مراسم قرعه*كشي بانك آغاز شده و همه منتظرند تا اسم برنده خوش*شانس اعلام شود.
نفس*ها در سينه حبس شده كه يكباره بلندگو اسم شما را به عنوان برنده خوش*شانس يك دستگاه آپارتمان اعلام مي*كند و از شما مي*خواهد به روي سن برويد. همه نگاه*ها به سمت شماست، در همين حال تلفن همراه*تان زنگ مي*زند و از بانكي ديگر به شما خبر مي*دهند برنده يك خودرو شده*ايد.
از اين همه شانس هيجان*زده شده*ايد و از صميم قلب خوشحاليد. بار ديگر تلفن همراه*تان زنگ مي*زند اما اين بار وقتي آن را جواب مي*دهيد، صداي زنگ قطع نمي*شود. صدايي شبيه زنگ ساعت در سالن مي*پيچد. صدا هر لحظه بلند و بلندتر مي*شود. چشمان*تان را باز مي*كنيد و متوجه مي*شويد صبح شده و شما داشته*ايد خواب مي*ديده*ايد.
خواب يك نياز ضروري است و ما تقريبا يك سوم عمرمان را در خواب مي*گذرانيم. هر خواب شامل 4 تا 5 دوره 90 تا 120 دقيقه*اي و 3 مرحله سبك، عميق و خواب روياست. اين مراحل طي ساعات خواب تكرار مي*شود. براي داشتن يك خواب خوب بايد تمام مراحل طي شود.
چرا مي*خوابيم؟
درباره خواب فرضيه*هاي مختلفي وجود دارد؛ يكي اينكه مغز ما در طول روز با انبوهي از اطلاعات مواجه است كه برخي از اين اطلاعات ارزشمند هستند و بايد به خاطر سپرده شوند و برخي ديگر اطلاعات مربوط به اتفاقات و وقايع روزمره زندگي ما هستند. يك فرضيه درباره خواب اين است كه خواب اطلاعات و هيجانات طي روز را ثبت، منطقي و قابل پذيرش مي*كند. به همين خاطر است كه گاهي افراد با ناراحتي و نگراني مي*خوابند و بعد از بيدار شدن متوجه مي*شوند ناراحتي و نگراني*شان كم شده است.
دكتر رضا رستمي-*روانپزشك و عضو هيأت علمي* دانشگاه تهران- در اين باره مي*گويد: مغز ما دو نيمكره دارد. نيمكره راست مربوط به پاسخ*دهي به هيجانات و نيمكره چپ مربوط به عقل*گرايي و منطق*گرايي است. طي خواب مغز، اطلاعات نيمكره راست به هيجانات و اتفاقاتي مانند قبول نشدن در يك امتحان، شكست*ها و ناكامي*ها بار منطقي مي*دهد و موجب مي*شود راحت*تر و بهتر بتوانيم اتفاقات تلخ و بد زندگي را بپذيريم و با آن كنار بياييم. حركت تند و سريع چشم*ها در خواب به اين معني است كه اطلاعات بين دو نيمكره جابه*جا مي*شود. خواب خوب خوابي است كه اطلاعات نيمكره راست را وارد نيمكره چپ كرده و بار هيجاني را كم كند.
چقدر بايد بخوابيم؟
استاندارد خاصي وجود ندارد. در افراد مختلف و با توجه به سن، جنس، وضعيت جسمي* و ميزان فعاليت، مقدار خواب مورد نياز متفاوت است؛ يك نوزاد 20 ساعت خواب نياز دارد، يك كودك 9 تا 10 ساعت و براي يك فرد بالغ معمولا 5/7 تا 5/8 ساعت خواب كافي است. اگر فرد فعاليت بدني شديد داشته يا دچار بيماري باشد، به خواب بيشتري نياز دارد.
