روش‌های جمع‌آوری از طبیعت
جهت نمونه‌برداری و جمع‌آوری کرم‌های خاکی روش‌های متعددی وجود دارد اما نکته مهم زمان و مکان نمونه‌برداری می‌باشد زیرا کرم‌های خاکی همیشه و همه جا پراکندگی یکسان ندارند. بهترین زمان جهت نمونه‌برداری هنگامی است که بر اثر بارندگی زیاد، کرمها جهت تنفس به سطح خاک می‌آیند مانند فصل‌های معتدل و مرطوب سال.همچنین مکان‌های نمونه‌برداری بسته به اینکه هدف از نمونه‌برداری چه باشد تفاوت دارد. بطور کلی می‌توان گفت، برای پیدا کردن کرم‌های خاکی که رنگ بدن آنها قرمز و از لحاظ جثه کوچک هستند، جنگل‌ها و مرغزارها جای مناسبی است و برای کرم‌های خاکی کرم و خاکستری رنگ، خاک‌هایی که مواد معدنی آنها زیاد است مکان مناسبی است
و .... .نکته مهم دیگری که قبل از انجام نمونه‌برداری بایستی مورد توجه قرار گیرد. هدف از انجام نمونه‌برداری می‌باشد، زیرا پس از به دست آوردن کرم‌های خاکی جهت مراحل بعدی آزمایشات، کارهای مختلفی بر روی آن صورت می‌گیرد، معمولاً 4 دلیل عمده برای نمونه‌برداری وجود دارد که عبارتند از:
الف ـ تشخیص و شناسایی کرم‌های خاکی یک منطقه
ب ـ تعیین جمعیت کرم‌های خاکی و بررسی میزان پراکندگی آنها در واحد سطح
ج ـ بدست آوردن تعداد زیادی کرم خاکی جهت کشت و پرورش
د ـ جمع‌آوری کرم‌های خاکی تکثیر شده در بسترهای مصنوعی جهت عرضه (تولید انبوه یا نیمه صنعتی)
از جمله روش‌های جمع‌آوری کرم‌های خاکی می‌توان به روش دستی، مکانیکی، الکتریکی و شیمیایی اشاره نمود که در ادامه هر یک از این روش‌ها را شرح خواهیم داد.
1ـ1ـ روش دستی
در این روش فقط احتیاج به یک بیل می‌باشد که توسط آن خاک‌های منطقه مورد نظر را زیرورو کرده و کرم‌های خاکی در میان خاکها را با دست جدا می‌نمائیم. از این روش برای اهداف الف و ج که در بالا یادشده استفاده می‌شود.
2ـ1ـ روش الکتریکی
بدین ترتیب می‌باشد که دو الکترود بطول 75 سانتی‌متر و عرض 8 تا 10 میلی‌متر را در خاک محل مورد نظر فرو می‌کنیم و آنرا به جریان برق وصل می‌نمائیم هدایت الکتریکی خاک به رطوبت آن بستگی دارد. اما معمولاً نفوذ جریان برق به اعماق خاک سبب بالا آمدن کرمها از نقب‌های زیر زمینی خودشان می‌شود. گر چه اگر سطح خاک خشک باشد کرمها بر عکس به سطح زیرین و یا پائین حرکت خواهند کرد با این روش کرم‌هایی که در حدود 20 سانتی‌متری تا یک متری الکترود هستند تحریک می‌شوند این روش برای نمونه‌برداری از کرم‌های خاکی که در مناطق عمیق خاک زیست می‌کنند استفاده می‌شود.
3ـ1ـ روش شیمیایی
از مواد شیمیایی مختلف که به صورت محلول در آمده‌اند جهت بالا آمدن کرم‌های خاکی از خاک استفاده می‌شود. به عنوان مثال محلول کلرید جیوه، فرمالین، آب‌نمک، پرمنگنات پتاسیم و ...
اگر 15 میلی‌لیتر محلول کلرید جیوه را در لیتر آب حل نمائیم و آنرا بسطح خاک بریزیم کرمها سریعاً به سطح خاک خواهند آمد و یا اگر 5/1 گرم پرمنگنات پتاسیم را در 8/6 لیتر آب حل نمائیم می‌توانیم برای یک مترمربع آنر مصرف نمائیم. 25 میلی‌لیتر فرمالین 40 درصد را در 56/4 لیتر آب حل نموده و سپس می‌توان در 36/0 مترمربع به کار گرفت که رایج‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین روش می‌باشد ولی اگر کرمها را جهت پرورش و نگهداری بخواهیم بایستی بلافاصله آنها را بوسیله آب شستشو دهیم و اثر فرمالین را از بدنشان پاک نمائیم. اما مناسب‌ترین و بی‌ضررترین روش جهت بالا آمدن کرم‌های خاکی استفاده از آب نمک غلیظ (در حد اشباع) می‌باشد. در این روش کرم‌های خاکی بدست آمده آسیبی ندیده و می‌توان در کلیه اهداف نمونه‌برداری از آنها استفاده نمود.
