اختلالات خواب در گفتگو با دکتر ميرفرهاد قلعه*بندي روان*پزشک - پريسا اصولي
خوابتان نمي*برد؟
خواب نقش مهمي در سلامت دارد؛ چرا که معمولا هر فرد يک سوم عمرش را در خواب سپري مي*کند. بسياري از روان*پزشکان نيز معتقدند خواب کافي و راحت تاثير به سزايي بر سلامت روان افراد دارد و براي داشتن روزي فعال و پرثمر، حداقل به 6 تا 8 ساعت خواب در شبانه*روز نياز داريم. اما پژوهش*ها حاکي از آن است که 30 تا 45 درصد بزرگسالان از بي*خوابي و کم*خوابي رنج مي*برند، 5 تا 10 درصد به سندرم پاهاي بي*قرار دچارند و 10 درصد هم پرخواب هستند. در عين حال شيوع حرکات متناوب اندام در هنگام خواب در افراد بالاتر از 60 سال حدود 34 درصد و آپنه انسدادي خواب نيز در 2 تا 4 درصد افراد بزرگسال گزارش شده است و ساير اختلالات خواب نيز از جايگاه ويژه*اي در گروه بيماري*هاي خواب برخوردارند. در اين باره گفتگويي انجام داده*ايم با دکتر ميرفرهاد قلعه*بندي، متخصص روان*پزشکي و فلوشيپ بيماري*هاي خواب، که پيش رو داريد...
سلامت : آقاي دکتر! ما در طول شبانه*روز به چند ساعت خواب نياز داريم؟
اين نياز در افراد مختلف، متفاوت است. به طور متوسط، بزرگسالان به 8 ساعت خواب شبانه، کودکان به 10 ساعت و سالمندان به کمتر از 7 ساعت خواب در طول شبانه*روز نياز دارند و گروهي که به هر دليلي اين مدت زمان را نمي*خوابند غالبا به يکي از انواع اختلالات خواب مبتلا هستند.
سلامت : چند جور اختلال خواب داريم؟
اختلال خواب به چهار دسته (بي*خوابي، پرخوابي، پاراسومنيا و اختلال سيکل خواب - بيداري) تقسيم مي*شود. بي*خوابي، دشواري در شروع يا تداوم خواب است که مي*تواند موقت و گذرا يا طولاني باشد. اختلالات روان*پزشکي، بيماري*هاي جسمي و نيز مصرف برخي داروها و حتي کافئين، سيگار و الکل مي*تواند به بي*خوابي منجر شود. البته بي*خوابي را به سه نوع گذرا (که کمتر از يک ماه طول مي*کشد)، کوتاه*مدت (که يک تا 6 ماه طول مي*کشد) و بي*خوابي (که بيش از 6 ماه طول مي*کشد) تقسيم مي*کنند. در بي*خوابي مزمن مشکلاتي مانند اشتغال خاطر با مشکلات خواب، اختلال در تمرکز، مشکل حافظه، تصادفات رانندگي، عدم لذت از روابط اجتماعي و خانوادگي و خطر افسردگي به ميزان دو برابر جمعيت عادي، قابل توجه هستند. البته علل پزشکي بي*خوابي با بيماري*هاي ارثي که با درد و رنج، ناراحتي و تنفس دشوار همراه است، مرتبط است و در واقع 40 درصد بي*خواب*ها يک تشخيص مشخص روان*پزشکي دارند.
سلامت : پرخوابي هم شايع است؟
بله، پرخوابي در بزرگسالان شايع است و پژوهش*هاي اخير شيوع آن را 12 تا 20 درصد نشان مي*دهد. حوادث شغلي، اختلال در قواي شناختي، کاهش طول عمر، افت کارکرد جنسي و اختلال در يادگيري از جمله تبعات باليني اختلال پرخوابي است. کلا افزايش مقدار خواب* شبانه و همچنين خواب*آلودگي در طول روز را پرخوابي مي*گويند و انواع اختلالات روان*پزشکي، بيماري*هاي جسمي و حتي مصرف برخي داروها مي*توانند به اين اختلال خواب منجر شوند.
