..::آبی دل::..
متخصص بخش
مقدمه ای از سومریان متمدن
سومریان که شاید قدیمی ترین تمدن بین النهرین و عراق امروزی و جهان باشد و شاید از بافرهنگ ترین ملل جهان تا به امروز باشد .
سومر از ایالت های کیش - - اوروک – اور- لاگاش – اکشک – انلیل – نانار- نینورتا – آنو – سپیار- – اکشک – لارک – نپیور – ادب – شوروپک – اوم – بدتیبیره – لارسا – اورو – اریدو است تشکیل شده است .
بسیاری از مردم سومر را منشا تمدن بشر می دانند ولی این موضوع به صراحت رد می شود؛ دراینکه آنان خدمت بسیاری به بشر کرده اند و از قدیمی ترین های تمدن هستند بحثی نیست ، برای مثال کافی است بگوییم که از اواسط قرن نوزدهم به بعد حدود نیم میلیون لوح همراه با کتیبه پیدا شد که فقط 50000 ازآن ها از معبد نیوا واقع در نیپور ( عراق امروزی ) پیدا شد و این لوحها فقط مربوط به تمدن سومر است و این در حالی است که آشور – کلده – بابل و سام که تمدن های بعد از سومر هستند دارای هزاران هزار کتیبه و لوح گلی می باشند و بازهم این در حالی است که کل کتیبه های یافت شده از تمدن ایران و مصر شاید به 10000 نرسد.
سومر ازتمدن ایران سه هزار سال (3000 سال) و مصر نه صد (900) سال قدیمی تر است و سخن این جاست که ما ایرانیان خود را بهترین و قدیمی ترین فرهنگ ها می دانیم اما آیا با خدمتی که سومر در یک دوره 500 ساله به بشر کرده است برابری فرهنگ می کنیم؟
در تمام لوح ها حتی یک حرف خشونت بار به چشم نمی خورد و شاید همانند یک کتاب جامع دارای تمامی مسائل زندگی مانند : اسناد بازرگانی و قوانین و مسائل اداری و حقوقی ، شرح دستگاه اجتماعی سومری ، مذهب ، آئین ، ادبیات ، عشق ، کشاورزی ، اهلی کردن حیوانات ، ساختن ارابه ، سکه زدن ، حسابداری ، هنرها و صنایع ، اداره حکومت ، ریاضی ، علم پزشکی ، زه کشی زمین ، نجوم و هندسه ، ساعت و تقویم ، الفبا و فن نوشتن ، کتاب و کتابخانه ، آموزشگاه مدرسه ، موسیقی ، معماری ، نجاری ، لعاب دادن سفال ، قناعت به زناشویی با یک نفر ، جواهرات ، آرایش ، شطرنج ، مالیات ، شراب خوری و حتی خدای یگانه نیز ... و موضوعات متنوع و جزئی ، از زندگی انسان که شرح همه ی آن ها مسلماً در این کوتاه نمی گنجد .
آیا شما امروزه این مسائل را یادداشت می کنید؟ شاید بگویید نیاز نیست ، شاید هم دیگر نیازی نباشد، اما چه زیباست که در تمدن سومر این حرف بیهوده بوده و این الواح هم اکنون هستند تا ما نه ایلام، بلکه تمدن سومر را قدیمی ترین تمدن بدانیم.
ده ها انسان یک عمر زندگی خود را به ترجمه الواح سومر و ده ها نفر عمرخود را به شناسایی آن تمام کرده اند و هنوز یک و نیم قرن بعد از کشف الواح های متعدد از سو مر دانشمندان و باستان شناسان در حال ترجمه آثار هستند .
نکته ی مهم در تعریف سومر این است که نمی توان آغاز تمدن را تنها به سومریان منسوب دانست ؛ اما آثار باقیمانده تمدن از آن به حدی است که می توان آنان را از پایه گذاران مهم تمدن بشر دانست .
خاستگاه سومریان
بسیاری از مورخین جایگاه نخستین سومریان را درگیلان ومازندران و مناطق شمال ایران و برخی آنان را از شوش و غرب ایران می دانند ، افغان ها و برخی نیز معتقدند آنان از اهالی مردم فارس و کهکیلویه هستند و مسلم امر این است که ایرانی بوده اند و از خاک آنروزهای ایران برخاسته اند.
