B a R a N
مدير ارشد تالار
ویتیلیگو، برص یا لک و پیس یک بیماری خودایمنی است که علت قطعی آن مشخص نیست، ولی به نظر می رسد زمینه های ژنتیکی در آن نقش دارد.
در بیماری برص یا پیسی، سلول های ایمنی فرد سلول های رنگدانه ای پوست یا ملانوسیت ها را از بین می برند.
ملانوسیت ها قابل بازسازی نیستند، به همین دلیل در اوایل شروع بیماری، لکه های تک کمرنگ در پوست ظاهر و با پیشرفت آن لکه های گسترده و بی رنگ نمایان می شود.
سیر پیشرفت این بیماری قابل پیش بینی نیست. در برخی افراد لکه ها ثابت و محدود به یک نقطه است و در برخی افراد به سرعت بدن را فرا می گیرد.
دکتر بهروز باریک بین، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به سئوالات زیر در مورد این بیماری پاسخ می دهند.
این بیماری قابل درمان است؟
بله، درمان های زیادی وجود دارد که از آن جمله می توان به نوردرمانی یا استفاده از لیزر یا درمان های جدیدتری مثل کشت ملانوسیت ها و میکرونیدلینگ اشاره کرد.
لطفا در مورد این روش ها برایمان توضیح دهید. اگر موافق باشید، از نوردرمانی و لیزر شروع کنیم.
در برخی مراکز درمانی، کابین ها و دستگاه های خاص نوردرمانی وجود دارد که در آنها ناحیه درگیر پوست بیمار تحت تابش اشعه ماورای بنفش نوع B قرار می گیرد. این کار به تحریک سلول های رنگدانه ای پوست و بهبود فرد کمک می کند.
قبل از نوردرمانی می توان از داروهایی که پوست را به نور حساس می کنند هم استفاده کرد. در این شرایط پوست در معرض نور اشعه فرابنفش A قرار می گیرد. از لیزر اگزایمر هم برای تحریک سلول های رنگدانه ای می توان استفاده کرد.
و نتایج آن تا چه اندازه ای مثبت است؟
اصولا تمام روش های درمانی نوری بیشتر در مناطقی از بدن که موی مشکی دارند، مثلا اطراف دهان و چشم و نواحی گسترده بدن، بهتر جواب می دهد، اما در سرانگشتان نتایج چندان خوب نیست.
برای این گروه از افراد، استفاده از روش های جدیدتر مثل میکرونیدلینگ را توصیه می کنم.
در روش میکرونیدلینگ با دستگاهی که سوزن های ریزی دارد، پوست سوزن کاری شده و این موضوع باعث تحریک سلول های رنگدانه ساز می شود.
گاهی نیز در کنار این روش، داروهایی که سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار می دهد، روی پوست تزریق می شود و بعد به کمک سوزن کاری، به نوعی دارو را از سطح پوست به عمق می کشانند تا سیستم ایمنی بدن تحت تاثیر قرار بگیرد و سلول های رنگدانه ساز تحریک شوند و مجددا پوست رنگ خود را پیدا کند.
این روش به ویژه برای نقاطی از بدن که موی مشکی ندارد و فتوتراپی و لیزر موثر نبوده، مثل نوک انگشتان بهتر است.
برای مبتلایان پیوند پوست هم انجام می شود؟
پیوند به صورت گسترده خیر اما می توان رنگدانه های یک قسمت از بدن که سالم است را به قسمتی که پوست سفید شده و رنگدانه ها را از دست داده است، پیوند زد.
این کار را چطور انجام می دهید؟
به روش ساکشن، یعنی روی قسمتی از پوست با دستگاه خاصی فشار منفی ایجاد می کنیم تا پوست سالم دچار تاول شود. بعد قسمتی که پوست آن سفید شده را می تراشیم و پوست رنگدانه دار را روی آن قسمت پیوند و پانسمان می کنیم.
این عمل چقدر موفقیت آمیز است و مناسب چه بیمارانی است؟
نتایج حاصل از این پیوند، خوب و مناسب افرادی است که ویتیلیگوهای ثابتی دارند و بیماری آنها در حال گسترش نیست.
روش کشت ملانوسیت ها به چه صورت است؟
در این روش از قسمتی از بدن مثلا پشت گوش یا باسن بخشی از پوست برداشته می شود و در محیط آزمایشگاه سلول های رنگدانه ای یا ملانوسیت های آن کشت می شود و مجدد در قسمتی که پوست سلول های رنگدانه ای را از دست داده تزریق می شود تا سلول های خود فرد نقص را از بین ببرد.
تمامی این روش ها در کشورمان انجام می شود؟
بله، پیوند پوست ناحیه سالم به قسمتی که دچار ویتیلیگو است در کشور ما انجام می شود. گرچه استفاده از این روش ها تجربه و حوصله زیادی می خواهد.
کشت ملانوسیت ها نیز در مرکز تحقیقات سلول های بنیادی دانشگاه تهران و مرکز رویان و مرکز تحقیقات پوست دانشگاه شهیدبهشتی در حال انجام است.
