الهه خورشید
متخصص بخش خانه و خانواده
مطلبی جامع درباره تیک عصبی یا شایعترین مشکل روانی و راه حل آن
تيك، يكي از شايع ترين مشكلات رواني است كه به گفته كارشناسان دلايل شيوع آن چندان مشخص نيست، ولي تخمين زده مي شود بين 5 تا 25 درصد كودكان در سنين مدرسه نيز نوعي از اختلال تيك را تجربه مي كنند. تيك ها حركات غيرطبيعي ناگهاني، مكرر، سريع و هماهنگي هستند كه معمولا به راحتي قابل تقليد هستند...
حركات به صورتي مشابه مكررا رخ مي دهند و بيمار قادر است به صورتي ارادي براي مدتي كوتاه آن ها را مهار كند، اما اين امر ممكن است سبب اضطراب بيمار شود. تيك ها در نتيجه فشار رواني تشديد مي شوند و حين فعاليت هاي ارادي و تمركز فكري كاهش يافته و در خواب از بين مي روند.
دكتر عليرضا پيرخائفي، روان‌شناس و عضو هيئت علمي دانشگاه، تيك ها را فعاليت هاي حركتي - صوتي مي داند كه به صورت ناگهاني اتفاق مي افتند و در آن، فرد توان مقاومت خود را از دست داده و ظاهرا مقابله با آن هيچ فايده‌اي نخواهد داشت.
وي، پريدن گوشه چشم، پرش در ناحيه گردن و حركات اضافه در شانه را از تيك هاي حركتي مي داند و در خصوص تيك هاي صوتي ابراز مي كند، در اين گونه تيك ها علاوه بر تكان هاي عضلات، سيستم صوتي نيز(مانند صاف كردن گلو، خرخر كردن و بالا كشيدن بيني و …) درگير مي شود.تيك هايي كه به تازگي آغاز شده‌اند، اغلب نياز به درمان ندارند.
توصيه مناسب به والدين و اطرافيان كودك مبتلا به تيك اين است كه توجهي به تيك ها نداشته باشند، زيرا تمركز روي تيك، باعث تشديد آن مي شود.
اكثر تيك هايي كه تازه آغاز شده‌اند، مسير محدود و گذرايي دارند و به سمت اختلال جدي تري پيش نمي روند و حداكثر طي دوره‌هاي استرس آور عود مي كنند. معدودي از تيك ها بيشتر از يك سال طول مي كشند.
تيك در آقايان سه برابر بيشتر از خانم ها است و تيك هاي مزمن بيشتر بين سنين 6 تا 12سالگي ديده مي شوند.
تيك ها را مي توان بر اساس ساده يا متعدد بودن، گذرا و مزمن بودن به 4 گروه تقسيم كرد:
تيك‌هاي ساده گذرا:
در كودكي بسيار شايع‌اند و معمولا پس از يك سال (اغلب طي چند هفته) خود به خود بهبود مي يابند و عمدتا نياز به درمان ندارند. تيك هاي حركتي معمول كه اغلب در حدود 5/3سالگي شروع مي شوند ،به كودكان كمك مي كنند تا انرژي عصبي را آزاد كنند. 75 درصد از كودكان، اين نوع تيك را در عرض 6 ماه پشت سر مي گذارند.
اگر كودك شما گرفتار تيك شد، بهترين راه، ناديده گرفتن آن است. هيچ گاه او را سرزنش نكرده و يا تنبيه نكنيد. شما مي توانيد براي جلوگيري از تبديل شدن اين عمل به يك عادت، با تمرين كردن روش هاي پيشگيرانه، به كودكان تان كمك كنيد، ولي تيك هاي گذرا نبايد در برنامه كامل ترك عادت مورد توجه قرار گيرد.
