شیراز
نام کهن و حدود پارس :
کتیبه هایی که بر دیواره های کوه ها نقش بسته است و مدارک گوناگون که از حفاریهای باستان شناسی به دست آمده همه گویای آن است که سرزمین پارس از زمانی که تاریخ آغاز آن را به یاد ندارد مس****** بوده و شهر ها و شهرک های فراوان آن مراکز تجمع و تمدت انسانی را تشکیل می داده و راه های ارتباطی کاروان رو ، آبادیهای این سرزمین را به سایر نواحی ایران و کشورهای هم مرز مرتبط می ساخته است.
نام پارس به شکل های گوناگون در سنگ نوشته های آشوری و کتب مورخان یونانی و کتیبه های هخامنشی آمده است. بطور کلی پارس به ناحیه ای گفته می شود که از سوی جنوب و جنوب غربی به کناره های خلیج فارس و از طرف مشرق به کرمان و از جانب شمال به اصفهان و کوه های بختیاری و از سمت شمال غربی به خوزستان منتهی می گردد.
حکومت نشینی پارس در پیش از اسلام :
پارس بر اساس تقسیم بندی اصطخری و مقدسی در پیش از اسلام به 5 بهر تقسیم می شده و هر بهری را « کوره » یا « خوره » می گفته اند :
1 ) کوره ی اردشیر : مرکز آن شیراز و شهر مهم آن گور ( فیروز آباد کنونی ) است.
2 ) کوره استخر : مرکز آن شهر استخر بوده که حوالی مرودشت کنونی است و آثار تخت جمشید در این قسمت می باشد.
3 ) کوره دارابگرد : مرکز آن دارابگرد بوده و ویران شده و داراب کنونی در نزدیکی آن ساخته شده است.
4 ) کوره شاپور : مرکز آن شاپور است که خرابه های آن در کنار روز شاپور واقع و مرکز آن کازرون است.
5 ) کوره ارگان : مرکز آن شهر ارگان در حوالی بهبان کنونی که عرب ها آن را ارجان می گفتند . بندر گناوه از شهر های مهم این بخش بوده است.
نواحی فارس در دوره اسلامی :
پس از استیلای موقت لشگریان عرب بر ایران دگرگونی های زیادی در وضعیت شهر ها و آبادیها ایجاد شد. برخی شهر ها از بین رفت و آبادیهایی هم پدیدار شد در دوره ی اسلامی فارس را به جهار بهر تقسیم کردند.
1) ناحیه فارس که مرکز آن شیراز است.
2) ناحیه شبانکاره ، مرکز آن شهر ایگ ، نزدیک به اصطهبانات امروزی که اعراب آن را ایج می گفتند
3) ناحیه لارستان
4) ناحیه کهگیلویه
احداث شیراز و توسعه آن در سده های نخستین هجری قمری :
نام شیراز در لوحهای گلی که در تخت جمشید کشف شده آمده است هرچند نام شیراز گویای باستانی بودن آن است ولی پیدایش این شهر و گسترش آن مربوط به دوره اسلامی است. از حفاریهایی که در خرابه های قصر ابونصر انجام گرفته و سکه هایی که در آن حوالی به دست آمده معلوم می شود در آن محل شهرکی به نام شیراز قرار داشته که فاصله آن تا شهر کنونی حدود چند کیلومتر بوده است.
هنگام ورود عربها به ایران و تصرف فارس جلگه شیراز دشتی سبز و خرم بوده که در نقاط مختلف آن روستاهای آبادی وجود داشته و سپاهیان عرب این دشت را برای اردوگاه برگزیدند از همین جا بود که نخست دژ مستحکم فهندر گشوده شد. سپس به سوی استخر که مرکز مهم فارس بود روان شدند شهر استخر پس از مقاومت شدید اهالی تصرف شد و مقر حکومت قرار گرفت ولی مردم این شهر چندین بار قیام کردند این وضع ادامه داشت تا اینکه حجاج بن یوسف سقفی حکومت فارس را به برادر خود محمد بن یوسف داد او به فکر تغییر مرکز حکومت از استخر افتاد و چون شیراز وسیع و پر آب و موقعیت آن از نظر ارتباط با سایر نواحی فارس مساعد تر بود آن را برای مقر فرماندهی برگزید و شهر شیراز را در حدود 60 کیلومتری استخر بنا نمود و روز به روز بر اهمیت آن افزود تا اینکه بیشتر مردم استخر در شیراز سکنی نمودند.
گزینش شیراز بهپایتختی در عهد اسلامی
ناحیه فارس از قدیم شرایط اقلیمی مساعدی برای ایجاد شهر ها و آبادیها داشته و شیراز به سبب موقعیت سوقالجیشی و اعتدال طبیعی آن پس از اسلام همواره کرسی ناحیه فارس بوده است و دوران متمادی هم به پایتختی چند سلسله برگزیده شده که از آن جمله در عهد سلسله های زیر مقر حکومت های وقت بوده است :
1 ) دیلمیان فارس
2 ) اتابکان فارس
3 ) خاندان اینجو
4 ) آل مظفر
5 ) زندیه
نام کهن و حدود پارس :
کتیبه هایی که بر دیواره های کوه ها نقش بسته است و مدارک گوناگون که از حفاریهای باستان شناسی به دست آمده همه گویای آن است که سرزمین پارس از زمانی که تاریخ آغاز آن را به یاد ندارد مس****** بوده و شهر ها و شهرک های فراوان آن مراکز تجمع و تمدت انسانی را تشکیل می داده و راه های ارتباطی کاروان رو ، آبادیهای این سرزمین را به سایر نواحی ایران و کشورهای هم مرز مرتبط می ساخته است.