چرا بعضي*ها خواب نمي*بينند؟
يك*چهارم تا يك پنجم خواب، خواب رؤياست. همه افراد خواب رؤيا را تجربه مي*كنند اما اگر در مرحله رؤيا بيدار نشوند، معمولا خواب را به ياد نمي*آورند. رؤيا بخش ضروري خواب است و به ياد آوردن آن ضرورتي ندارد. تحقيقات مختلف نشان داده است افرادي كه به مرحله رؤيا نمي*رسند، معمولا از كيفيت خوابشان راضي نيستند. بيشترين بخش خواب نزديك به صبح و حدود ساعت 3 تا 6 صبح را مرحله رؤيا تشكيل مي*دهد و به همين خاطر اين مرحله از خواب انرژي بخش*تر و در كيفيت خواب موثر است.
خواب و سلامت روان
خواب به طور مستقيم با سلامت روان در ارتباط است. فردي كه خوب نمي*خوابد، صبح كه از خواب بيدار مي*شود انرژي ندارد، از نظر رواني آمادگي ندارد، پرخاشگر است، هيجانات منفي دارد و بيشتر دچار تنش مي*شود. دكتر رستمي *درباره ارتباط خواب و سلامت روان مي*گويد: خواب قسمتي از كاركرد مغز است و روان هم مربوط به عملكرد مغزي است. به هم ريختن كميت و كيفيت خواب مي*تواند موجب عملكرد نادرست مغز و كاهش كيفيت زندگي افراد شود.
دكتر خسرو صادق*نيت - متخصص طب كار و داراي فلوشيپ اختلالات خواب- هم در اين باره مي*گويد: «در مجموع 80 نوع اختلال خواب وجود دارد كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم ريشه رواني دارد. گاهي مشكلات مربوط به سلامت روان مانند افسردگي و اضطراب موجب اختلال خواب مي*شود و گاهي بيماري*هاي جسمي *مانند وقفه*هاي تنفسي، خرخر، حركات ريتميك اندام*ها در اثر بيماري سيستم عصبي، ضربه به سر و كار كردن در شيفت شب، بيماري*هاي قلبي و عروقي، عفونت و مشكلات مغز و اعصاب ممكن است موجب اختلال خواب شود. بررسي*ها نشان داده است افرادي كه اختلال خواب دارند، مستعد ابتلا به افسردگي هستند.
نشانه*هاي اختلال خواب
اختلال خواب علامت*هاي مختلفي دارد؛ يكي علائمي *مانند كم*خوابي، پرخوابي، كم انرژي بودن بعد از بيدار شدن از خواب، دير به خواب رفتن و اشكال در شروع خواب، كابوس*هاي بد، وحشت شبانه همراه با ترس و نگراني، اشكال در تداوم خواب، بيدار شدن مكرر و بيدار شدن زودتر از زمان موردنظر كه خود فرد متوجه آن مي*شود و از آن شكايت مي*كند و ديگري علائمي *كه خودش متوجه نمي*شود و اطرافيان متوجه مي*شوند؛ مانند خرخر، حركت دادن پاها، صحبت كردن و فرياد كشيدن و راه رفتن. علائم ديگري هم هست كه درطول روز ديده مي*شود و نشانه اختلال خواب است؛ علائمي* مانند خواب آلودگي طي روز يا اينكه فرد در سالن سخنراني، سر كلاس، پشت چراغ قرمز يا حتي هنگام رانندگي خوابش مي*برد كه در مورد آخر، اختلال خواب، فرد را مستعد حوادث مي*كند.
عوارض و آسيب*ها
عوارض بسته به نوع، متفاوت است؛ مثلا اگر خرخر همراه وقفه تنفسي باشد، خطرناك است و در دراز مدت و بعد از 10 تا 15 سال باعث عوارض جسمي* و رواني شديدي مانند سكته*هاي قلبي و مغزي، ديابت، ناتواني جنسي و كاهش توان فعاليت فيزيكي و افزايش احتمال تصادفات مي*شود. پرخاشگري، تحريك*پذيري و فراهم شدن زمينه بروز افسردگي هم از عوارض شايع اختلال خواب است.
