافشان ، پُرگره ، شبرنگ ، بی تاب
به هم پیوسته بس گیسو درین چنگ
خمُش در انتظار ِ زخمه ی سوز
که تا خود رازها گوید به آهنگ
شبانگاهان که در تنهایی ِ سرد
به دامن گیرم این ساز ِ کهن گوی
به زیر ِ لغزش ِ نرم ِ سر انگشت
هزاران یاد ِ خوش خیزد ز هر موی
فضای ِ خانه لرزد آنچنان گرم
که زیبا کودکانم بر سر آیند :
" پدر ! این چیست ، این بانگ ِ دلاویز
که در کاشانه ی ما می سرایند ؟ "
زنم از گوشه ی دیگر کشد بانگ
که بس کن مرد ، زین هنگامه بس کن !
نه برنایی دگر با این دو فرزند !
بدین پیرانه سر ، ترک ِ هوس کن !
ولی من دور از آن اندرز ِ بیگاه
دو گوشم بر سروش ِ آسمانهاست
دو چشمم خیره چون کوران و زان یاد
شرار ِ آتشم بر استخوانهاست!

 

[parisa]

اندرز ِ سوختگان
...
ترسم ز فرط ِ شعبده ، چندان خرت کنند
تا داستان ِ عشق ِ وطن ، باورت کنند
من ، رفتم از نین ره و ، دیدم سزای ِ خویش
بس کن تو ، ورنه خاک ِ وطن بر سرت کنند
گیرم ز دست ِ چون تو ، نخیزد خیانتی
خدمت مکن ، که رنجه به صد کیفرت کنند
گر وا کند حصار ِ قزل قلعه لب به گفت
گوید ، چه پیش ِ چشم ِ تو ، با همسرت کنند
بر زنده باد گفتن ِ این خلق ِ خوش گریز
دل بر منه ، که یک تنه در سنگرت کنند
پتک اوفتاده در کف ِ ضحاک و ، این گروه
خواهان ، که باز کاوه ی آهنگرت کنند !
ایران ، همیشه دوزخ ِ ارباب ِ غیرت است
آتش منه به سینه ، که خاکسترت کنند
چون ، گوژگشت آینه ، تصویر بر خطاست
تاریخ نیست ، اینکه مدام از برت کنند
زنجیر ِ عدل ِ خسرو و آن خر که شکوه کرد
آورده اند ، تا به حقیقت ، خرت کنند
ز آن پادشه ، به خون ِ کسان تشنه تر ، نبود
لیک این به کس مگو ، که ز خس کمترت کنند
نخوت فروش ِ تخت ِ جم ، ای بی هنر ، مباش
تا خود علاج ِ فقر ِ جنون پرورت کنند
فخرت بود به کورش و ، دستت چو اردشیر
دایم دراز ، تا کمکی دیگرت کنند
لاف از قضیب ِ عاریه کم زن ، که وقت ِ کار
شرم آید ار به حجله ِ بخت اندرت کنند !
در آن وطن ، که قدرت ِ بیگانه حاکم است
رو خار ِ ره مشو ، که چو گل پرپرت کنند
عیار باش و دزد و زمین خوار و زن بمزد
تا برتر از سپهبد و سر لشکرت کنند
تلقین ِ قول ِ سعدی فرزانه ، حیلتی است
تا جاودانه ، بسته ی آن ششدرت کنند
نابرده رنج ، گنج میسر شود ، عزیز
رو ، دیده باز کن ، که چه در کشورت کنند
بازار ِ غارت است ، تو نیز ای پسر ، مخسب
گویی بزن ، که فارغ ازین چنبرت کنند
ور زانکه خود غرور ِ تو ، بر فضل و دانش است
حاشا که اعتنا به چنین گوهرت کنند
من ، آزموده ام ره ِ تقوی ، به رنج ِ عمر
زین راه ِ کج مرو ، که سیه اخترت کنند
رو ، قهرمان ِ وزنه شو ، ارکامت آرزوست
تا خار ِ چشم ِ مردم ِ دانشورت کنند
در خ... مالی ، ای دل ِ غافل ، حکایتی است
گر یادگیری ، از همگان برترت کنند
القصه ، ای رفیق ِ سیه بخت ِ ساده لوح
راهی بزن ، که سجده به سیم و زرت کنند
مام ِ وطن ، به دامن ِ بیگانه خفته مست
دل بدگمان مکن ، که چه با مادرت کنند !

 

[parisa]

فرزند
..

بر خونجگری ، چند کشم پرده ، ز لبخند
فرزند ز من رنجه و ، من رنجه ز فرزند
او ، راغب ِ تکرار ِ خطاهای ِ من ، از جان
من ، طالب ِ اصلاح ِ سراپای ِ وی ، از پند
او تازه بهاری است ، دل افروز و گل افشان
من ، زردی ِ پاییزم و ، دمسردی ِ اسفند
بزغاله ی ناباور آسوده ز گرگ است
از ساده دلی ، بی خبر از مردم ِ ارغند
گر خرمن ِ صد تجربه ، ریزم به کنارش
از من نستاند ، به جوی خوشه ی ترفند
ناگفته سخن ، جنبش ِ خشمش ، کند از جا
چونانکه ، فتد زلزله ، در کوه ِ دماوند
خیزد به من آنگونه ، که ببری ز کمینگاه
تازد به من آنگونه ، که گردی ز کژاغند !
در قفل ِ سرا ، چون شنوم بانگ ِ کلیدش
هر شب ، رود از ساعت دوشینه ، دمی چند
بگذشته دگر کار ِ وی ، از پوزش و پرهیز
بشکسته دگر تاب ِ من ، از خواهش و سوگند
وایا ، که زبان ِ دل ِ هم ، هیچ ندانیم
من هندوی ِ کشمیرم و ، او ترک ِ سمرقند
من امت ِ هارونم و ، او ملت ِ عیسی
من ساحل ِ کارونم و ، او قله ِ الوند
گر شربت ِ شکر ، برمش پیش ِ لب از مهر
تلخ آیدش آن شکرو ، زهر آیدش آن قند
با اینهمه ، چون لغزد و ، زاری کند از جان
از زاری ِ او در گسلد ، بند ِ من از بند
صد وای بر آن خانه ، که این خصم ِ دل افروز
زان خانه ، بر آرد سر و ، شورد به خداوند
هم درشکند ، سنت ِ دیرینه ، به طغیان
هم در گسلد ، حرمت ِ پیشینه ، ز پیوند
من در تب ِ این تابم و ، دل در غم ِ این راز
رازی ، که از و رنجه شود ، جان ِ خردمند
دیگر ندهد سود ، نه تورات و نه قرآن
دیگر نشود یار ، نه انجیل و نه پازند
آن به ، که به صحرا برم ، این داغ ِ جگرسوز
آن به ، که به دریا زنم ، این جان ِ غم آگند
هر چند ، گران است مرا ، اینهمه اندوه
هر چند ، از و نیست دلم ، یکسره خرسند
پیوند ِ من است ، این گل ِ فرخنده ی پرخار
فرزند ِ من است ، این مه ِ خودکامه ی دلبند
مهرش ، اگر از دل فکنم ، نیست سزاوار
عشقش ، اگر از جان گسلم ، نیست خوشایند
آن به که ازو درگذرم، با همه تقصیر
آن به ، که بر او در نگرم ، با همه لبخند
آوند ِ گذشتم من و ، این شکوه در افتد
با لرزش ِ غربال ِ دل ، از چشمه ی آوند !
گویند ، فریدون به پدر ، نیز چنین بود !
بر داعیه حجت بود ، این دخت همانند !