با طرح یک سوال کلامم را آغاز می‌کنم، اگر مسئله‌ای برای شما پیش آمد و نیازمند یاری و کمک دیگری بودید ( کمک مالی و یا معنوی ) جهت طلب کمک نزد چه کسی می‌روید؟
از خدا بخواه
سالم بن مكرم از امام صادق علیه السّلام روایت می كند كه فرمودند: حال یكى از اصحاب رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله وخیم شد زنش به او گفت: اگر ممكن است نزد حضرت رسول خدا بروید و رفع مشكل خود را از او بخواهید، آن مرد هم نزد رسول آمد و كنار آن جناب قرار گرفت هنگامى كه رسول خدا به او نگاه كردند، فرمودند: هر كس از ما چیزى بخواهد به او میدهیم، و هر كس چیزى طلب نكند خداوند او را بىنیاز میكند، آن مرد گفت: رسول خدا با این سخنان مرا در نظر گرفته است لذا از محضر آن حضرت بیرون شد و رفت و جریان را به زنش اطلاع داد. زن او گفت: رسول خدا هم بشر است شما بروید و عرض حاجت كنید، او بار دیگر نزد رسول خدا آمد بار دیگر رسول همان سخنان را تكرار كردند او هم چیزى نگفت و بیرون شد و این جریان سه بار تكرار گردید او بعد از این رفت و یک تیشه عاریت گرفت و بطرف كوه رهسپار شد و مقدارى هیزم جمع كرد و آن را به مدینه آورد و فروخت و مقدارى گندم تهیه كرد و به منزل برد و آن را با زن خود خوردند، او روز بعد هم همین كار را كرد هیزم آورد و فروخت او به این كار ادامه داد تا آن گاه كه یك تیشه خرید و بعد پولها را جمع كرد و از آن دو شتر و یك غلام خریدارى نمود سرانجام مقدارى سرمایه به هم كرد، و نزد رسول خدا آمد و جریان خود را گفت، رسول صلى اللَّه علیه و آله فرمودند من به شما گفتم هر كس از ما بخواهد به او میدهیم، و هر كس نخواهد خداوند به او میدهد. (ایمان و كفر / ج2/602 )
روزی مادی و معنوی دست خداست
پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: «اگر شما آن گونه كه شایسته است، بر خدا توكّل كنید، روزى شما هم مانند مرغان مىرسد، چنان كه صبح با شكم گرسنه از لانههاى خود بیرون مىآیند، و شب با شكمهاى سیر بازمىگردند. و فرمود: كسى كه از دیگران امید خود را قطع كند، و به سوى خدا متوجه شود، خداوند همه مخارج وى را تأمین مىفرماید، و كسى كه به عكس آن عمل نماید و از خدا به خلق او متوجه شود، خداوند او را به دنیا وامىگذارد، و كسى كه مىخواهد روزیش از جایى كه گمان ندارد برسد، باید به خدا توكّل كند. خداوند به داود علیه السّلام وحى فرستاد كه هیچ بندهاى نیست كه از خلق من امید خود را قطع كند و متوجّه من شود، مگر اینكه روزى او را مىرسانم، اگر چه همه اهل آسمان و زمین با او دشمن باشند و از در نیرنگ با او برآیند. (إرشاد القلوب / ترجمه سلگى/ ج1 / 315 ) رزاق اوست، چگونه است که آدمی در طلب رزق خویش به در خانه ای غیر از خانه رزاق رفته و از نیازمندی همچون خویش طلب روزی می‌کند.
امید نداشتن به غیر خدا
امام صادق علیه السلام فرمود: در بعضى از كتابها خواندهام كه خداوند مىفرماید: سوگند به عزت و جلالت و شكوه و والائى من بر عرشم، كه آرزوى هر آرزوكننده بر غیر خود را با ناامیدى قطع خواهم كرد، و در نزد مردم جامه خوارى بر تنش خواهم پوشاند، و از نزدیكم كنارش كرده و از فضلم دورش خواهم كرد، آیا آرزویش در شداید به غیر من است در حالى كه شداید به دست من است، بر غیر من امید مىبندد و به خیال خود در غیر از مرا مىكوبد در حالى كه كلید درها بدست من است، و آنها بسته هستند، و در من باز است به روى كسى كه مرا مىخواند كیست كه در گرفتارى به من امید بسته باشد كه امیدش را قطع كنم و در كار عظیمى به من امیدوار بوده كه ناامیدش كرده باشم، آرزوهاى بندگان را در نزد خود محفوظ داشته كه آنان به حفظ من رضایت نمىدهند: آسمانهایم را از كسانى (فرشتگان كه) از تسبیح من خسته و ملول نمىشوند پر كردهام، و امر كردمشان كه درها را میان من و بندگانم نبندند، ولى (مردم) به قول من اعتماد نمىكنند.
آیا نمىداند كسى كه دچار گرفتارى است گرفتاریش را غیر از من برطرف نمىكند مگر اینكه من اذن داده باشم، چگونه است كه بندهام را به من بىتوجه مىبینم، آنچه را سۆال نكرده بخشیدهام سپس از او باز پس گرفتم و رد آن را از من سۆال نمىكند و از غیر من سۆال مىكند، آیا نمىبیند كه قبل از مسألت به او عطا كنم، سپس اگر سۆال شوم سۆالم را پاسخ نگویم، مگر من بخیل هستم كه بندهام بخالت در حق من روا مىدارد؟ آیا جود و كرم از آن من نیست؟ آیا عفو و رحمت بدست من نیست؟
آیا مگر من محل آرزوها نیستم پس چه كسى غیر از من قطع امید كند، آیا آرزومندان نمىترسند كه به غیر من آرزو مىكنند،اگر اهل آسمانها و زمین همگى آرزو كنند و به هر یک از آنان تمام آنچه همگى آرزو مىكنند عطاء كنم ذرهاى از ملكم كم نمىشود چگونه ملكى كم شود كه من سرپرست آن هستم، بدا به حال ناامیدان از رحمت من، بدا به حال كسى كه نافرمانیم كند و مرا در نظر نگیرد. (جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت / 71 )
مردى از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم درخواست كرد كه چیزى به من بیاموز تا با انجام دادن آن خدا در آسمان و مردم در زمین مرا دوست داشته باشند، حضرت به او فرمود: (فقط) به آنچه در نزد خداست، چشم امید داشته باش تا خداوند تو را دوست بدارد، و به آنچه كه در نزد مردم است بىمیل و رغبت باش، تا مردم نیز تو را دوست داشته باشند. (پاداش نیكیها و كیفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال/ 461 )
اى در تو كمال بىنوائى ظاهر
بر مقصد خود نگشته هرگز قادر
زنهار مبر امید از فضل خداى
كز غیب شود گرهگشائى آخر
زنهار مبر امید از فضل خداى
كز غیب شود گرهگشائى آخر
مریم پناهنده
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
1. پاداش نیكیها و كیفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال
2. جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت
3. إرشاد القلوب / ترجمه سلگى/ ج1
4. ایمان و / ج2
5.دیوان امیر المومنین علیه السلام/ میبدی،زمانی