قابل درمان است؟
اختلال خواب كاملا قابل درمان است و درمان، بسته به نوع اختلال انجام مي*شود. گاهي اختلال خواب در اثر افسردگي و اضطراب و بيماري*هاي رواني ايجاد مي*شود كه در اين صورت با برطرف شدن عوامل ايجاد اضطراب، مراجعه به روانپزشك و درمان افسردگي، اين مشكل هم برطرف مي*شود. اگر اختلال خواب در پي يك بيماري جسمي *ايجاد شده باشد، بايد به متخصص مربوط به آن بيماري مراجعه كرد.
بهداشت خواب
خواب هم بخش مهمي* از زندگي است و بايد به اندازه بيداري به آن توجه كرده و سلامت و بهداشت آن را رعايت كرد. تماشا نكردن فيلم*هاي پرهيجان قبل از خواب، گوش دادن به موسيقي ملايم و آرامش*بخش، گذراندن وقت خارج از رختخواب در صورت خواب آلود نبودن، مصرف نكردن مواد محرك مانند چاي، كافئين و شكلات در ساعات پاياني روز، مصرف نوشيدني گرم مانند شير گرم قبل از خواب، دوش گرم قبل از خواب و رعايت نكاتي مانند نور و صدا، همه در داشتن خوابي سالم و راحت مؤثرند.
قصه هاي غصر عاشقانه
2 برادر سال*ها با هم در مزرعه*اي كه از پدرشان به ارث رسيده بود، زندگي مي*كردند. يك روز به خاطر يك سوء*تفاهم كوچك با هم جر و بحث كردند. پس از چند هفته سكوت، اختلاف آنها زياد شد و از هم جدا شدند.
يك روز صبح، در خانه برادر بزرگ*تر به صدا درآمد. وقتي در را باز كرد، مرد نجـاري را ديد. نجـار گفت: من چند روزي است كه دنبال كار مي*گردم، فكر كردم شايد شما كمي* خرده*كاري در خانه و مزرعه داشته باشيد؛ آيا امكان دارد كمكتان كنم؟
برادر بزرگ*تر جواب داد: بله، اتفاقا من يك مقدار كار دارم. به آن نهر در وسط مزرعه نگاه كن. آن همسايه در حقيقت برادر كوچك*تر من است. او هفته گذشته چند نفر را استخدام كرد و آنها وسط مزرعه را كندند و اين نهر آب بين مزرعه ما افتاد. او حتما اين كار را به خاطر كينه*اي كه از من به دل دارد، انجام داده.
سپس به انبار مزرعه اشاره كرد و گفت: در انبار مقداري الوار دارم. از تو مي*خواهم بين مزرعه من و برادرم حصار بكشي تا ديگر او را نبينم. نجار پذيرفت و شروع كرد به اندازه*گيري و اره كردن الوار. برادر بزرگ*تر به نجار گفت: من براي خريد به شهر مي*روم؛ اگر وسيله*اي نياز داري، برايت بخرم.
نجار در حالي كه به*شدت مشغول كار بود، جواب داد: «نه، چيزي لازم ندارم. هنگام غروب، وقتي كشاورز به مزرعه برگشت، چشمان*اش از تعجب گرد شد؛ حصاري در كار نبود. نجار به جاي حصار يك پل روي نهر ساخته بود.
كشاورز با عصبانيت رو به نجار كرد و گفت: مگر من به تو نگفته بودم برايم حصار بسازي؟.
در همين لحظه، برادر كوچك*تر از راه رسيد و با ديدن پل فكر كرد كه برادرش دستور ساختن آن را داده، از روي پل عبور كرد و برادر بزرگ*ترش را در آغوش گرفت و از او براي كندن نهر معذرت خواست. وقتي برادر بزرگ*تر برگشت، نجار را ديد كه جعبه ابزارش را روي دوش*اش گذاشته و در حال رفتن است.
كشاورز نزد او رفت و بعد از تشكر، از او خواست تا چند روزي مهمان او و برادرش باشد. نجار گفت: دوست دارم بمانم ولي پل*هاي زيادي هست كه بايد آنها را بسازم.