آفرینش انسان از نظر سومریان:
نخست یک ترجمه از کتیبه ای در مورد خلقت انسان می خوانیم :
1- من یک موجود وحشی خواهم آفرید که نامش انسان خواهد بود
2- یک انسان به راستی و درستی خواهم آفرید
3- وظیفه او خدمت به خدایان خواهد بود
4- تا خدایان در آسودگی زیست کنند
آنان معتقد بودند کینگو به نصیحت اِ آ به قتل رسید و مردوک از خون او نخستین انسان را آفرید – درست است که این قضایا خیلی ناقص و کوتاه است اما برای سومریان سرشار از مفاهیم بوده وضمن آنکه این سرود بوسیله کاهنان بابل نیز خوانده می شده .
عصر پادشاهی اساطیری
سومریان نیز مانند ما ایرانیان و دیگر ملل از عصر طلایی «ارید» در تاریخ خود یاد کرده اند که در آن نیاکان مقدس و قهرمانان الهی و اولیای مذهبی حکومت داشته اند . بزرگانی که با خدایان محشور بوده اند . بزرگانی چون گلیگمش . نخستین آنها آدَپ است که به تعبیر دیگر همان نخستین پیامبر در قرآن بزرگ (حضرت آدم) کیومرث در ایران به معنی کی : زنده و مرث : مرگ یعنی زنده و مرگ و یا مرگ و زندگی است . آدَپ نخستین فرزند خدای بزرگش «اِ آ» است و شهریار شهر ارید ،کهن ترین شهر سومری و بابلی است که «اِ آ» او را به مانند یک انسان خلق کرده و به او دانایی عطاکرده است ؛ اما خدایان حیاط ابدی را از وی دریغ داشته اند اما اینکه جانشین آدَپ چه کسی بوده است و تاریخ حکومت اولیا و انبیا د راساطیر بین النهرین چگونه ادامه می یابد روشن نیست .
در میان اسنادی که در دست داریم لوح های فهرستی هست که اسامی پادشاهان سومر را از آغاز تا پایان قرن 18 ق م نام می برد. این همان فهرست مشهور اسامی حکام سومر است که از حدود یازده کتیبه مختلف جمع آوری و در سال 1939 به وسیله پروفسور یاکوبسن منتشر شده است ارزش این سند بنظر من( enik) بسیار زیاد است . زیرا که نه تنها کهن ترین سنتهای سومری را شرح می دهد بلکه یک چارچوب زمان بندی شده ی بسیار عالی از آن زمان در اختیار ما می گذارد که می توان بسیاری از افسانه های عصر قهرمانی سومر را در آن جای داد . مانند : آفرینش انسان – افسانه مرگ – افسانه طوفان و اسطوره جاودانگی و... وهمچنین بوسیله ی سندی که یکی از روحانیون قرن 2 ق.م تنظیم کرده این پادشاهان به دو دوره تقسیم می شوند : پادشاهان قبل از طوفان و پادشاهان بعد از طوفان به موجب این دو مدرک قبل از طوفان هشت پادشاه بر بین النهرین حکومت کردند .
بر این اساس فهرست اسامی پادشاهان سومر ابتدا در شهر ارید و از آسمان به زمین واردشده (به یاد داشته باشیم قدیمی ترین آثارسومری در ارید یافت شده است ) اسامی و مدت سلطنت پادشاهان در زیر آمده است :
• پادشاهان اول و دوم در ارید و به مدت 648000 سال
• پادشاهان سوم و چهارم و پنجم (یکی از آن ها همان دموزی نیمه خدا بود ) به مدت 108000 سال در بد- تیبیره
• پادشاه ششم در لارک 22800
• پادشاه هفتم در سیپار به مدت 21000
• پادشاه هشتم که در شوروپک به مدت 18600
واما پس از طوفان به موجب این فهرست ، یک بار دیگر سلطنت در کیش که بقایای آن در حال حاضر مجموعه وسیعی در حدود 15 کیلومتری شرق بابل است آغاز شده ، سلسله نخستین پادشاه کیش بر بیست و سه نفر که هر یک به طور متوسط هزار سال که نام 22 نفر خوانا است که 12 نفر از آنها نام سامی دارند مانند (گلبوم= سگ) (کلومو= بره) (زدکاکیب= عقرب) و شش نفرشان نام سومری دارند و ریشه اسامی چهار نفر دیگر مشخص نیست که به احتمال اختلاف نژادی بین سومریان و سامیان باشد . همچنین دکتر رو دارد : شاید برخی از این شاهان واقعیت داشته باشند اما آخرین پادشاه سلسله اول که همان اک در مقابل پادشاه اوروک که همان گیلگمش بوده شکست می خورد و مجبور به پرداخت مالیات به اوروک بوده است گیلگمش پنجمین شاه اوروک بوده ، اوروک نیز شخصیت های مشهوری مانند : مسکیا کستر – انم کر لوگال بند و ... دارد.
