پیشنیه تاریخی شهر ستان فسا
در باب سازنده يا سازندگان و زمان ايجاد شهر فسا اقوال مختلفي در كتابهاي تاريخي و جغرافيايي بيان گرديده كه عمده ي آنان بناي شهر را به عهد شاهان اساطيري (پيشداديان و كيانيان ) مربوط دانسته اند .
حمداله مسـتوفي در يك جمـع بندي از نظرات پيشينــيان خود در مورد زمان وسازندگان شهر فسا مي نويسد : ‹‹ در اول پسا بن طهمورث ديو بند ساخته بود خراب شد گشتاسب بن لهراسب كياني تجديد عمارتش كرد و نبيره اش بن اسفنديار به اتمام رسانيد ودر آخر ساسان آن را نام كرد … در اول مثلث بود تا به عهد حجـّاج بن يوسف ثقفي عاملش آراد مرد به فرمان او از شكل بگردانيد وتجديد عمارت كرد وچون از شبانكارگان خرابي يافت اتابك چاولي باز معمور گردانيد .
شهري سخت بزرگ بوده واَعمال ونواحي بسيار دارد . ›› پيشينة باستاني شهرستان فسا بر اساس منابع نوشتاري به دوران اساطيري ( پيشداديان – كيانيان ) و برپاية آثار و اشياء بدست آمده از كاوشهاي باستان شناسي به دوران پيش از تاريخ (عهد حجر) و هزاره هاي سوم تا چهارم قبل از ميلاد باز مي گردد . ابزار و وسايل زندگي ( گرز ، تبر، كارد و پيكانهاي سنگي ) يا سفالينه هاي منقـّش بسيار ارزشمند و اشيايي كه به نام توشه هاي رستاخيزي از قبور مردگان پيش از تاريخ از مناطق گليان ، تل ضحاك و خنب آتشكده بدست آمده نشانــگر آن است كه قبل از ورود آريائيها به اين ديار ، افـرادي صاحب فكر و مدنيت در آن مي زيسته اند .
باستان شناسان و شرق شناساني مانند فريدون تولّلي و پير دو ميرو شجي معتقدند : تپه هاي گليان فسا مي تواند حـّد شرقي تمـّدن شوش باشد و به دليل شباهت هاي بسيار بين نقوش سفالينه هاي اين منطقه با ساير تمدنها ، بايد اين مطلب را پذيرفت كه تمام اين نواحي داراي تمـّدن مشتركي بوده و مراكز باستاني شوش و شهر سوخته سيستان از طريق اين منطقه با هم ارتباط مي يافتند. . به عبارت ديگر مسير ارتباطي تمدنهاي جنوب شرقي و جنوب غربي ايران از حوزه تمدني موجود در شهرستان فسا مي گذشته است
در باب سازنده يا سازندگان و زمان ايجاد شهر فسا اقوال مختلفي در كتابهاي تاريخي و جغرافيايي بيان گرديده كه عمده ي آنان بناي شهر را به عهد شاهان اساطيري (پيشداديان و كيانيان ) مربوط دانسته اند .
حمداله مسـتوفي در يك جمـع بندي از نظرات پيشينــيان خود در مورد زمان وسازندگان شهر فسا مي نويسد : ‹‹ در اول پسا بن طهمورث ديو بند ساخته بود خراب شد گشتاسب بن لهراسب كياني تجديد عمارتش كرد و نبيره اش بن اسفنديار به اتمام رسانيد ودر آخر ساسان آن را نام كرد … در اول مثلث بود تا به عهد حجـّاج بن يوسف ثقفي عاملش آراد مرد به فرمان او از شكل بگردانيد وتجديد عمارت كرد وچون از شبانكارگان خرابي يافت اتابك چاولي باز معمور گردانيد .
شهري سخت بزرگ بوده واَعمال ونواحي بسيار دارد . ›› پيشينة باستاني شهرستان فسا بر اساس منابع نوشتاري به دوران اساطيري ( پيشداديان – كيانيان ) و برپاية آثار و اشياء بدست آمده از كاوشهاي باستان شناسي به دوران پيش از تاريخ (عهد حجر) و هزاره هاي سوم تا چهارم قبل از ميلاد باز مي گردد . ابزار و وسايل زندگي ( گرز ، تبر، كارد و پيكانهاي سنگي ) يا سفالينه هاي منقـّش بسيار ارزشمند و اشيايي كه به نام توشه هاي رستاخيزي از قبور مردگان پيش از تاريخ از مناطق گليان ، تل ضحاك و خنب آتشكده بدست آمده نشانــگر آن است كه قبل از ورود آريائيها به اين ديار ، افـرادي صاحب فكر و مدنيت در آن مي زيسته اند .
باستان شناسان و شرق شناساني مانند فريدون تولّلي و پير دو ميرو شجي معتقدند : تپه هاي گليان فسا مي تواند حـّد شرقي تمـّدن شوش باشد و به دليل شباهت هاي بسيار بين نقوش سفالينه هاي اين منطقه با ساير تمدنها ، بايد اين مطلب را پذيرفت كه تمام اين نواحي داراي تمـّدن مشتركي بوده و مراكز باستاني شوش و شهر سوخته سيستان از طريق اين منطقه با هم ارتباط مي يافتند. . به عبارت ديگر مسير ارتباطي تمدنهاي جنوب شرقي و جنوب غربي ايران از حوزه تمدني موجود در شهرستان فسا مي گذشته است