نفس*ها در سينه حبس شده كه يكباره بلندگو اسم شما را به عنوان برنده خوش*شانس يك دستگاه آپارتمان اعلام مي*كند و از شما مي*خواهد به روي سن برويد. همه نگاه*ها به سمت شماست، در همين حال تلفن همراه*تان زنگ مي*زند و از بانكي ديگر به شما خبر مي*دهند برنده يك خودرو شده*ايد.
از اين همه شانس هيجان*زده شده*ايد و از صميم قلب خوشحاليد. بار ديگر تلفن همراه*تان زنگ مي*زند اما اين بار وقتي آن را جواب مي*دهيد، صداي زنگ قطع نمي*شود. صدايي شبيه زنگ ساعت در سالن مي*پيچد. صدا هر لحظه بلند و بلندتر مي*شود. چشمان*تان را باز مي*كنيد و متوجه مي*شويد صبح شده و شما داشته*ايد خواب مي*ديده*ايد.
خواب يك نياز ضروري است و ما تقريبا يك سوم عمرمان را در خواب مي*گذرانيم. هر خواب شامل 4 تا 5 دوره 90 تا 120 دقيقه*اي و 3 مرحله سبك، عميق و خواب روياست. اين مراحل طي ساعات خواب تكرار مي*شود. براي داشتن يك خواب خوب بايد تمام مراحل طي شود.
چرا مي*خوابيم؟
درباره خواب فرضيه*هاي مختلفي وجود دارد؛ يكي اينكه مغز ما در طول روز با انبوهي از اطلاعات مواجه است كه برخي از اين اطلاعات ارزشمند هستند و بايد به خاطر سپرده شوند و برخي ديگر اطلاعات مربوط به اتفاقات و وقايع روزمره زندگي ما هستند. يك فرضيه درباره خواب اين است كه خواب اطلاعات و هيجانات طي روز را ثبت، منطقي و قابل پذيرش مي*كند. به همين خاطر است كه گاهي افراد با ناراحتي و نگراني مي*خوابند و بعد از بيدار شدن متوجه مي*شوند ناراحتي و نگراني*شان كم شده است.
دكتر رضا رستمي-*روانپزشك و عضو هيأت علمي* دانشگاه تهران- در اين باره مي*گويد: مغز ما دو نيمكره دارد. نيمكره راست مربوط به پاسخ*دهي به هيجانات و نيمكره چپ مربوط به عقل*گرايي و منطق*گرايي است. طي خواب مغز، اطلاعات نيمكره راست به هيجانات و اتفاقاتي مانند قبول نشدن در يك امتحان، شكست*ها و ناكامي*ها بار منطقي مي*دهد و موجب مي*شود راحت*تر و بهتر بتوانيم اتفاقات تلخ و بد زندگي را بپذيريم و با آن كنار بياييم. حركت تند و سريع چشم*ها در خواب به اين معني است كه اطلاعات بين دو نيمكره جابه*جا مي*شود. خواب خوب خوابي است كه اطلاعات نيمكره راست را وارد نيمكره چپ كرده و بار هيجاني را كم كند.
چقدر بايد بخوابيم؟
استاندارد خاصي وجود ندارد. در افراد مختلف و با توجه به سن، جنس، وضعيت جسمي* و ميزان فعاليت، مقدار خواب مورد نياز متفاوت است؛ يك نوزاد 20 ساعت خواب نياز دارد، يك كودك 9 تا 10 ساعت و براي يك فرد بالغ معمولا 5/7 تا 5/8 ساعت خواب كافي است. اگر فرد فعاليت بدني شديد داشته يا دچار بيماري باشد، به خواب بيشتري نياز دارد.
