تعداد قابل ملاحظه‌اي از بيماران کشور ایران در فهرست انتظار دريافت عضو پيوندي هستند كه متأسفانه جان خود را از دست مي‌دهند. كشورهاي ديگر در خصوص اهداي عضو به افراد نيازمند به عضو، فعاليت‌های زیادی انجام داده و تدابير ويژه‌اي در اين خصوص انديشيده‌اند و در بعضي كشورهاي اروپايي نيز درصد قابل توجهي از افراد در زمان حيات خود، راضي به اين امر مي‌شوند.
گرچه كمك به همنوع در پيشينه تاريخي و فرهنگي كشور ایران از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است اما در عمل و در حال حاضر آمار اهداي عضو در کشور ایران در افراد مبتلا به مرگ مغزي به سطح قابل قبولي نرسيده است.
آمارهاي جهاني نشان مي‌دهد که در حال حاضر، ميزان اهداي عضو در ايران به ازاي هر يک ميليون نفر، ۳/۲ نفر است که با شاخص‌هاي مطلوب جهاني فاصله‌اي چشمگير دارد. بر اين اساس، اسپانيا با ۳۵ پيوند در هريک ميليون جمعيت، بهترين وضعيت را دارد و در ديگر کشور‌هاي اروپايي و آمريکا اين عدد بين ۱۰ تا ۲۵ در ميليون متغير است.
البته اين رقم تا چند سال پيش در ايران تنها ۷/۱ در ميليون بود که با تلاش‌هاي انجام شده اکنون به عدد ۳/۲ رسيده است که هرچند افزايش ناچيزي داشته است اما حکايت از روند رو به رشد آمار پيوند عضو در ايران دارد .
· چه اعضاء و بافت های قابل اهداء می باشد؟
اعضاء قابل اهداء قلب و ريه ها ، کبد و روده ها ، لوزالمعده و کليه ها می باشد. علاوه بر این اعضا، برخی از بافتهای بدن نیز قابل پیوند می باشند. بااهداء قرنيه می توان بينایی رابه فردی که دچار صدمه شديد به چشم شده باز گرداند. تاندون و غضروف باعث باز سازی اعضاء آسيب ديدهٔ مربوطه می شوند. پيوند استخوان می تواند مانع قطع عضو در سرطان استخوان شود. دريچه قلب برای کودکان با بيماری مادرزادی دريچه ای و بزرگسالان با دريچه آسيب ديده به کار می رود. پيوند پوست نجاتبخش بيماران با سوختگی شديد می باشد. پیوند مغز استخوان تنها درمان ممکن در بعضی از سرطان های خون می باشد. برخلاف عضو، بافت می تواند تا ۲۴ ساعت بعد از مرگ فرد اهداء شود و حتی می توان آن را برای مدتهای طولانی ذخيره کرد.
· آيا فرد زنده هم می تواند اهداء کننده باشد؟
بله، در بعضی شرايط.
اهداء کليه يکی از معمولترين اعضاء اهدائی افراد زنده می باشد. زيرا يک فرد سالم با يک کليه هم قادر است به زندگی طبيعی خود ادامه دهد. در ضمن زمان بقاء کليه پيوندی از افراد زنده نسبت به فرد فوت شده طولانی تر است. قسمتی از کبد يا ريه و در موارد نادر قسمتی از روده کوچک نيز قابل اهداء می باشد.
·آیا در صورت مرگ طبیعی نیز امکان اهدای عضو وجود دارد یا خیر؟
بله ؛ بعد از مرگ کامل به صورت طبیعی تا ۴۸ ساعت نسوجی مانند قرنیه ، دریچه قلب ، استخوان و تاندون قابل اهدا می باشند.