آزمایش: جمع‌آوری به وسیله مواد شیمیایی
1ـ یک ظرف 4 لیتری را از آب پرکنید، سپس به آن آنقدر نمک اضافه کنید تا حالت اشباع به خود بگیرد، آب نمک تهیه شده را بر روی زمینی به مساحت یک مترمربع m2 1×1 بریزید. سپس صبر کنید تا کرم‌های خاکی شروع به بیرون آمدن نمایند. کرمها را جمع‌آوری و تعداد آنها را در یک برگه جدا یادداشت نمائید.
2ـ یک ظرف 4 لیتری از آب پرکنید سپس یک قاشق غذاخوری به آن پرمنگات سدیم بیفزاید و آنرا خوب هم بزنید. محلول مگنات سدیم را بر روی زمینی به مساحت یک متر مربع m2 1×1 بریزید، سپس صبر کنید تا کرم‌های خاکی شروع به بیرون آمدن کنند، کرمها را جمع‌آوری و تعداد آنها را یادداشت نمائید.
تعداد کرم‌های جمع‌آوری شده را با یکدیگر مقایسه کنید. کدام روش کرمها را بهتر جدا می‌کند؟
2ـ1ـ روش‌های مکانیکی
در این روش با استفاده از فاکتورهای فیزیکی مانند نور و گرما کرم‌های خاکی را از خاک محیط کشت جدا می‌سازنند. بدین ترتیب که در کارخانه‌های کشت و تکثیر جهت جمع‌آوری کرم‌های خاکی، بستر آنها را در محل‌های خاصی ریخته که چند رشته المنت در بالای آن به همراه یک دستگاه نوری قوی قرار داشته و از قسمت زیرین آن آب سرد در جریان می‌باشد، بدین ترتیب کرم‌های خاکی که از نور و گرما گریزان هستند به قسمت پائین رفته و عملاً خاک رویی فاقد کرم خاکی می‌شود به همین صورت هر چند دقیقه مقداری از خاک رو را بر برداشته تا زمانیکه فقط کرم‌های خاکی در ظرف باقی بمانند. سپس آنها را شسته و آماده مصرف می‌نمایند.
آزمایش: جمع‌آوری به وسیله نور
یک جعبه حاوی کرم‌های خاکی تهیه نماید، جعبه را در معرض نور شدید قرار دهید (میتوانید از چراغ مطالعه و یا نور خورشید استفاده کنید)، حال به اندازه 5 سانتی‌متر از خاک روی جعبه را بردارید، اینکار را آنقدر تکرار کنید تا هنگامیکه فقط کرم‌های خاکی در جعبه باقی بمانند.
2ـ شناسایی کرم‌های خاکی
کارشناسایی کرم‌های خاکی از همان زمان جمع‌آوری شروع می‌شود لذا، تاریخ و محل جمع‌آوری باید ثبت گردد. کرم‌های خاکی در هنگام نامساعد شدن شرایط زیستی تحرک زیادی پیدا می‌کنند و این امر در هنگام کار کردن با آنها مشکلاتی را به وجود می‌آورد لذا برای بهتر کار نمودن با نمونه‌های تهیه شده بایستی ابتدا نمونه‌ها را فیکس و یا در حالت آزاد ثابت گردند. بدین معنی که بدن کرمها تغییر حالت نداده و انعطاف‌پذیری لازم را داشته باشند.یکی از نکات مهم در رده‌بندی کرم‌های خاکی بررسی مرفولوژی آنها می‌باشد بدین لحاظ در ادامه این قسمت اندام‌های بیرونی و ظاهری کرم خاکی که در رده‌بندی آنها نقش بسزایی دارند نیز طی آزمایشی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
1ـ2ـ آزمایش فیکس کردن و آماده‌سازی برای شناسایی کرم‌های خاکی