چرا بعضي*ها خواب نمي*بينند؟
يك*چهارم تا يك پنجم خواب، خواب رؤياست. همه افراد خواب رؤيا را تجربه مي*كنند اما اگر در مرحله رؤيا بيدار نشوند، معمولا خواب را به ياد نمي*آورند. رؤيا بخش ضروري خواب است و به ياد آوردن آن ضرورتي ندارد. تحقيقات مختلف نشان داده است افرادي كه به مرحله رؤيا نمي*رسند، معمولا از كيفيت خوابشان راضي نيستند. بيشترين بخش خواب نزديك به صبح و حدود ساعت 3 تا 6 صبح را مرحله رؤيا تشكيل مي*دهد و به همين خاطر اين مرحله از خواب انرژي بخش*تر و در كيفيت خواب موثر است.
خواب و سلامت روان
خواب به طور مستقيم با سلامت روان در ارتباط است. فردي كه خوب نمي*خوابد، صبح كه از خواب بيدار مي*شود انرژي ندارد، از نظر رواني آمادگي ندارد، پرخاشگر است، هيجانات منفي دارد و بيشتر دچار تنش مي*شود. دكتر رستمي *درباره ارتباط خواب و سلامت روان مي*گويد: خواب قسمتي از كاركرد مغز است و روان هم مربوط به عملكرد مغزي است. به هم ريختن كميت و كيفيت خواب مي*تواند موجب عملكرد نادرست مغز و كاهش كيفيت زندگي افراد شود.
دكتر خسرو صادق*نيت - متخصص طب كار و داراي فلوشيپ اختلالات خواب- هم در اين باره مي*گويد: «در مجموع 80 نوع اختلال خواب وجود دارد كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم ريشه رواني دارد. گاهي مشكلات مربوط به سلامت روان مانند افسردگي و اضطراب موجب اختلال خواب مي*شود و گاهي بيماري*هاي جسمي *مانند وقفه*هاي تنفسي، خرخر، حركات ريتميك اندام*ها در اثر بيماري سيستم عصبي، ضربه به سر و كار كردن در شيفت شب، بيماري*هاي قلبي و عروقي، عفونت و مشكلات مغز و اعصاب ممكن است موجب اختلال خواب شود. بررسي*ها نشان داده است افرادي كه اختلال خواب دارند، مستعد ابتلا به افسردگي هستند.
نشانه*هاي اختلال خواب
اختلال خواب علامت*هاي مختلفي دارد؛ يكي علائمي *مانند كم*خوابي، پرخوابي، كم انرژي بودن بعد از بيدار شدن از خواب، دير به خواب رفتن و اشكال در شروع خواب، كابوس*هاي بد، وحشت شبانه همراه با ترس و نگراني، اشكال در تداوم خواب، بيدار شدن مكرر و بيدار شدن زودتر از زمان موردنظر كه خود فرد متوجه آن مي*شود و از آن شكايت مي*كند و ديگري علائمي *كه خودش متوجه نمي*شود و اطرافيان متوجه مي*شوند؛ مانند خرخر، حركت دادن پاها، صحبت كردن و فرياد كشيدن و راه رفتن. علائم ديگري هم هست كه درطول روز ديده مي*شود و نشانه اختلال خواب است؛ علائمي* مانند خواب آلودگي طي روز يا اينكه فرد در سالن سخنراني، سر كلاس، پشت چراغ قرمز يا حتي هنگام رانندگي خوابش مي*برد كه در مورد آخر، اختلال خواب، فرد را مستعد حوادث مي*كند.
عوارض و آسيب*ها
عوارض بسته به نوع، متفاوت است؛ مثلا اگر خرخر همراه وقفه تنفسي باشد، خطرناك است و در دراز مدت و بعد از 10 تا 15 سال باعث عوارض جسمي* و رواني شديدي مانند سكته*هاي قلبي و مغزي، ديابت، ناتواني جنسي و كاهش توان فعاليت فيزيكي و افزايش احتمال تصادفات مي*شود. پرخاشگري، تحريك*پذيري و فراهم شدن زمينه بروز افسردگي هم از عوارض شايع اختلال خواب است.
