تدابیر مربوط به فصل تابستان

[معصومه بانو]

اگر مزاج جبلی شما گرم و خشک یا گرم و تر است یا جوان هستید و مزاج سنی شما تابستانی است یا در تابستان، گرما و غلبه صفرا بیش از پیش شما را اذیت می کند یا زود عصبانی می شوید، آب زیاد می خورید، حوصله تان کم است، خشکی موی سر، شوره و ریزش مو دارید، توصیه می شود تدابیر ذیل را در فصل گرما رعایت نمایید:


1. برای رفع عطش بجای استفاده از نوشابه، ساندیس و آب میوه های کارخانه ای (مانند رانی، سن ایچ و ...)، از شربتهای طبیعی با طبع سرد و یا همچنین بستنی سنتی مورد تایید، استفاده کنید. مثلاً می توانید خاکشیر، شربت آبلیمو، به لیمو، گلاب و یا عرق کاسنی میل کنید و یا عناب را شربت کنید و بخورید

.
2. مواد غذایی با طبع گرم و خشک کمتر میل کرده و یا آنها را به همراه مصلحات مربوطه میل کنید. سرد و تر فراوان بخورید. از مصرف خشکی ها و سرخ کردنی ها نیز حتی الامکان خودداری کنید.


3. ترکیب عرق کاسنی و شاتره به همراه یک قاشق مربا خوری اسپرزه را شربت کرده و حتماً روزانه میل کنید.


4. اگر گرما بر شما غلبه کرده است، می توانید رب انار را با آبغوره مخلوط و بگذارید یک جوش کوچک روی گاز بخورد و در یخچال بگذارید و از آن هر شب 3-4 قاشق یک ساعت قبل از خواب میل نمایید.

5. قبل از ورود به فصل گرما حجامت بکنید چون حجامت بدن را خنک می کند، برای اینکار آخر خرداد در ایام حزیران (که از 23 خرداد ماه شروع می شود)، بهترین وقت برای حجامت می باشد.

6. طبع اکثر چای های طبیعی و دم نوشهای مجاز نیز گرم یا معتدل هستند. لذا از مصرف دم نوشهای غلیظ و یا زیاده روی در مصرف آنها خودداری کنید. می توانید دم کرده آلبالو بخورید یا از چای های رقیق شده همچون دارچین استفاده کنید.

7. افرادی که طبیعتشان گرم است معمولاً در فصل گرما، عرق سوز می شوند که توصیه می گردد حتماً موارد فوق الذکر را رعایت نمایند و با آب ولرم حمام کنند.
برای رفع مشکل قسمتی از بدن که عرق سوز شده است نیز میتوانید بر روی محل عرق سوز شده، ضماد زرد (یا روغن زرد محلی) بمالید.

8. در ماه های گرم سال بهتر است صبح ناشتا آب خنک (نه آب یخ و خیلی سرد) میل کنید. وعده ناهار را سعی کنید غذای پختنی میل نکنید. آب دوغ خیار، نان با کاهو و سکنجبین، نان و طالبی . خربزه و گرمک ناهار مناسبی است. استفاده از آش دوغ، آش انار، آش سماق مناسب است.
از مصرف غذاهای گرم و پر ادویه ، خورش های گرم مثل فسنجان و خرما و غذاهای غلیظ و سنگین و دیر هضم مثل کله پاچه و حلیم بپرهیزید. تخم مرغ را هم به صورت نیم پز و عسلی میل کنید. از میوه های تابستانی و سبزیهای خنک مثل کاسنی، خرفه، گشنیز، اسفناج و کاهو بیشتر بهره ببرید.


9. خوردن آب بسیار سرد و یخ، خصوصاً در حالت ناشتا و یا بعد از برخاستن از خواب، بسیار مضر می باشد. اصولاً آب خنک برای هوای گرم دمای مطلوب است و آب ولرم یا معمول برای هوای سرد مناسب است و نباید آب یخ و بسیار سرد را میل کرد.

10. از مصرف مواد کارخانه ای خودداری کنید و کاکائو، سس و آب کلردار مصرف نکنید این گونه مواد باعث می شوند تا کبد شما گرم تر شود و در کم حوصلگی و عصبی شدن شما تاثیر می گذارند.