ابتدا نام محل نمونه‌برداری را در جدول ذکر می‌کنیم، تعداد 5 عدد کرم خاکی از محیط زندگی (خاک بستر) جدا کرده و آنرا تمیز نموده بطوریکه ذراتی از محیط به همراه نداشته باشند. بعداً آنرا وزن نموده و درجدول فوق‌الذکر ثبت می‌نمائیم. سه پتریدیش تهیه کرده و در آنها محلول‌های متفاوتی جهت ادامه آزمایش تهیه می‌نمائیم. در یک پتریدیش محلولی از فرم آلدئید و الکل به نسبت 1 فرم آلدئید و 2 الکل تهیه می‌کنیم و در پتریدیش دوم محلول فرم آلدئید رقیق 10-5% می‌ریزیم. کرم خاکی را در محلول اول وارد کرده، در این مرحله نمونه می‌میرد و از خود یک ماده شیمیایی ترشح می‌کند که می‌تواند 3 رنگ زرد، سفید و بی‌رنگ داشته باشد. رنگ مشاهده شده را در جدول ثبت می‌کنیم، نمونه را وارد محلول دوم نموده و بعد از 1 دقیق تا 30 ثانیه آنرا بیرون آورده و رو به سطح شکمی بر روی تخته چوبی قرار می‌دهیم و بدن آنرا راست و مستقیم می‌کنیم، برای اینکار یک انتهای آنرا با پنس گرفته و بوسیله قلم مویی که در محلول پتریدیش سوم (محلول آب و فرم آلدئید به نسبت10 به 1) خیس شده رو به انتهای آزاد نمونه می‌مالیم، این عمل دو فایده دارد، یکی اینکـه مانع از جذب ناگهانی آب به بدن نمونه می‌شود و دیگراینکه به مستقیم حالت گرفتن‌کرم کمک می‌کند.بعد از اینکه نمونه حالت گرفت طول آنرا با خط کش اندازه گرفته و در جدول یادداشت می‌نمائیم، سپس آنرا وارد لوله آزمایش کرده و بر روی آن فرمالین 5% می‌ریزیم و دهانه آنرا توسط چوب پنبه بسته و بروی آن یک برچسب زده و شماره نمونه را مطابق با جدول یادداشت می‌کنیم، لوله آزمایش حاوی نمونه را بمدت دو روز به همان حالت نگه می‌داریم تا نمونه کاملاً ثابت شود.
لینک منبع : روش های جمع آوری کرم خاکی
جهت نمونه‌برداری و جمع‌آوری کرم‌های خاکی روش‌های متعددی وجود دارد اما نکته مهم زمان و مکان نمونه‌برداری می‌باشد زیرا کرم‌های خاکی همیشه و همه جا پراکندگی یکسان ندارند. بهترین زمان جهت نمونه‌برداری هنگامی است که بر اثر بارندگی زیاد، کرمها جهت تنفس به سطح خاک می‌آیند مانند فصل‌های معتدل و مرطوب سال.همچنین مکان‌های نمونه‌برداری بسته به اینکه هدف از نمونه‌برداری چه باشد تفاوت دارد. بطور کلی می‌توان گفت، برای پیدا کردن کرم‌های خاکی که رنگ بدن آنها قرمز و از لحاظ جثه کوچک هستند، جنگل‌ها و مرغزارها جای مناسبی است و برای کرم‌های خاکی کرم و خاکستری رنگ، خاک‌هایی که مواد معدنی آنها زیاد است مکان مناسبی است
و .... .نکته مهم دیگری که قبل از انجام نمونه‌برداری بایستی مورد توجه قرار گیرد. هدف از انجام نمونه‌برداری می‌باشد، زیرا پس از به دست آوردن کرم‌های خاکی جهت مراحل بعدی آزمایشات، کارهای مختلفی بر روی آن صورت می‌گیرد، معمولاً 4 دلیل عمده برای نمونه‌برداری وجود دارد که عبارتند از:
الف ـ تشخیص و شناسایی کرم‌های خاکی یک منطقه
ب ـ تعیین جمعیت کرم‌های خاکی و بررسی میزان پراکندگی آنها در واحد سطح
ج ـ بدست آوردن تعداد زیادی کرم خاکی جهت کشت و پرورش
د ـ جمع‌آوری کرم‌های خاکی تکثیر شده در بسترهای مصنوعی جهت عرضه (تولید انبوه یا نیمه صنعتی)
از جمله روش‌های جمع‌آوری کرم‌های خاکی می‌توان به روش دستی، مکانیکی، الکتریکی و شیمیایی اشاره نمود که در ادامه هر یک از این روش‌ها را شرح خواهیم داد.