تيك هاي مزمن:
اگر تيك بيش از 12ماه ادامه يابد، تيك مزمن محسوب مي شود. تيك هاي مزمن پايدار هستند و معمولاً انقباض ماهيچه در آن ها بيش از حد و بسيار شديد است. اين تيك ها مشخصاً به صورت حمله هاي دوره‌اي هستند و غالباً شدت آن ها ماه به ماه، روز به روز يا حتي ساعت به ساعت تغيير مي كند. در حقيقت رفتار تيكي ممكن است براي هفته ها يا ماه‌ها كاملاً محو، اما دوباره ظاهر شود.
ممكن است در هر سني پديدار شوند، اما اغلب در كودكي شروع مي شوند. درمان در اكثر موارد لازم نيست. بايد به بيمار توضيح داد كه اين اختلال اهميتي ندارد.
تيك هاي ساده يا متعدد مداوم:
معمولا از كودكي يا نوجواني و قبل از 15سالگي آغاز مي شود. در بسياري از موارد تيك هاي موردي روي مي دهد، اما بهبود كامل در خاتمه نوجواني رخ مي دهد.
سندرم تيك هاي حركتي و صوتي متعدد مزمن:
اين سندرم به نام پزشك فرانسوي اي كه نخستين بار اين بيماري را توصيف كرد، "سندرم ژيل دولا توره" ناميده مي شود.
اين اختلال معمولا همراه با تحريك پذيري و وسواس است كه مي تواند موجب رانده شدن فرد از اجتماع شود و اين واكنش هاي اجتماعي منفي مي تواند فرد را به افسردگي دچار كند و حتي در بعضي مواقع او را به سوي خودكشي نيز سوق دهد. تيك هاي توره درصورت عدم درمان مي توانند به حالتي مزمن در فرد تبديل شود. در اين افراد حركات لب و دهان شان به گونه‌اي هست كه انگار حرف هاي ركيك به زبان مي آورند، در صورتي كه اين طور نيست. به جز تيك هاي گذرا در ساير تيك هاي عصبي احتمال بازگشت وجود دارد.
علت ها:
زماني اعتقاد بر اين بود كه تيك ها علاوم بيروني احساسات سركوب شده و كشمكش‌هاي دروني اند. امروزه در بسياري از نقاط جهان آن را تركيبي از عوامل محيطي و زيستي مي دانند. تيك تقريباً در يك سوم موارد، پايه ژنتيك دارد، اما در برخي حالات ممكن است.
اين عادت از طريق تقليد به دست آيد. همچنين مشخص شده است كه رفتارهاي تيكي در زمان فشارهاي عصبي افزايش مي يابد كه اين امر به "تيك عصبي" منجر مي شود.
در صورتي كه از وجود تيك هاي عصبي در كودك تان رنج مي بريد، نكات زير را مد نظر داشته باشيد:
كاهش فشار روحي:
به لحاظ اين كه رفتارهاي تيكي غالباً با فشار روحي تشديد مي شوند، مواردي را در زندگي كودك تان جست وجو كنيد كه ممكن است منشأ ناراحتي يا نگراني او باشند. مثلا ببينيد آيا او تلاش مي كند كه از تكاليف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آيا انتظارات ورزشي او بالاست؟
براي كاهش تنش‌هاي احتمالي كودك و ايجاد آرامش و اطمينان در او، تا آنجا كه ممكن است موقعيت‌هاي فشارزا را از بين ببريد و با او مهربان باشيد. تعداد تيك ها اغلب با كاهش فشار روحي، تقليل مي يابند.
چه بايد كرد؟
يكي از نكاتي كه درباره ي انواع تيك ها حائز اهميت است، نوع برخورد و نگاه عوام به آن است كه باعث مي شود، فرد مبتلا دچار احساس ناخوشايندي شود و خود را از انظار پنهان كند و در صورت افزايش بيش از حد اين اختلال، حتي در رفتارهاي اجتماعي او نيز تاثير بگذارد.
اگر افراد با نشانه هاي طولاني مدت تيك مواجه شدند، بايد براي جلوگيري از اختلالات وسيع تر به روان پزشك يا روان شناس مراجعه كنند.