موقعیت طبیعی و شرایط خاص جغرافیایی فلات ایران موجب شده است سرزمین ما در زمره یکی از نخستین زیستگاه های انسان پیش از تاریخ به شمار رود. از قدیمی ترین سکونتگاه های انسانهای اولیه در ایران می توان به حوزه رودخانه خراسان در شرق ایران اشاره کرد.
قدمت آثار کشف شده در این ناحیه به یک میلیون تا 800 هزار سال پیش از میلاد مسیح می رسد. همچنین آثار بسیاری از جمله تکه های استخوان و چاقو های سنگی از دوره پارینه سنگی در غارهای ارتفاعات زاگرس کشف شده است که قدمت آنها هم به 100 تا 20 هزار سال پیش می رسد.
جدیدترین تحقیقات زمین شناسی نشان می دهد که حدود 10هزار سال پیش در مرکز فلات ایران دریاچه وسیعی وجود داشته است که با پایان یافتن دوره بارندگی و آغاز دوره خشکسالی، رو به خشکی نهاده و در نتیجه زمین های باتلاقی آن به چمنزار و چراگاه وسیعی تبدیل شده است.
این تغییرات جغرافیایی باعث شده تا ساکنان فلات ایران به تدریج از درون غارها خارج شوند و در مکان های امنی چون بالای تپه های گرد آمده و برای خود خانه های کوچک گلی بسازند. ساکنان این خانه ها به مرور زمان دریافتند که علاوه بر شکار از طریق کشاورزی و رام کردن حیوانات نیز می توانند برای خود غذا تولید کنند.
این مردم که تا آن زمان برای نگهداری آب و غذا فقط از ظروف سنگی استفاده می کردند موفق شدند با شکل دادن گل خام و پختن آن نخستین ظروف گلی را بسازند.
از مهم ترین مکان های باستانی متعلق به عصر نوسنگی فلات ایران، می توان به تپه های سیلک کاشان، گنج دره هرسین، علی کش دهلران و تپه حاجی فیروز در نقده آذربایجان غربی اشاره کرد.
در ادامه به برخی از مهمترین تمدن های ادوار کهن ایران خواهیم پرداخت.
تمدن جیرفت
تا مدت ها چنین تصور می شد که کهن ترین تمدن جهان در سومر عراق پا گرفته است؛ اما کشف یک زیگورات عظیم با قدمت بیش از پنج هزار سال ، آثار سنگی بسیار و همچنین کتیبه های آجری به خطی ناشناخته از منطقه جیرفت ایران باعث شد باستان شناسان درباره دانسته ها و ادعاهای پیشین خود تجدید نظر کنند.
آنان با بررسی دوباره کتیبه هایی که از پیش در مناطق مهم باستانی کشف شده بودند، سعی کردند اطلاعات بیشتری درباره این تمدن عظیم و ناشناخته بدست آورند و در نهایت پس از تحقیقات فراوان به تعدادی کتیبه دست یافتند.
در یکی از این اسناد لز خرابه های شهر اوروک در جنوب بین النهرین به دست آمده است، داستان کشمکش میان پادشاه سومر با فرمانروای سرزمین ثروتمندی به نام «ارت» ثبت شده بود و در کتیبه دیگر ، پادشاه سومری سعی کرده بود با گذر از شهر شوش و 7 رشته کوه، به سرزمین ارت حمله کند. بررسی دقیق این کتیبه ها و آثار کشف شده این قضیه را به اثبات نزدیک می کندکه شهر افسانه ای و گمشده ارت که در شرق ایران قرار دشته به احتمال زیاد همان شهر جیرفت است.
از آثار کشف شده در حوزه تمدن جیرفت می توان به ظورف و پلاک های سنگی با نقوش بسیار ظریف از موجوداتی چون عقاب ، عقرب و پلنگ اشاره کرد که نظیر آنها در هیچ یک از محوطه های باستانی جهان کشف نشده است.
شاید با ادامه اکتشافات و تحقیق روی آثار کشف شده، باستان شناسان به این نتیجه برسند که از این پس به جای بین النهرین عراق، می بایست جیرفت ایران را مهد کهن ترین تمدن بشری در جهان نامید!
شهر سوخته
از دیگر مناطق باستانی کشورمان که احتمالا ارتباط نزدیکی با تمدن جیرفت داشته است، می توان به شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد. در این شهر کهن که حدود 5هزار سال پیش به خاطر آتش سوزی مهیب یا خشکسالی متروک شده، آثار بسیاری کشف شده است.
از جالب ترین این آثار می توان به جام سفالی کوچکی اشاره کرد که روی آن پنج تصویر پیاپی از یک بز در حال حرکت ترسیم شده است. با چرخاندن جام، نقاشی متحرکی از یک بز کوهی می بینیم که با دو پرش بر بالای درختی می جهد و از برگ آن تغذیه می کند!