· آيا اهداء کنندگان عضو از نظر بيماريهای خاص غربالگری خواهند شد؟
همه اهداء کنندگان عضو از نظر ایدز و هپاتیت و یک سری بدخیمی ها مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
· آيا داشتن ” کارت اهداء عضو ” برای اهداء اعضاء پس از مرگ کفایت می کند ؟
بسیار مهم است که نزدیکان نیز در جریان این امر خداپسندانه قرار گیرند تا در زمان فوت فرد در خصوص اهداء عضو غافلگير نشوند و آنرا مصيبتی افزون بر از دست دادن عزیز خود ندانند چرا که ، بنا بر قانون جمهوری اسلامی ایران و اکثریت کشورهای جهان برای اهدای عضو رضایت اولیای دم ضروری میباشد و حتی علارغم داشتن کارت اهدای عضو در صورت عدم رضایت اولیای دم اهدای عضو صورت نخواهد گرفت.
* با در نظر گرفتن لزوم رضایت اولیای دم از اهدای عضو دلیل دریافت کارت چیست ؟
کارت اهدای عضو نشان دهنده آرزوی قلبی فرد در مورد اهدای اعضای خویش می باشد و همین امر می تواند با نشان دادن خواسته ء فرد به اولیای دمش تصمیم گیری را برای آن ها در آن زمان حیاتی آسان تر نماید و ضمنا این کارت می تواند جنبه فرهنگ سازی نیز داشته باشد.
*آیا به همراه داشتن کارت اهدای عضو به صورت مدام ضروری می باشد ؟
با در نظر گرفتن لزوم رضایت اولیای دم برای اهدای عضو توصیه می شود فرد دارنده کارت اهدا خانوادهء خود را از رضایت قلبی برای این امر مطلع سازد و در صورت اطلاع خانواده از این امر لزومی به همراه داشتن مداوم کارت نیست.
*آیا باطل کردن کارت اهدای عضو بعد از تکمیل فرم امکان پذیر می باشد ؟
بله ؛ در هر زمان که از داشتن کارت منصرف شوید می توانید با اعلام خواسته خود به مسئولین تقاضای خود را لغو کنید. هر چند با در نظر داشتن رضایت اولیای دم برای اهدا تنها با اعلام خواسته خود به اولیای دم خویش میتوانید از این امر خودداری کنید.
· واحد فراهم آوری اعضای پيوندی چگونه از وجود مرگ مغزی مطلع خواهد شد؟
بنا بر قانون، کليه بيمارستانها در سطح کشور اعم از دولتی و غیر دولتی موظفند موارد مرگ مغزی را به اطلاع این واحد برسانند. سپس هماهنگ کنندگان عضو پيوندی در محل حاضر شده و با خانواده فرد اهداء کننده در زمينه ابعاد قانونی و اخلاقی اهداء صحبت خواهند کرد.
* در صورت عدم حضور فرد دارنده کارت در ایران آیا انتقال وی به کشور صورت می گیرد؟
خیر؛ متاسفانه در حال حاضر امکان انتقال بیمار مرگ مغزی و یا عضو اهدایی از کشورهای دیگر به ایران وجود ندارد. ولی ممکن است در آن لحظه خاص فرد در ایران باشد !!!
· مراسم خاکسپاری فرد اهداء کننده چقدر به تاخير خواهد افتاد؟
کل مراحل اهداء و پیوند عضو ( اخذ رضایت از خانوادهٔ فرد اهدا کننده تا پايان برداشت و پيوند عضو ) معمولا ٣٦ ساعت بطول می انجامد.
· آيا خانواده های فرد اهداء کننده و فرد گیرنده عضو پیوندی یکدیگر را ملاقات خواهند کرد ؟
خیر، هويت طرفين محرمانه خواهد ماند، البته تعدادی از خانواده ها تمايل خواهند داشت که از طريق نامه های بی نام و نشان (با همکاری واحد فراهم آوری اعضای پيوندی) با هم مکاتبه داشته باشند و ما نیز هر ساله تحت کنترل واحد پیوند در جشن نفس امکان دیدار آن ها را فراهم می کنیم.
· چه کسی اولویت دريافت اعضاء و بافت های پيوندی را در زمان اهداء خواهند داشت ؟
لیست انتظار بیماران نیازمند در شبکه فراهم آوری اعضای پيوندی تنظیم و به روز میگردد ودر زمان اهداء،تخصیص اعضاء فقط توسط این مرکز صورت خواهد گرفت.
