Maryam
متخصص بخش ادبیات
درباره صرع، هنوز هم باورهای غلط بسیاری در میان عامه ی مردم رواج دارد.
خیلی‌ها فکر می‌کنند، مبتلایان به صرع، اغلب از نظر ذهنی عقب مانده‌اند و آدم‌های مفلوکی هستند که هرگز نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند! با این اوصاف، تصور کنید در یک کلاس درس، ناگهان یکی از دانش‌آموزان به زمین بیفتد و دچار حمله تشنجی شود.
دانش‌آموزان چه فکری می‌کنند؟ آموزگاران چه؟ پدر و مادرهایی که در خانه این ماجرا را از زبان فرزندشان می‌شنوند، چه می‌گویند؟
مقاله ی زیر، درباره ابتدایی‌ترین مسائل مربوط به این بیماری و نوع برخورد با کودکانی که شاهد این اتفاق بوده‌اند، توضیحات مفیدی ارائه کرده است.
صرع در کودکان عقب‌مانده ذهنی
وقوع هرگونه حمله تشنجی، ناشی از انتقال ناگهانی تعداد بسیار زیادی از پیام‌های عصبی در مغز است که در حالت عادی نباید این پیام‌ها از مغز ساطع شوند. در ضمن، نباید به صورت همزمان این‌قدر پیام غیرلازم صادر شوند.
این پیام‌ها می‌توانند فقط در یک قسمت از مغز تولید شوند یا تمام مغز را در برگیرند. با توجه به محل شروع پیام‌ها، نمای بالینی حمله تشنجی هم تعریف می‌شود. مثلا اگر از نورون‌های ناحیه حرکتی مغز شروع شوند، ممکن است حمله به صورت تکان‌های اندام شروع شود. علت دقیق شروع حمله تشنجی هنوز مشخص نیست.
صرع با عقب‌ماندگی ذهنی ارتباط ویژه‌ای دارد. هنگامی که عقب‌ماندگی ذهنی با صرع توام شود، خود را به صورت چالشی قابل توجه نشان می‌دهد. همچنین از نظر اقتصادی بار سنگینی بر دوش نظام سلامت وارد خواهد کرد.
به طور کلی میزان شیوع صرع در افراد کـــم‌توان ذهنی (IQ بیــن۶۹-۵۰) حدود ۱۵درصد و در بین آنهایی که دارای IQ کمتر از۵۰ هستند، ۳۰ درصد است.
یافته‌های مطالعاتی حاکی از این است که شیوع عقب‌ماندگی ذهنی در افراد مبتلا به صرع، مشابه شیوع این اختلال در افراد عادی است.
سنــدرم داون شایــع‌ترین علـت کرومــوزومی عقــب‌مانــدگی ذهــنی اسـت و در شرحــی که خود داون از این سندرم ارائه کرده، به وجود ارتباطی بین سندرم داون و صرع اشاره‌ای نشده است.
رفتارهای مشابه افراد صرعی و عقب مانده
یکی از مــواردی که به تشخیص صحیح نوع صرع کمک می‌کند، شرح دقیق وقایعی است که در یک حمـــله تشنجی بروز می‌کند. با توجه به اینکه افراد مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی قادر نیستند وقایعی را که برای آنها در هنگام بروز حمله تشنجی پیش می‌آید، به طور دقیق شرح دهــند، لذا تشخیص صرع در این افراد با مشکل همراه است.
از سوی دیگر، عقب‌ماندگان ذهنی از خود رفتارهایی بروز می‌دهند که بسیار شبیه صرع است. برای مثـال کشش‌هایی هماننــد آنچــه در صرع رخ می‌دهد، در بین کودکان عقب‌مانـده ذهنــی که دچار اسپاسم و حالــت سفــتی هستند نیز دیده می‌شود.
آرام و ساکت به جایی خیره شدن یا پاسخ‌هــای کند در نوعــی از صرع در کودکان مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی نیز دیده می‌شـود. در تـعدادی از مطالعات دیده شده که ۳۰-۲۰ درصد از افراد عقب‌مانده ی ذهنی که برای ارزیابی صرع ارجاع داده شده‌اند، رفتارهایی مشابه صرع، اما بدون هیچ‌گونه ابتلا به صرع داشته‌اند.