11. اگر غلبه صفرا داشته و فردی عصبانی هستید، استفراغ چرب کنید، برای اینکار باید یک غذای چرب مانند آب گوشت دنبه دار میل نمایید و بعد از بیست تا سی دقیقه از خوردن غذا، یعنی زمانی که صفرا تحریک شده و به داخل معده ریخته است مقداری آب نمک بهمراه سکنجبین خورده و بعد با تحریک گلو، استفراغ نمایید. شما باید یکی دو بار این کار را انجام دهید

.
تذکر :
- افراد دارای مزاج جبلی بلغمی یا سالمندان نیاز به رعایت موارد فوق الذکر ندارند.

- به افراد غیر سالمند که دارای مزاج جبلی سودایی یعنی سرد و خشک هستند، برای اینکه خشکی فصل تابستان اذیتشان نکند، توصیه می شود از مواد غذایی با طبع خشک (سرد و خشک یا گرم و خشک) در تابستان کمتر استفاده کنند و از رطوبت بخشی میوه های تابستانی و کاهو استفاده نمایند.

 

[Fa.Sa]

تدابیر طب سنتی برای فصل تابستان را بخوانید

توجه داشته باشید که در طب سنتی پرهیز بر درمان مقدم است.

مزاج فصل تابستان گرم و خشک است؛ به عبارت دیگر، گرما در این فصل بیش‌ترین حد خود را دارد و خشکی هوا و طبیعت هم بیشتر است. سبک زندگی افراد در فصول مختلف متفاوت است و غذاهایی که فرد در فصول مختلف می‌خورد باید متفاوت باشند وگرنه بیمار خواهد شد. حتی حالت خواب و میزان فعالیت‌های بدنی و... نیز باید تفاوت داشته باشد.

در فصل تابستان از چه مواد غذایی باید پرهیز کرد؟
در فصل تابستان از نظر غذا، باید بدانیم از چه مواد غذایی پرهیز کنیم. توجه داشته باشید که در طب سنتی پرهیز بر درمان مقدم است و آغاز کار حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها پرهیز است، به این صورت که از مصرف مواد غذایی مضر پرهیز شود.

* در فصل تابستان افراد با مزاج گرم و خشک، بیشتر در معرض آسیب می‌باشند، زیرا به دلیل گرم و خشک بودن مزاج این افراد و همچنین فصل تابستان، احتمال خطر در این افراد بیشتر است؛ بنابراین در این فصل باید از تمام خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایی که حرارت بدن را بالا می‌برند و باعث خشکی می‌شوند، پرهیز کرد، مخصوصاً مواد غذایی تند از قبیل فلفل و زنجبیل، دارچین، زعفران، سس‌های تند، خردل، سبزیجات تند مانند سیر، پیاز، ترخون، نعناع، تره، شاهی، شوید و... در نتیجه باید از غذاهای پخته ساده بدون ادویه‌جات استفاده شود.

* این افراد باید در مصرف نمک و غذاهای شور و تنقلات مانند چیپس شور، آجیل شور و... در فصل تابستان احتیاط نمایند. مثلاً در صورت مصرف بادام یا فندق، از انواع خام آن و به مقدار کم استفاده کنند. اکثر مغزها مزاج گرم و خشک دارند و همه افراد به ویژه کسانی که مزاج گرم و خشک دارند، نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنند.

* سرخ کردن، بو دادن و تفت دادن باعث گرم و خشک شدن مزاج می‌شوند، بنابراین نباید در مصرف غذاهای تهیه‌شده به این روش‌ها زیاده‌روی شود.

* در مورد شیرینی‌جات نیز به همین ترتیب است، چون پایه مزاج این مواد هم گرم است، بنابراین نباید در مصرف شیرینی‌ها، شکلات‌ها و حتی شیرینی‌جات طبیعی مانند عسل، کشمش، مویز و میوه‌های شیرین مانند انجیر، نارگیل، موز، خربزه، آناناس و... در فصل تابستان زیاده‌روی شود.