افزون بر سازگاری خونی و بافتی بیمار ، وخامت شرایط بالینی و طول مدت انتظار در لیست پیوند ، فاصله مکانی شخص از واحد فراهم آوری عضو پیوندی نیز در اولویت بندی و انتخاب گیرنده عضو پیوندی نقش دارد.
· آیا برای انتخاب گیرنده عضو پیوندی پارتی بازی صورت می گیرد یا خیر؟
خیر ؛ فردی که مسئول انتخاب گیرنده عضو می باشد فردی ست در وزارت بهداشت و درمان پزشکی که لیست بیماران نیازمند اهدا در اختیار او بوده و ایشان بنا بر اولویت زمان ورود به لیست ،گروه خونی و همخوانی سایز گیرنده و دهنده فردی را انتخاب کرده و اعلام می دارند در نتیجه امکان مداخله افراد در این امر امکان پذیر نمی باشد.
· آیا در قبال عضو اهدا شده پولی به خانوده دهنده داده می شود یا خیر؟
خیر ؛ عضو پیوندی به صورت رایگان و به عنوان هدیه به خانواده گیرنده اهدا می شود و گیرنده نیز پولی بابت عضو پیوندی پرداخت نمی کند و برای تضمین این امر شما می توانید در جشن نفس که هر ساله مصادف با روز مادر برگزار می شود شرکت کرده و با خانواده های دهنده و گیرنده صحبت کرده و سوالات خویش را در این مورد از آن ها بپرسید.
· آيا ممکن است بدن فرد گیرنده ، عضو پيوندی را رد کند ؟
آمار موفقیت پیوند در اکثریت موارد بیش از ٧٠ درصد گزارش شده است. بدن گیرنده عضو پیوندی در صورت عدم مراقبت صحیح فرد از خود و یا در موارد بسیار نادر بطور خود بخودی ، می تواند عضو پیوندی را رد کند.
· اگر عضو پيوندی، توسط بدن فرد گيرنده رد شود چه خواهد شد؟
در اکثریت مواقع در صورت تشخیص بموقع رد پیوند ، امکان درمان آن وجود خواهد داشت. کنترل دقیق بیمار بعد از انجام پیوند عضو ، مصرف مرتب دارو های مربوطه و انجام آزمایشات لازم می تواند از رد کامل پیوند پیشگیری نماید.
گرچه كمك به همنوع در پيشينه تاريخي و فرهنگي كشور ایران از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است اما در عمل و در حال حاضر آمار اهداي عضو در کشور ایران در افراد مبتلا به مرگ مغزي به سطح قابل قبولي نرسيده است.
آمارهاي جهاني نشان مي‌دهد که در حال حاضر، ميزان اهداي عضو در ايران به ازاي هر يک ميليون نفر، ۳/۲ نفر است که با شاخص‌هاي مطلوب جهاني فاصله‌اي چشمگير دارد. بر اين اساس، اسپانيا با ۳۵ پيوند در هريک ميليون جمعيت، بهترين وضعيت را دارد و در ديگر کشور‌هاي اروپايي و آمريکا اين عدد بين ۱۰ تا ۲۵ در ميليون متغير است.
البته اين رقم تا چند سال پيش در ايران تنها ۷/۱ در ميليون بود که با تلاش‌هاي انجام شده اکنون به عدد ۳/۲ رسيده است که هرچند افزايش ناچيزي داشته است اما حکايت از روند رو به رشد آمار پيوند عضو در ايران دارد .
· چه اعضاء و بافت های قابل اهداء می باشد؟
اعضاء قابل اهداء قلب و ريه ها ، کبد و روده ها ، لوزالمعده و کليه ها می باشد. علاوه بر این اعضا، برخی از بافتهای بدن نیز قابل پیوند می باشند. بااهداء قرنيه می توان بينایی رابه فردی که دچار صدمه شديد به چشم شده باز گرداند. تاندون و غضروف باعث باز سازی اعضاء آسيب ديدهٔ مربوطه می شوند. پيوند استخوان می تواند مانع قطع عضو در سرطان استخوان شود. دريچه قلب برای کودکان با بيماری مادرزادی دريچه ای و بزرگسالان با دريچه آسيب ديده به کار می رود. پيوند پوست نجاتبخش بيماران با سوختگی شديد می باشد. پیوند مغز استخوان تنها درمان ممکن در بعضی از سرطان های خون می باشد. برخلاف عضو، بافت می تواند تا ۲۴ ساعت بعد از مرگ فرد اهداء شود و حتی می توان آن را برای مدتهای طولانی ذخيره کرد.