شایع‌ترین رفتارهایی که امکان اشتباه آنها با صرع وجود دارد عبارتند از: انقباض ناگهانی و شوک قسمتی از عضله یا تمامی عضله یا گروهی از عضلات، خلق و خوی عصبانی و پرخاشگری، دوره‌های حواس پرتی.
بیماران صرعی شخصیت خاصی ندارند، ولی خصوصیاتی مانند سمج بودن، نترس بودن، تمایل به لج‌بازی و پیله کردن، بهانه‌جویی، تمایل به اقدامات غیر مترقبه و انفجاری، تحول خلق‌وخو مانند خوشی و غم به طور ناگهانی، دوره‌های عصبانیت شدید و سریع مانند شکستن اشیاء، حمله کردن و نظایر آن در این افراد فراوان دیده می‌شود.
صرع و کلاس درس
هنگامی که یکی از دانش‌آموزان دچار تشنج یا حمله ی صرع می‌شود، اثرات آن تمامی کلاس را در بر می‌گیرد. دانش‌آموزان ممکن است نگران سلامت و بهبودی همکلاس مصروع خود باشند.
آنها ممکن است از وضعیت به وجود آمده به شدت نگران و مضطرب شوند، چرا که همکلاسی آنها که تا چند لحظه قبل صحیح و سالم در کنار آنها نشسته بود، حالا به شدت بیمار نشان می‌دهد و ممکن است بروز این پیشامد را برای خود نیز متصور باشند.
هنگامی که این وضعیت در کلاس پیش می‌آید، دانش‌آموزان نیاز دارند که اطلاعات واقع‌بینانه به اقتضای سنی که در آن قرار دارند، در خصوص وضعیت به وجود آمده دریافت کنند.
صرع یک بیماری نیست و هرگز از یک کودک به کودک دیگری انتقال نمی‌یابد و کودکانی که این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.
آنها نیازمند دریافت این واقعیت هستند که هیچ خطری نه آنها و نه دانش‌آموزی را که به حمله دچار شده، تهدید نمی‌کند. در صورت عدم ارائه ی آگاهی مناسب به دانش‌آموزان ممکن است ترس به وجود آمده در آنها باعث طرد یا تحقیر دانش‌آموز مصروع توسط آنها گردد.
هنگامی که آموزگار یا مربی بهداشت، وقایعی را که اتفاق افتاده برای دانش‌آموزان شرح داده و به پرسش‌های آنها در این زمینه پاسخ می‌دهد، این امکان و زمینه را بوجود می‌آورد تا اثرات نامطلوب اجتماعی بروز تشنج کاهش یابد. این بحث و گفت‌وگو با دانش آموزان می‌بایست در صورت امکان هرچه سریع‌تر بعد از بروز حمله ی صرع انجام گیرد.
برای کودک توضیح بدهید
باید به کودکانی که بیننده ی یک حمله صرعی درباره یکی از همشاگردی‌های خود بوده‌اند توضیح داد: «چیزی که برای این دانش‌آموز اتفاق افتاده تشنج نام دارد.
این تشنج به این دلیل اتفاق می‌افتد که برای مدت یک یا دو دقیقه مغز کودک نمی‌تواند درست عمل کند و پیام‌های درهم و برهمی را به بدن می‌فرستد که باعث بروز اختلال می‌گردد.
اما پس از این مدت، تشنج تمام شده و هم مغز و هم جسم کودک به طور درست و صحیح عمل می‌کنند. تشنج قسمتی از پدیده‌ای است که صرع نام دارد که بعضی از کودکان این وضعیت را دارند.
صرع یک بیماری نیست و هرگز از یک کودک به کودک دیگری انتقال نمی‌یابد و کودکانی که این وضعیت را دارند با مصرف دارو می توانند از بروز تشنج جلوگیری کنند.»
اسماعیل خاتمه- کارشناس سازمان آموزش و پرورش استثنایی