اما راجع به انم کر ، حماسه منظومی در دست است که بر لوحه موجود در موزه شرق استانبول حک شده است : خلاصه داستان را می گویم enik : انم کر فرمانروای اوروک طی مکاتباتی ، فرمانروای «آرتا» را تهدید می کند که برای تزئین معبد «ایینَّ» سنگهای قیمتی ارسال دارد اِتا بلاخره پس از چند دوره فرازو نشیب قبول می کند آاِتا نسبت به اوروک در آن سوی هفت سلسله کوه قرار داشته و ظاهرا از حیث معادن غنی بوده .
بنظر می آید این سرزمین در محدوده قطعی ایران قرار داشته باشد . ادامه ماجرا چنین است از زبان کتیبه .
1) چون انم کر فرزند اتو – خدای خورشید
2) از خواهرش ایننَّ ، ملکه نیکو کاری
3) از ایننَّ مقدس چنین خواست:
4) بگذار مردم ارتا استادانه سیم و زر فراهم کنند
5) بگذار سنگئ لاجورد بیاورند
6) برای اوروک شهر مقدس ...
7) بگذار ارتا به اوروک تسلیم گردد
8) بگذار مردن ارتا ...
9) سنگهایی از کوهستان فراهم آورند
10) و معبد بزرگ و عظیم مرا بنا کنند ...
11) معبد آبزو را چون جبال مقدس بر پا دار
12) اِریدو را چون کوهسار پاکیزه کن
13) من در آن زمان که سرود های آسمانی آبزو را می سرایم
14) هنگامی که در اوروک و کلاب نامگذاری می کنم ...
15) مردم با دیده حیرت و تحسین بنگرند
16) ... ارتا به اوروک تسلیم خواهد شد .
قصد من از نوشتن این کتیبه شعر گونه این بود که شما نیز با سبک کتیبه های سومری آشنا شوید
منبع :ENI
سومریان که شاید قدیمی ترین تمدن بین النهرین و عراق امروزی و جهان باشد و شاید از بافرهنگ ترین ملل جهان تا به امروز باشد .
سومر از ایالت های کیش - - اوروک – اور- لاگاش – اکشک – انلیل – نانار- نینورتا – آنو – سپیار- – اکشک – لارک – نپیور – ادب – شوروپک – اوم – بدتیبیره – لارسا – اورو – اریدو است تشکیل شده است .
بسیاری از مردم سومر را منشا تمدن بشر می دانند ولی این موضوع به صراحت رد می شود؛ دراینکه آنان خدمت بسیاری به بشر کرده اند و از قدیمی ترین های تمدن هستند بحثی نیست ، برای مثال کافی است بگوییم که از اواسط قرن نوزدهم به بعد حدود نیم میلیون لوح همراه با کتیبه پیدا شد که فقط 50000 ازآن ها از معبد نیوا واقع در نیپور ( عراق امروزی ) پیدا شد و این لوحها فقط مربوط به تمدن سومر است و این در حالی است که آشور – کلده – بابل و سام که تمدن های بعد از سومر هستند دارای هزاران هزار کتیبه و لوح گلی می باشند و بازهم این در حالی است که کل کتیبه های یافت شده از تمدن ایران و مصر شاید به 10000 نرسد.
سومر ازتمدن ایران سه هزار سال (3000 سال) و مصر نه صد (900) سال قدیمی تر است و سخن این جاست که ما ایرانیان خود را بهترین و قدیمی ترین فرهنگ ها می دانیم اما آیا با خدمتی که سومر در یک دوره 500 ساله به بشر کرده است برابری فرهنگ می کنیم؟
در تمام لوح ها حتی یک حرف خشونت بار به چشم نمی خورد و شاید همانند یک کتاب جامع دارای تمامی مسائل زندگی مانند : اسناد بازرگانی و قوانین و مسائل اداری و حقوقی ، شرح دستگاه اجتماعی سومری ، مذهب ، آئین ، ادبیات ، عشق ، کشاورزی ، اهلی کردن حیوانات ، ساختن ارابه ، سکه زدن ، حسابداری ، هنرها و صنایع ، اداره حکومت ، ریاضی ، علم پزشکی ، زه کشی زمین ، نجوم و هندسه ، ساعت و تقویم ، الفبا و فن نوشتن ، کتاب و کتابخانه ، آموزشگاه مدرسه ، موسیقی ، معماری ، نجاری ، لعاب دادن سفال ، قناعت به زناشویی با یک نفر ، جواهرات ، آرایش ، شطرنج ، مالیات ، شراب خوری و حتی خدای یگانه نیز ... و موضوعات متنوع و جزئی ، از زندگی انسان که شرح همه ی آن ها مسلماً در این کوتاه نمی گنجد .