سلامت : در مورد پاراسومنيا و اختلال سيکل خواب و بيداري هم توضيح مي*دهيد؟
پارسومنيا پديده*اي است نامطلوب و غيرمعمول که به صورت ناگهاني در طول خواب يا در آستانه* خواب و بيداري ظاهر مي*شود. خوابگردي، کابوس ديدن و اختلال وحشت* شبانه نمونه*هايي از پاراسومنيا هستند. اختلال سيکل خواب و بيداري هم يکي از اختلالات خواب است که روال طبيعي خواب را مختل مي*کند. فرد زماني که مي*خواهد، نمي*تواند بخوابد، در حالي که در زمان*هاي ديگر که افراد تمايلي به خوابيدن ندارند، وي مي*تواند بخوابد اما در مجموع بي*خوابي، پرخوابي، اختلالات مربوط به تنفس، سندرم آپنه خواب انسدادي، اختلال سيکل خواب و بيداري، نارکولپسي، خوابگردي، اختلال کابوس شبانه و اختلال وحشت شبانه از جمله اختلالات خواب هستند. سندرم آپنه انسدادي معمولا در دهه سوم زندگي آغاز و با افزايش سن بيشتر مي*شود. علايم آن در طول روز شامل خواب*آلودگي، احساس خستگي و سردرد صبحگاهي و علايم آن در شب شامل خروپف، قطع موقت تنفس و احساس خفگي، تعريق، بي*قراري، رفلاکس گوارشي و بيدار شدن*هاي مکرر است. نارکولپسي نيز اختلال مزمن ديگري است که در سنين 10 تا 20 سالگي شروع مي*شود و در مردان شايع*تر است و علامت اصلي آن، حملات خواب روزانه و کوتاه* مدت (حدود 15 دقيقه) است.
سلامت : آيا مي*توان از بروز اختلالات خواب پيشگيري کرد؟
با بهداشت خواب، تا حد زيادي، بله. اين بهداشت شامل انضباط در زمان به خواب رفتن، مدت زمان خواب، اجتناب از خواب روزانه، اجتناب از پرخوري در شب، مصرف مناسب مايعات در شب و رعايت اصول اتاق خواب مانند تخت خواب و بالش استاندارد و تنظيم نور، صدا، گرما و... است.
منبع : هفته نامه سلامت
خوابتان نمي*برد؟
خواب نقش مهمي در سلامت دارد؛ چرا که معمولا هر فرد يک سوم عمرش را در خواب سپري مي*کند. بسياري از روان*پزشکان نيز معتقدند خواب کافي و راحت تاثير به سزايي بر سلامت روان افراد دارد و براي داشتن روزي فعال و پرثمر، حداقل به 6 تا 8 ساعت خواب در شبانه*روز نياز داريم. اما پژوهش*ها حاکي از آن است که 30 تا 45 درصد بزرگسالان از بي*خوابي و کم*خوابي رنج مي*برند، 5 تا 10 درصد به سندرم پاهاي بي*قرار دچارند و 10 درصد هم پرخواب هستند. در عين حال شيوع حرکات متناوب اندام در هنگام خواب در افراد بالاتر از 60 سال حدود 34 درصد و آپنه انسدادي خواب نيز در 2 تا 4 درصد افراد بزرگسال گزارش شده است و ساير اختلالات خواب نيز از جايگاه ويژه*اي در گروه بيماري*هاي خواب برخوردارند. در اين باره گفتگويي انجام داده*ايم با دکتر ميرفرهاد قلعه*بندي، متخصص روان*پزشکي و فلوشيپ بيماري*هاي خواب، که پيش رو داريد...
سلامت : آقاي دکتر! ما در طول شبانه*روز به چند ساعت خواب نياز داريم؟
اين نياز در افراد مختلف، متفاوت است. به طور متوسط، بزرگسالان به 8 ساعت خواب شبانه، کودکان به 10 ساعت و سالمندان به کمتر از 7 ساعت خواب در طول شبانه*روز نياز دارند و گروهي که به هر دليلي اين مدت زمان را نمي*خوابند غالبا به يکي از انواع اختلالات خواب مبتلا هستند.