· آيا فرد زنده هم می تواند اهداء کننده باشد؟
بله، در بعضی شرايط.
اهداء کليه يکی از معمولترين اعضاء اهدائی افراد زنده می باشد. زيرا يک فرد سالم با يک کليه هم قادر است به زندگی طبيعی خود ادامه دهد. در ضمن زمان بقاء کليه پيوندی از افراد زنده نسبت به فرد فوت شده طولانی تر است. قسمتی از کبد يا ريه و در موارد نادر قسمتی از روده کوچک نيز قابل اهداء می باشد.
·آیا در صورت مرگ طبیعی نیز امکان اهدای عضو وجود دارد یا خیر؟
بله ؛ بعد از مرگ کامل به صورت طبیعی تا ۴۸ ساعت نسوجی مانند قرنیه ، دریچه قلب ، استخوان و تاندون قابل اهدا می باشند.
· آيا اهداء کنندگان عضو از نظر بيماريهای خاص غربالگری خواهند شد؟
همه اهداء کنندگان عضو از نظر ایدز و هپاتیت و یک سری بدخیمی ها مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
· آيا داشتن ” کارت اهداء عضو ” برای اهداء اعضاء پس از مرگ کفایت می کند ؟
بسیار مهم است که نزدیکان نیز در جریان این امر خداپسندانه قرار گیرند تا در زمان فوت فرد در خصوص اهداء عضو غافلگير نشوند و آنرا مصيبتی افزون بر از دست دادن عزیز خود ندانند چرا که ، بنا بر قانون جمهوری اسلامی ایران و اکثریت کشورهای جهان برای اهدای عضو رضایت اولیای دم ضروری میباشد و حتی علارغم داشتن کارت اهدای عضو در صورت عدم رضایت اولیای دم اهدای عضو صورت نخواهد گرفت.
* با در نظر گرفتن لزوم رضایت اولیای دم از اهدای عضو دلیل دریافت کارت چیست ؟
کارت اهدای عضو نشان دهنده آرزوی قلبی فرد در مورد اهدای اعضای خویش می باشد و همین امر می تواند با نشان دادن خواسته ء فرد به اولیای دمش تصمیم گیری را برای آن ها در آن زمان حیاتی آسان تر نماید و ضمنا این کارت می تواند جنبه فرهنگ سازی نیز داشته باشد.
*آیا به همراه داشتن کارت اهدای عضو به صورت مدام ضروری می باشد ؟
با در نظر گرفتن لزوم رضایت اولیای دم برای اهدای عضو توصیه می شود فرد دارنده کارت اهدا خانوادهء خود را از رضایت قلبی برای این امر مطلع سازد و در صورت اطلاع خانواده از این امر لزومی به همراه داشتن مداوم کارت نیست.
*آیا باطل کردن کارت اهدای عضو بعد از تکمیل فرم امکان پذیر می باشد ؟
بله ؛ در هر زمان که از داشتن کارت منصرف شوید می توانید با اعلام خواسته خود به مسئولین تقاضای خود را لغو کنید. هر چند با در نظر داشتن رضایت اولیای دم برای اهدا تنها با اعلام خواسته خود به اولیای دم خویش میتوانید از این امر خودداری کنید.
· واحد فراهم آوری اعضای پيوندی چگونه از وجود مرگ مغزی مطلع خواهد شد؟
بنا بر قانون، کليه بيمارستانها در سطح کشور اعم از دولتی و غیر دولتی موظفند موارد مرگ مغزی را به اطلاع این واحد برسانند. سپس هماهنگ کنندگان عضو پيوندی در محل حاضر شده و با خانواده فرد اهداء کننده در زمينه ابعاد قانونی و اخلاقی اهداء صحبت خواهند کرد.