این ظرف دربردارنده نخستین انیمیشن در تاریخ تمدن جهان است.
منبع:سیمرغ
قدمت آثار کشف شده در این ناحیه به یک میلیون تا 800 هزار سال پیش از میلاد مسیح می رسد. همچنین آثار بسیاری از جمله تکه های استخوان و چاقو های سنگی از دوره پارینه سنگی در غارهای ارتفاعات زاگرس کشف شده است که قدمت آنها هم به 100 تا 20 هزار سال پیش می رسد.
جدیدترین تحقیقات زمین شناسی نشان می دهد که حدود 10هزار سال پیش در مرکز فلات ایران دریاچه وسیعی وجود داشته است که با پایان یافتن دوره بارندگی و آغاز دوره خشکسالی، رو به خشکی نهاده و در نتیجه زمین های باتلاقی آن به چمنزار و چراگاه وسیعی تبدیل شده است.
این تغییرات جغرافیایی باعث شده تا ساکنان فلات ایران به تدریج از درون غارها خارج شوند و در مکان های امنی چون بالای تپه های گرد آمده و برای خود خانه های کوچک گلی بسازند. ساکنان این خانه ها به مرور زمان دریافتند که علاوه بر شکار از طریق کشاورزی و رام کردن حیوانات نیز می توانند برای خود غذا تولید کنند.
این مردم که تا آن زمان برای نگهداری آب و غذا فقط از ظروف سنگی استفاده می کردند موفق شدند با شکل دادن گل خام و پختن آن نخستین ظروف گلی را بسازند.
از مهم ترین مکان های باستانی متعلق به عصر نوسنگی فلات ایران، می توان به تپه های سیلک کاشان، گنج دره هرسین، علی کش دهلران و تپه حاجی فیروز در نقده آذربایجان غربی اشاره کرد.
در ادامه به برخی از مهمترین تمدن های ادوار کهن ایران خواهیم پرداخت.
تمدن جیرفت
تا مدت ها چنین تصور می شد که کهن ترین تمدن جهان در سومر عراق پا گرفته است؛ اما کشف یک زیگورات عظیم با قدمت بیش از پنج هزار سال ، آثار سنگی بسیار و همچنین کتیبه های آجری به خطی ناشناخته از منطقه جیرفت ایران باعث شد باستان شناسان درباره دانسته ها و ادعاهای پیشین خود تجدید نظر کنند.
آنان با بررسی دوباره کتیبه هایی که از پیش در مناطق مهم باستانی کشف شده بودند، سعی کردند اطلاعات بیشتری درباره این تمدن عظیم و ناشناخته بدست آورند و در نهایت پس از تحقیقات فراوان به تعدادی کتیبه دست یافتند.
در یکی از این اسناد لز خرابه های شهر اوروک در جنوب بین النهرین به دست آمده است، داستان کشمکش میان پادشاه سومر با فرمانروای سرزمین ثروتمندی به نام «ارت» ثبت شده بود و در کتیبه دیگر ، پادشاه سومری سعی کرده بود با گذر از شهر شوش و 7 رشته کوه، به سرزمین ارت حمله کند. بررسی دقیق این کتیبه ها و آثار کشف شده این قضیه را به اثبات نزدیک می کندکه شهر افسانه ای و گمشده ارت که در شرق ایران قرار دشته به احتمال زیاد همان شهر جیرفت است.
از آثار کشف شده در حوزه تمدن جیرفت می توان به ظورف و پلاک های سنگی با نقوش بسیار ظریف از موجوداتی چون عقاب ، عقرب و پلنگ اشاره کرد که نظیر آنها در هیچ یک از محوطه های باستانی جهان کشف نشده است.
شاید با ادامه اکتشافات و تحقیق روی آثار کشف شده، باستان شناسان به این نتیجه برسند که از این پس به جای بین النهرین عراق، می بایست جیرفت ایران را مهد کهن ترین تمدن بشری در جهان نامید!
شهر سوخته
از دیگر مناطق باستانی کشورمان که احتمالا ارتباط نزدیکی با تمدن جیرفت داشته است، می توان به شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد. در این شهر کهن که حدود 5هزار سال پیش به خاطر آتش سوزی مهیب یا خشکسالی متروک شده، آثار بسیاری کشف شده است.
از جالب ترین این آثار می توان به جام سفالی کوچکی اشاره کرد که روی آن پنج تصویر پیاپی از یک بز در حال حرکت ترسیم شده است. با چرخاندن جام، نقاشی متحرکی از یک بز کوهی می بینیم که با دو پرش بر بالای درختی می جهد و از برگ آن تغذیه می کند!
این ظرف دربردارنده نخستین انیمیشن در تاریخ تمدن جهان است.
منبع:سیمرغ