سلامت : چند جور اختلال خواب داريم؟
اختلال خواب به چهار دسته (بي*خوابي، پرخوابي، پاراسومنيا و اختلال سيکل خواب - بيداري) تقسيم مي*شود. بي*خوابي، دشواري در شروع يا تداوم خواب است که مي*تواند موقت و گذرا يا طولاني باشد. اختلالات روان*پزشکي، بيماري*هاي جسمي و نيز مصرف برخي داروها و حتي کافئين، سيگار و الکل مي*تواند به بي*خوابي منجر شود. البته بي*خوابي را به سه نوع گذرا (که کمتر از يک ماه طول مي*کشد)، کوتاه*مدت (که يک تا 6 ماه طول مي*کشد) و بي*خوابي (که بيش از 6 ماه طول مي*کشد) تقسيم مي*کنند. در بي*خوابي مزمن مشکلاتي مانند اشتغال خاطر با مشکلات خواب، اختلال در تمرکز، مشکل حافظه، تصادفات رانندگي، عدم لذت از روابط اجتماعي و خانوادگي و خطر افسردگي به ميزان دو برابر جمعيت عادي، قابل توجه هستند. البته علل پزشکي بي*خوابي با بيماري*هاي ارثي که با درد و رنج، ناراحتي و تنفس دشوار همراه است، مرتبط است و در واقع 40 درصد بي*خواب*ها يک تشخيص مشخص روان*پزشکي دارند.
سلامت : پرخوابي هم شايع است؟
بله، پرخوابي در بزرگسالان شايع است و پژوهش*هاي اخير شيوع آن را 12 تا 20 درصد نشان مي*دهد. حوادث شغلي، اختلال در قواي شناختي، کاهش طول عمر، افت کارکرد جنسي و اختلال در يادگيري از جمله تبعات باليني اختلال پرخوابي است. کلا افزايش مقدار خواب* شبانه و همچنين خواب*آلودگي در طول روز را پرخوابي مي*گويند و انواع اختلالات روان*پزشکي، بيماري*هاي جسمي و حتي مصرف برخي داروها مي*توانند به اين اختلال خواب منجر شوند.
سلامت : در مورد پاراسومنيا و اختلال سيکل خواب و بيداري هم توضيح مي*دهيد؟
پارسومنيا پديده*اي است نامطلوب و غيرمعمول که به صورت ناگهاني در طول خواب يا در آستانه* خواب و بيداري ظاهر مي*شود. خوابگردي، کابوس ديدن و اختلال وحشت* شبانه نمونه*هايي از پاراسومنيا هستند. اختلال سيکل خواب و بيداري هم يکي از اختلالات خواب است که روال طبيعي خواب را مختل مي*کند. فرد زماني که مي*خواهد، نمي*تواند بخوابد، در حالي که در زمان*هاي ديگر که افراد تمايلي به خوابيدن ندارند، وي مي*تواند بخوابد اما در مجموع بي*خوابي، پرخوابي، اختلالات مربوط به تنفس، سندرم آپنه خواب انسدادي، اختلال سيکل خواب و بيداري، نارکولپسي، خوابگردي، اختلال کابوس شبانه و اختلال وحشت شبانه از جمله اختلالات خواب هستند. سندرم آپنه انسدادي معمولا در دهه سوم زندگي آغاز و با افزايش سن بيشتر مي*شود. علايم آن در طول روز شامل خواب*آلودگي، احساس خستگي و سردرد صبحگاهي و علايم آن در شب شامل خروپف، قطع موقت تنفس و احساس خفگي، تعريق، بي*قراري، رفلاکس گوارشي و بيدار شدن*هاي مکرر است. نارکولپسي نيز اختلال مزمن ديگري است که در سنين 10 تا 20 سالگي شروع مي*شود و در مردان شايع*تر است و علامت اصلي آن، حملات خواب روزانه و کوتاه* مدت (حدود 15 دقيقه) است.
سلامت : آيا مي*توان از بروز اختلالات خواب پيشگيري کرد؟
با بهداشت خواب، تا حد زيادي، بله. اين بهداشت شامل انضباط در زمان به خواب رفتن، مدت زمان خواب، اجتناب از خواب روزانه، اجتناب از پرخوري در شب، مصرف مناسب مايعات در شب و رعايت اصول اتاق خواب مانند تخت خواب و بالش استاندارد و تنظيم نور، صدا، گرما و... است.
منبع : هفته نامه سلامت