* در صورت عدم حضور فرد دارنده کارت در ایران آیا انتقال وی به کشور صورت می گیرد؟
خیر؛ متاسفانه در حال حاضر امکان انتقال بیمار مرگ مغزی و یا عضو اهدایی از کشورهای دیگر به ایران وجود ندارد. ولی ممکن است در آن لحظه خاص فرد در ایران باشد !!!
· مراسم خاکسپاری فرد اهداء کننده چقدر به تاخير خواهد افتاد؟
کل مراحل اهداء و پیوند عضو ( اخذ رضایت از خانوادهٔ فرد اهدا کننده تا پايان برداشت و پيوند عضو ) معمولا ٣٦ ساعت بطول می انجامد.
· آيا خانواده های فرد اهداء کننده و فرد گیرنده عضو پیوندی یکدیگر را ملاقات خواهند کرد ؟
خیر، هويت طرفين محرمانه خواهد ماند، البته تعدادی از خانواده ها تمايل خواهند داشت که از طريق نامه های بی نام و نشان (با همکاری واحد فراهم آوری اعضای پيوندی) با هم مکاتبه داشته باشند و ما نیز هر ساله تحت کنترل واحد پیوند در جشن نفس امکان دیدار آن ها را فراهم می کنیم.
· چه کسی اولویت دريافت اعضاء و بافت های پيوندی را در زمان اهداء خواهند داشت ؟
لیست انتظار بیماران نیازمند در شبکه فراهم آوری اعضای پيوندی تنظیم و به روز میگردد ودر زمان اهداء،تخصیص اعضاء فقط توسط این مرکز صورت خواهد گرفت.
افزون بر سازگاری خونی و بافتی بیمار ، وخامت شرایط بالینی و طول مدت انتظار در لیست پیوند ، فاصله مکانی شخص از واحد فراهم آوری عضو پیوندی نیز در اولویت بندی و انتخاب گیرنده عضو پیوندی نقش دارد.
· آیا برای انتخاب گیرنده عضو پیوندی پارتی بازی صورت می گیرد یا خیر؟
خیر ؛ فردی که مسئول انتخاب گیرنده عضو می باشد فردی ست در وزارت بهداشت و درمان پزشکی که لیست بیماران نیازمند اهدا در اختیار او بوده و ایشان بنا بر اولویت زمان ورود به لیست ،گروه خونی و همخوانی سایز گیرنده و دهنده فردی را انتخاب کرده و اعلام می دارند در نتیجه امکان مداخله افراد در این امر امکان پذیر نمی باشد.
· آیا در قبال عضو اهدا شده پولی به خانوده دهنده داده می شود یا خیر؟
خیر ؛ عضو پیوندی به صورت رایگان و به عنوان هدیه به خانواده گیرنده اهدا می شود و گیرنده نیز پولی بابت عضو پیوندی پرداخت نمی کند و برای تضمین این امر شما می توانید در جشن نفس که هر ساله مصادف با روز مادر برگزار می شود شرکت کرده و با خانواده های دهنده و گیرنده صحبت کرده و سوالات خویش را در این مورد از آن ها بپرسید.
· آيا ممکن است بدن فرد گیرنده ، عضو پيوندی را رد کند ؟
آمار موفقیت پیوند در اکثریت موارد بیش از ٧٠ درصد گزارش شده است. بدن گیرنده عضو پیوندی در صورت عدم مراقبت صحیح فرد از خود و یا در موارد بسیار نادر بطور خود بخودی ، می تواند عضو پیوندی را رد کند.
· اگر عضو پيوندی، توسط بدن فرد گيرنده رد شود چه خواهد شد؟
در اکثریت مواقع در صورت تشخیص بموقع رد پیوند ، امکان درمان آن وجود خواهد داشت. کنترل دقیق بیمار بعد از انجام پیوند عضو ، مصرف مرتب دارو های مربوطه و انجام آزمایشات لازم می تواند از رد کامل پیوند پیشگیری نماید.