نام پارس به شکل های گوناگون در سنگ نوشته های آشوری و کتب مورخان یونانی و کتیبه های هخامنشی آمده است. بطور کلی پارس به ناحیه ای گفته می شود که از سوی جنوب و جنوب غربی به کناره های خلیج فارس و از طرف مشرق به کرمان و از جانب شمال به اصفهان و کوه های بختیاری و از سمت شمال غربی به خوزستان منتهی می گردد.
حکومت نشینی پارس در پیش از اسلام :
پارس بر اساس تقسیم بندی اصطخری و مقدسی در پیش از اسلام به 5 بهر تقسیم می شده و هر بهری را « کوره » یا « خوره » می گفته اند :
1 ) کوره ی اردشیر : مرکز آن شیراز و شهر مهم آن گور ( فیروز آباد کنونی ) است.
2 ) کوره استخر : مرکز آن شهر استخر بوده که حوالی مرودشت کنونی است و آثار تخت جمشید در این قسمت می باشد.
3 ) کوره دارابگرد : مرکز آن دارابگرد بوده و ویران شده و داراب کنونی در نزدیکی آن ساخته شده است.
4 ) کوره شاپور : مرکز آن شاپور است که خرابه های آن در کنار روز شاپور واقع و مرکز آن کازرون است.
5 ) کوره ارگان : مرکز آن شهر ارگان در حوالی بهبان کنونی که عرب ها آن را ارجان می گفتند . بندر گناوه از شهر های مهم این بخش بوده است.
نواحی فارس در دوره اسلامی :
پس از استیلای موقت لشگریان عرب بر ایران دگرگونی های زیادی در وضعیت شهر ها و آبادیها ایجاد شد. برخی شهر ها از بین رفت و آبادیهایی هم پدیدار شد در دوره ی اسلامی فارس را به جهار بهر تقسیم کردند.
1) ناحیه فارس که مرکز آن شیراز است.
2) ناحیه شبانکاره ، مرکز آن شهر ایگ ، نزدیک به اصطهبانات امروزی که اعراب آن را ایج می گفتند
3) ناحیه لارستان
4) ناحیه کهگیلویه
احداث شیراز و توسعه آن در سده های نخستین هجری قمری :
نام شیراز در لوحهای گلی که در تخت جمشید کشف شده آمده است هرچند نام شیراز گویای باستانی بودن آن است ولی پیدایش این شهر و گسترش آن مربوط به دوره اسلامی است. از حفاریهایی که در خرابه های قصر ابونصر انجام گرفته و سکه هایی که در آن حوالی به دست آمده معلوم می شود در آن محل شهرکی به نام شیراز قرار داشته که فاصله آن تا شهر کنونی حدود چند کیلومتر بوده است.
هنگام ورود عربها به ایران و تصرف فارس جلگه شیراز دشتی سبز و خرم بوده که در نقاط مختلف آن روستاهای آبادی وجود داشته و سپاهیان عرب این دشت را برای اردوگاه برگزیدند از همین جا بود که نخست دژ مستحکم فهندر گشوده شد. سپس به سوی استخر که مرکز مهم فارس بود روان شدند شهر استخر پس از مقاومت شدید اهالی تصرف شد و مقر حکومت قرار گرفت ولی مردم این شهر چندین بار قیام کردند این وضع ادامه داشت تا اینکه حجاج بن یوسف سقفی حکومت فارس را به برادر خود محمد بن یوسف داد او به فکر تغییر مرکز حکومت از استخر افتاد و چون شیراز وسیع و پر آب و موقعیت آن از نظر ارتباط با سایر نواحی فارس مساعد تر بود آن را برای مقر فرماندهی برگزید و شهر شیراز را در حدود 60 کیلومتری استخر بنا نمود و روز به روز بر اهمیت آن افزود تا اینکه بیشتر مردم استخر در شیراز سکنی نمودند.
گزینش شیراز بهپایتختی در عهد اسلامی
ناحیه فارس از قدیم شرایط اقلیمی مساعدی برای ایجاد شهر ها و آبادیها داشته و شیراز به سبب موقعیت سوقالجیشی و اعتدال طبیعی آن پس از اسلام همواره کرسی ناحیه فارس بوده است و دوران متمادی هم به پایتختی چند سلسله برگزیده شده که از آن جمله در عهد سلسله های زیر مقر حکومت های وقت بوده است :
1 ) دیلمیان فارس
2 ) اتابکان فارس
3 ) خاندان اینجو
4 ) آل مظفر
5 ) زندیه