1ـ1ـ روش دستی
در این روش فقط احتیاج به یک بیل می‌باشد که توسط آن خاک‌های منطقه مورد نظر را زیرورو کرده و کرم‌های خاکی در میان خاکها را با دست جدا می‌نمائیم. از این روش برای اهداف الف و ج که در بالا یادشده استفاده می‌شود.
2ـ1ـ روش الکتریکی
بدین ترتیب می‌باشد که دو الکترود بطول 75 سانتی‌متر و عرض 8 تا 10 میلی‌متر را در خاک محل مورد نظر فرو می‌کنیم و آنرا به جریان برق وصل می‌نمائیم هدایت الکتریکی خاک به رطوبت آن بستگی دارد. اما معمولاً نفوذ جریان برق به اعماق خاک سبب بالا آمدن کرمها از نقب‌های زیر زمینی خودشان می‌شود. گر چه اگر سطح خاک خشک باشد کرمها بر عکس به سطح زیرین و یا پائین حرکت خواهند کرد با این روش کرم‌هایی که در حدود 20 سانتی‌متری تا یک متری الکترود هستند تحریک می‌شوند این روش برای نمونه‌برداری از کرم‌های خاکی که در مناطق عمیق خاک زیست می‌کنند استفاده می‌شود.
3ـ1ـ روش شیمیایی
از مواد شیمیایی مختلف که به صورت محلول در آمده‌اند جهت بالا آمدن کرم‌های خاکی از خاک استفاده می‌شود. به عنوان مثال محلول کلرید جیوه، فرمالین، آب‌نمک، پرمنگنات پتاسیم و ...
اگر 15 میلی‌لیتر محلول کلرید جیوه را در لیتر آب حل نمائیم و آنرا بسطح خاک بریزیم کرمها سریعاً به سطح خاک خواهند آمد و یا اگر 5/1 گرم پرمنگنات پتاسیم را در 8/6 لیتر آب حل نمائیم می‌توانیم برای یک مترمربع آنر مصرف نمائیم. 25 میلی‌لیتر فرمالین 40 درصد را در 56/4 لیتر آب حل نموده و سپس می‌توان در 36/0 مترمربع به کار گرفت که رایج‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین روش می‌باشد ولی اگر کرمها را جهت پرورش و نگهداری بخواهیم بایستی بلافاصله آنها را بوسیله آب شستشو دهیم و اثر فرمالین را از بدنشان پاک نمائیم. اما مناسب‌ترین و بی‌ضررترین روش جهت بالا آمدن کرم‌های خاکی استفاده از آب نمک غلیظ (در حد اشباع) می‌باشد. در این روش کرم‌های خاکی بدست آمده آسیبی ندیده و می‌توان در کلیه اهداف نمونه‌برداری از آنها استفاده نمود.
آزمایش: جمع‌آوری به وسیله مواد شیمیایی
1ـ یک ظرف 4 لیتری را از آب پرکنید، سپس به آن آنقدر نمک اضافه کنید تا حالت اشباع به خود بگیرد، آب نمک تهیه شده را بر روی زمینی به مساحت یک مترمربع m2 1×1 بریزید. سپس صبر کنید تا کرم‌های خاکی شروع به بیرون آمدن نمایند. کرمها را جمع‌آوری و تعداد آنها را در یک برگه جدا یادداشت نمائید.
2ـ یک ظرف 4 لیتری از آب پرکنید سپس یک قاشق غذاخوری به آن پرمنگات سدیم بیفزاید و آنرا خوب هم بزنید. محلول مگنات سدیم را بر روی زمینی به مساحت یک متر مربع m2 1×1 بریزید، سپس صبر کنید تا کرم‌های خاکی شروع به بیرون آمدن کنند، کرمها را جمع‌آوری و تعداد آنها را یادداشت نمائید.
تعداد کرم‌های جمع‌آوری شده را با یکدیگر مقایسه کنید. کدام روش کرمها را بهتر جدا می‌کند؟
2ـ1ـ روش‌های مکانیکی
در این روش با استفاده از فاکتورهای فیزیکی مانند نور و گرما کرم‌های خاکی را از خاک محیط کشت جدا می‌سازنند. بدین ترتیب که در کارخانه‌های کشت و تکثیر جهت جمع‌آوری کرم‌های خاکی، بستر آنها را در محل‌های خاصی ریخته که چند رشته المنت در بالای آن به همراه یک دستگاه نوری قوی قرار داشته و از قسمت زیرین آن آب سرد در جریان می‌باشد، بدین ترتیب کرم‌های خاکی که از نور و گرما گریزان هستند به قسمت پائین رفته و عملاً خاک رویی فاقد کرم خاکی می‌شود به همین صورت هر چند دقیقه مقداری از خاک رو را بر برداشته تا زمانیکه فقط کرم‌های خاکی در ظرف باقی بمانند. سپس آنها را شسته و آماده مصرف می‌نمایند.