* گوشت‌های قرمز مخصوصاً به دلیل داشتن گرما و حرارت زیاد باید کمتر مصرف شوند. به ویژه گوشت پرندگانی مانند کبک و بلدرچین که گرمای بسیار زیادی نسبت به گوشت گوسفند دارند و همچنین گوشت شتر هم به دلیل گرمای زیاد نباید زیاد مصرف شوند.

* از مصرف غذاهایی مانند فسنجان، گردو و کنجد نیز به دلیل گرم بودن مزاجشان باید در این فصل پرهیز شود.

مواد غذایی مفید در این فصل کدام‌اند؟
* توصیه می‌شود در فصل تابستان از خنکی‌جات (مانند آب‌دوغ خیار، ماست، خیار و کمی نان، سبزیجات خنک مانند خیار، کاهو، کدو خورشتی (سبز)، گشنیز، اسفناج، ماست و اسفناج) استفاده شود.

* توصیه می‌شود نوع غذاهایی که در تابستان مصرف می‌شوند، پختنی و آب‌پز باشد و غذاها کباب و یا سرخ نشوند. مصرف غذاهایی مانند آش، سوپ، خورش سبزیجات که سبزی آن‌ها سرخ نشده باشد، حبوبات آن کم بوده، مقدار زیادی گوشت نداشته باشند، کمی ترش باشند مثلاً با غوره، آب‌غوره، آب‌لیمو، لیمو و نارنج تهیه‌شده باشند مخصوصاً سوپ جو و آش جو (به دلیل خنک بودن) بسیار مفید بوده و از بهترین غذاها برای رفع عطش و حرارت بدن می‌باشند.

* مصرف میوه‌جات میخوش یا ملس (بین ترش و شیرین) مانند زرشک و آب زرشک، شاه‌توت، تمشک، سیب ترش، آلبالو، گوجه‌سبز، انار، هلو، زردآلو، هندوانه و گریپ‌فروت بسیار مفید است.

* مصرف سالادها در این فصل بسیار توصیه می‌شود، زیرا معمولاً مزاج‌های سرد و تر دارند (کاهو، خیار، آب‌لیمو و...).

* خوردن ترشیجات در این فصل مفید است، به شرط اینکه ترشی خیلی تند نشده باشد که در این صورت، حرارت آن‌ها بالا می‌رود.

* مصرف کافی آب، لبنیات مانند دوغ و ماست مفید است.

* مصرف گوشت‌های سفید نسبت به گوشت‌های قرمز در این فصل مناسب‌تر است. گوشت‌های سفید (مانند مرغ و ماهی) گرمای کمتری دارند، مخصوصاً ماهی که با داشتن مزاج سرد و تر، برای این فصل بسیار مناسب است به شرطی که خیلی سرخ نشده و ادویه‌جات تند نیز خیلی به آن اضافه نشود.

نکات
* باید توجه داشت که افراد با مزاج سرد، در مصرف این مواد غذایی مفید ذکرشده، حتی در فصل تابستان، زیاده‌روی نکنند.

* در این فصل باید گرسنگی و تشنگی را سریع برطرف کرد، زیرا به دلیل حرارت فصل و مزاج، ممکن است معده در صورت خالی ماندن آسیب ببیند.

* در این فصل باید استراحت بیشتری داشت تا مزاج خنک شود.

* استحمام کردن، دوش آب خنک، شنا کردن در آب روان با رعایت‌های مربوطه، پوشیدن لباس‌های خنک نخی و ورزش‌های سالنی که زیر آفتاب نباشند در فصل تابستان مفید است، ولی در انجام ورزش‌های گرم و خشک مانند فوتبال، دویدن و ... مخصوصاً در طی روز و زیر آفتاب یا فضای باز نباید در این فصل زیاده‌روی شود.

* ناهار باید در این فصل کم و سبک باشد، چون وسط روز هوا بسیار گرم و قوه هاضمه ضعیف است و در نتیجه غذای وسط روز نباید سنگین باشد.

* در این فصل باید کلاً از غذاهای با هضم راحت مانند ماهی‌های کوچک، جوجه مرغ، مرغ و ... استفاده شود.

* مصرف آب داغ و توقف در زیر نور خورشید نیز در فصل تابستان مضر است.

دکتر سید مهدی میرغضنفری، دکتر روشنک قدس (متخصص طب سنتی)

گردآوری: گروه سلامت سیمرغ​