آیا شما امروزه این مسائل را یادداشت می کنید؟ شاید بگویید نیاز نیست ، شاید هم دیگر نیازی نباشد، اما چه زیباست که در تمدن سومر این حرف بیهوده بوده و این الواح هم اکنون هستند تا ما نه ایلام، بلکه تمدن سومر را قدیمی ترین تمدن بدانیم.
ده ها انسان یک عمر زندگی خود را به ترجمه الواح سومر و ده ها نفر عمرخود را به شناسایی آن تمام کرده اند و هنوز یک و نیم قرن بعد از کشف الواح های متعدد از سو مر دانشمندان و باستان شناسان در حال ترجمه آثار هستند .
نکته ی مهم در تعریف سومر این است که نمی توان آغاز تمدن را تنها به سومریان منسوب دانست ؛ اما آثار باقیمانده تمدن از آن به حدی است که می توان آنان را از پایه گذاران مهم تمدن بشر دانست .
خاستگاه سومریان
بسیاری از مورخین جایگاه نخستین سومریان را درگیلان ومازندران و مناطق شمال ایران و برخی آنان را از شوش و غرب ایران می دانند ، افغان ها و برخی نیز معتقدند آنان از اهالی مردم فارس و کهکیلویه هستند و مسلم امر این است که ایرانی بوده اند و از خاک آنروزهای ایران برخاسته اند.
آفرینش انسان از نظر سومریان:
نخست یک ترجمه از کتیبه ای در مورد خلقت انسان می خوانیم :
1- من یک موجود وحشی خواهم آفرید که نامش انسان خواهد بود
2- یک انسان به راستی و درستی خواهم آفرید
3- وظیفه او خدمت به خدایان خواهد بود
4- تا خدایان در آسودگی زیست کنند
آنان معتقد بودند کینگو به نصیحت اِ آ به قتل رسید و مردوک از خون او نخستین انسان را آفرید – درست است که این قضایا خیلی ناقص و کوتاه است اما برای سومریان سرشار از مفاهیم بوده وضمن آنکه این سرود بوسیله کاهنان بابل نیز خوانده می شده .
عصر پادشاهی اساطیری
سومریان نیز مانند ما ایرانیان و دیگر ملل از عصر طلایی «ارید» در تاریخ خود یاد کرده اند که در آن نیاکان مقدس و قهرمانان الهی و اولیای مذهبی حکومت داشته اند . بزرگانی که با خدایان محشور بوده اند . بزرگانی چون گلیگمش . نخستین آنها آدَپ است که به تعبیر دیگر همان نخستین پیامبر در قرآن بزرگ (حضرت آدم) کیومرث در ایران به معنی کی : زنده و مرث : مرگ یعنی زنده و مرگ و یا مرگ و زندگی است . آدَپ نخستین فرزند خدای بزرگش «اِ آ» است و شهریار شهر ارید ،کهن ترین شهر سومری و بابلی است که «اِ آ» او را به مانند یک انسان خلق کرده و به او دانایی عطاکرده است ؛ اما خدایان حیاط ابدی را از وی دریغ داشته اند اما اینکه جانشین آدَپ چه کسی بوده است و تاریخ حکومت اولیا و انبیا د راساطیر بین النهرین چگونه ادامه می یابد روشن نیست .