آزمایش: جمع‌آوری به وسیله نور
یک جعبه حاوی کرم‌های خاکی تهیه نماید، جعبه را در معرض نور شدید قرار دهید (میتوانید از چراغ مطالعه و یا نور خورشید استفاده کنید)، حال به اندازه 5 سانتی‌متر از خاک روی جعبه را بردارید، اینکار را آنقدر تکرار کنید تا هنگامیکه فقط کرم‌های خاکی در جعبه باقی بمانند.
2ـ شناسایی کرم‌های خاکی
کارشناسایی کرم‌های خاکی از همان زمان جمع‌آوری شروع می‌شود لذا، تاریخ و محل جمع‌آوری باید ثبت گردد. کرم‌های خاکی در هنگام نامساعد شدن شرایط زیستی تحرک زیادی پیدا می‌کنند و این امر در هنگام کار کردن با آنها مشکلاتی را به وجود می‌آورد لذا برای بهتر کار نمودن با نمونه‌های تهیه شده بایستی ابتدا نمونه‌ها را فیکس و یا در حالت آزاد ثابت گردند. بدین معنی که بدن کرمها تغییر حالت نداده و انعطاف‌پذیری لازم را داشته باشند.یکی از نکات مهم در رده‌بندی کرم‌های خاکی بررسی مرفولوژی آنها می‌باشد بدین لحاظ در ادامه این قسمت اندام‌های بیرونی و ظاهری کرم خاکی که در رده‌بندی آنها نقش بسزایی دارند نیز طی آزمایشی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
1ـ2ـ آزمایش فیکس کردن و آماده‌سازی برای شناسایی کرم‌های خاکی
ابتدا نام محل نمونه‌برداری را در جدول ذکر می‌کنیم، تعداد 5 عدد کرم خاکی از محیط زندگی (خاک بستر) جدا کرده و آنرا تمیز نموده بطوریکه ذراتی از محیط به همراه نداشته باشند. بعداً آنرا وزن نموده و درجدول فوق‌الذکر ثبت می‌نمائیم. سه پتریدیش تهیه کرده و در آنها محلول‌های متفاوتی جهت ادامه آزمایش تهیه می‌نمائیم. در یک پتریدیش محلولی از فرم آلدئید و الکل به نسبت 1 فرم آلدئید و 2 الکل تهیه می‌کنیم و در پتریدیش دوم محلول فرم آلدئید رقیق 10-5% می‌ریزیم. کرم خاکی را در محلول اول وارد کرده، در این مرحله نمونه می‌میرد و از خود یک ماده شیمیایی ترشح می‌کند که می‌تواند 3 رنگ زرد، سفید و بی‌رنگ داشته باشد. رنگ مشاهده شده را در جدول ثبت می‌کنیم، نمونه را وارد محلول دوم نموده و بعد از 1 دقیق تا 30 ثانیه آنرا بیرون آورده و رو به سطح شکمی بر روی تخته چوبی قرار می‌دهیم و بدن آنرا راست و مستقیم می‌کنیم، برای اینکار یک انتهای آنرا با پنس گرفته و بوسیله قلم مویی که در محلول پتریدیش سوم (محلول آب و فرم آلدئید به نسبت10 به 1) خیس شده رو به انتهای آزاد نمونه می‌مالیم، این عمل دو فایده دارد، یکی اینکـه مانع از جذب ناگهانی آب به بدن نمونه می‌شود و دیگراینکه به مستقیم حالت گرفتن‌کرم کمک می‌کند.بعد از اینکه نمونه حالت گرفت طول آنرا با خط کش اندازه گرفته و در جدول یادداشت می‌نمائیم، سپس آنرا وارد لوله آزمایش کرده و بر روی آن فرمالین 5% می‌ریزیم و دهانه آنرا توسط چوب پنبه بسته و بروی آن یک برچسب زده و شماره نمونه را مطابق با جدول یادداشت می‌کنیم، لوله آزمایش حاوی نمونه را بمدت دو روز به همان حالت نگه می‌داریم تا نمونه کاملاً ثابت شود.
لینک منبع : روش های جمع آوری کرم خاکی