قابل درمان است؟
اختلال خواب كاملا قابل درمان است و درمان، بسته به نوع اختلال انجام مي*شود. گاهي اختلال خواب در اثر افسردگي و اضطراب و بيماري*هاي رواني ايجاد مي*شود كه در اين صورت با برطرف شدن عوامل ايجاد اضطراب، مراجعه به روانپزشك و درمان افسردگي، اين مشكل هم برطرف مي*شود. اگر اختلال خواب در پي يك بيماري جسمي *ايجاد شده باشد، بايد به متخصص مربوط به آن بيماري مراجعه كرد.
بهداشت خواب
خواب هم بخش مهمي* از زندگي است و بايد به اندازه بيداري به آن توجه كرده و سلامت و بهداشت آن را رعايت كرد. تماشا نكردن فيلم*هاي پرهيجان قبل از خواب، گوش دادن به موسيقي ملايم و آرامش*بخش، گذراندن وقت خارج از رختخواب در صورت خواب آلود نبودن، مصرف نكردن مواد محرك مانند چاي، كافئين و شكلات در ساعات پاياني روز، مصرف نوشيدني گرم مانند شير گرم قبل از خواب، دوش گرم قبل از خواب و رعايت نكاتي مانند نور و صدا، همه در داشتن خوابي سالم و راحت مؤثرند.
قصه هاي غصر عاشقانه
2 برادر سال*ها با هم در مزرعه*اي كه از پدرشان به ارث رسيده بود، زندگي مي*كردند. يك روز به خاطر يك سوء*تفاهم كوچك با هم جر و بحث كردند. پس از چند هفته سكوت، اختلاف آنها زياد شد و از هم جدا شدند.
يك روز صبح، در خانه برادر بزرگ*تر به صدا درآمد. وقتي در را باز كرد، مرد نجـاري را ديد. نجـار گفت: من چند روزي است كه دنبال كار مي*گردم، فكر كردم شايد شما كمي* خرده*كاري در خانه و مزرعه داشته باشيد؛ آيا امكان دارد كمكتان كنم؟
برادر بزرگ*تر جواب داد: بله، اتفاقا من يك مقدار كار دارم. به آن نهر در وسط مزرعه نگاه كن. آن همسايه در حقيقت برادر كوچك*تر من است. او هفته گذشته چند نفر را استخدام كرد و آنها وسط مزرعه را كندند و اين نهر آب بين مزرعه ما افتاد. او حتما اين كار را به خاطر كينه*اي كه از من به دل دارد، انجام داده.
سپس به انبار مزرعه اشاره كرد و گفت: در انبار مقداري الوار دارم. از تو مي*خواهم بين مزرعه من و برادرم حصار بكشي تا ديگر او را نبينم. نجار پذيرفت و شروع كرد به اندازه*گيري و اره كردن الوار. برادر بزرگ*تر به نجار گفت: من براي خريد به شهر مي*روم؛ اگر وسيله*اي نياز داري، برايت بخرم.
نجار در حالي كه به*شدت مشغول كار بود، جواب داد: «نه، چيزي لازم ندارم. هنگام غروب، وقتي كشاورز به مزرعه برگشت، چشمان*اش از تعجب گرد شد؛ حصاري در كار نبود. نجار به جاي حصار يك پل روي نهر ساخته بود.
كشاورز با عصبانيت رو به نجار كرد و گفت: مگر من به تو نگفته بودم برايم حصار بسازي؟.
در همين لحظه، برادر كوچك*تر از راه رسيد و با ديدن پل فكر كرد كه برادرش دستور ساختن آن را داده، از روي پل عبور كرد و برادر بزرگ*ترش را در آغوش گرفت و از او براي كندن نهر معذرت خواست. وقتي برادر بزرگ*تر برگشت، نجار را ديد كه جعبه ابزارش را روي دوش*اش گذاشته و در حال رفتن است.
كشاورز نزد او رفت و بعد از تشكر، از او خواست تا چند روزي مهمان او و برادرش باشد. نجار گفت: دوست دارم بمانم ولي پل*هاي زيادي هست كه بايد آنها را بسازم.