در میان اسنادی که در دست داریم لوح های فهرستی هست که اسامی پادشاهان سومر را از آغاز تا پایان قرن 18 ق م نام می برد. این همان فهرست مشهور اسامی حکام سومر است که از حدود یازده کتیبه مختلف جمع آوری و در سال 1939 به وسیله پروفسور یاکوبسن منتشر شده است ارزش این سند بنظر من( enik) بسیار زیاد است . زیرا که نه تنها کهن ترین سنتهای سومری را شرح می دهد بلکه یک چارچوب زمان بندی شده ی بسیار عالی از آن زمان در اختیار ما می گذارد که می توان بسیاری از افسانه های عصر قهرمانی سومر را در آن جای داد . مانند : آفرینش انسان – افسانه مرگ – افسانه طوفان و اسطوره جاودانگی و... وهمچنین بوسیله ی سندی که یکی از روحانیون قرن 2 ق.م تنظیم کرده این پادشاهان به دو دوره تقسیم می شوند : پادشاهان قبل از طوفان و پادشاهان بعد از طوفان به موجب این دو مدرک قبل از طوفان هشت پادشاه بر بین النهرین حکومت کردند .
بر این اساس فهرست اسامی پادشاهان سومر ابتدا در شهر ارید و از آسمان به زمین واردشده (به یاد داشته باشیم قدیمی ترین آثارسومری در ارید یافت شده است ) اسامی و مدت سلطنت پادشاهان در زیر آمده است :
• پادشاهان اول و دوم در ارید و به مدت 648000 سال
• پادشاهان سوم و چهارم و پنجم (یکی از آن ها همان دموزی نیمه خدا بود ) به مدت 108000 سال در بد- تیبیره
• پادشاه ششم در لارک 22800
• پادشاه هفتم در سیپار به مدت 21000
• پادشاه هشتم که در شوروپک به مدت 18600
واما پس از طوفان به موجب این فهرست ، یک بار دیگر سلطنت در کیش که بقایای آن در حال حاضر مجموعه وسیعی در حدود 15 کیلومتری شرق بابل است آغاز شده ، سلسله نخستین پادشاه کیش بر بیست و سه نفر که هر یک به طور متوسط هزار سال که نام 22 نفر خوانا است که 12 نفر از آنها نام سامی دارند مانند (گلبوم= سگ) (کلومو= بره) (زدکاکیب= عقرب) و شش نفرشان نام سومری دارند و ریشه اسامی چهار نفر دیگر مشخص نیست که به احتمال اختلاف نژادی بین سومریان و سامیان باشد . همچنین دکتر رو دارد : شاید برخی از این شاهان واقعیت داشته باشند اما آخرین پادشاه سلسله اول که همان اک در مقابل پادشاه اوروک که همان گیلگمش بوده شکست می خورد و مجبور به پرداخت مالیات به اوروک بوده است گیلگمش پنجمین شاه اوروک بوده ، اوروک نیز شخصیت های مشهوری مانند : مسکیا کستر – انم کر لوگال بند و ... دارد.
اما راجع به انم کر ، حماسه منظومی در دست است که بر لوحه موجود در موزه شرق استانبول حک شده است : خلاصه داستان را می گویم enik : انم کر فرمانروای اوروک طی مکاتباتی ، فرمانروای «آرتا» را تهدید می کند که برای تزئین معبد «ایینَّ» سنگهای قیمتی ارسال دارد اِتا بلاخره پس از چند دوره فرازو نشیب قبول می کند آاِتا نسبت به اوروک در آن سوی هفت سلسله کوه قرار داشته و ظاهرا از حیث معادن غنی بوده .
بنظر می آید این سرزمین در محدوده قطعی ایران قرار داشته باشد . ادامه ماجرا چنین است از زبان کتیبه .
1) چون انم کر فرزند اتو – خدای خورشید
2) از خواهرش ایننَّ ، ملکه نیکو کاری
3) از ایننَّ مقدس چنین خواست:
4) بگذار مردم ارتا استادانه سیم و زر فراهم کنند
5) بگذار سنگئ لاجورد بیاورند
6) برای اوروک شهر مقدس ...
7) بگذار ارتا به اوروک تسلیم گردد
8) بگذار مردن ارتا ...
9) سنگهایی از کوهستان فراهم آورند
10) و معبد بزرگ و عظیم مرا بنا کنند ...
11) معبد آبزو را چون جبال مقدس بر پا دار
12) اِریدو را چون کوهسار پاکیزه کن
13) من در آن زمان که سرود های آسمانی آبزو را می سرایم
14) هنگامی که در اوروک و کلاب نامگذاری می کنم ...
15) مردم با دیده حیرت و تحسین بنگرند
16) ... ارتا به اوروک تسلیم خواهد شد .
قصد من از نوشتن این کتیبه شعر گونه این بود که شما نیز با سبک کتیبه های سومری آشنا شوید
منبع :ENI