میکرونیدلینگ نیز روشی است که در حال حاضر اکثر متخصصان پوست از آن استفاده می کنند و دستگاه ها و داروهای مربوطه در دسترس است.
درمان ویتیلیگو به طور کل، کمی مشکل و وقت گیر است و توسط تعداد محدودی از متخصصان پوست انجام می شود.
دکتر محمدرضا خدایی، روان پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نیز اظهار می دارد:
«ویتیلیگو از بیماری های مشترک بین پوست و روان است و از بیماری های روان تنی شناخته می شود.
منشاء اصلی این بیماری اختلال در رنگدانه های پوست می باشد و در قدیم به نام «برص» معروف بوده است.
مسائل روان شناختی در شروع و تشدید این بیماری و حتی در بهبود آن نقش دارد. اینکه فرد چقدر بیماری و درمان را بپذیرد و قبول داشته باشد و چقدر انگیزه برای بهبود در خود ایجاد کند، همگی در کاهش علائم او نقش دارند.
درمان آن معمولا گروهی انجام می شود یعنی باید گروهی متشکل از متخصص پوست، داروساز، روان پزشک و مددکار در کنار هم به بیمار کمک کنند.
این بیماری مزمن است و زمان زیادی می برد تا بهبود یابد پس باید بیمار آمادگی لازم را پیدا کند و انتظار بهبود سریع نداشته باشد.
بیمار همچنین نباید کمال گرا باشد. به هر حال ممکن است حتی با وجود درمان کامل و جدید، علائمی از بیماری برای همیشه باقی بماند.
فرد باید این زمینه ذهنی را هم داشته باشد که ممکن است بیماری در نقطه ای از بدن بهبود یابد و قسمت دیگری درگیر شود، اما این اتفاق به ندرت می افتد.
بیمار مبتلا به ویتیلیگو باید به پزشک و درمانی که او توصیه می کند، ایمان داشته باشد و صبر کند و مطمئن باشد بعد از مدتی علائمش تا حد زیادی برطرف خواهد شد.»
دکتر حمید گورابی، رییس پژوهشکده رویان در مورد روش درمان بیماری برص با استفاده از پیوند خودی (اتولوگ) سلول‌های ملانوسیت می گوید:
«این روش درمانی که برای نخستین بار در دنیا ارائه شده و مبتنی بر جایگزینی سلول‌های ملانوسیت در مراحل بالینی بدون نیاز به استفاده از اشعه ماورای بنفش پس از تزریق سلول است، با موفقیت روی تعدادی از مبتلایان به ویتیلیگو آزمایش شده است و طبق بررسی‌های انجام شده، کاملا بی‌خطر بوده و خطر رد پیوند نیز در آن منتفی است.
طرح تحقیقاتی پیوند اتولوگ (خودی) سلول‌های ملانوسیت در پژوهشکده رویان با هدف جایگزینی این سلول‌ها، در حال اجراست که در این مطالعه ابتدا سلول‌های ملانوسیت از بیوپسی‌های به دست آمده از نواحی سالم پوست با استفاده از جداسازی آنزیمی تحت شرایط کاملا استریل، جدا شده و برای درمان آن دسته از بیماران مبتلا به ویتیلیگو که پاسخ قابل قبولی برای درمان‌های متداوم نداده‌اند، به صورت داخل اپیدرمی به خودشان تزریق می‌شود.
محققان امیدوارند با توسعه روش‌های کشت و جداسازی برای سلول‌های ملانوسیت در آینده‌ای نزدیک بتوانند با انجام یک بیوپسی کوچک، مشکل ضایعات ویتیلیگو را در این بیماران برای همیشه درمان کنند.»
دکتر «لیلا شیربیگی» متخصص طب سنتی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد ساخت یک داروی گیاهی جدید برای درمان بیماری ویتیلیگو بیان می کند:
«این داروی گیاهی، زیر نظر اساتید دانشگاه تهران ساخته شده است که در مرحله تحقیقاتی بوده و بعد از اصلاح مزاج و وضعیت گوارشی بیماران به آنان ارائه می شود.
این داروی گیاهی، خط اول و آخر درمان بیماری ویتیلیگو است. بنابراین این دارو را سریعا به بیمار ارائه نمی کنیم، بلکه ابتدا دستورات طب سنتی تغذیه ای برای بیمار طی سه ماه تجویز می کنیم و انتظار داریم که در این مدت، رنگ لکه های سفید پوست به قهوه ای بازگردد و سپس از دارو استفاده می شود.
بیماری ویتیلیگو در کتاب های طب سنتی شناخته شده است، اما درمان آن به راحتی میسر نیست و مبتلایان به این بیماری باید خیلی صبور باشند، زیرا دوره درمان آن طولانی مدت است.
برای درمان بیماری ویتیلیگو، باید ابتدا بیمار به اصلاح مزاج خود پرداخته و مجموعه ای از دستورات تغذیه ای را رعایت کند.
البته این داروی موضعی گیاهی برای درمان بیماری ویتیلیگو، هنوز در داروخانه ها پخش نشده است.»
در بیماری برص یا پیسی، سلول های ایمنی فرد سلول های رنگدانه ای پوست یا ملانوسیت ها را از بین می برند.
ملانوسیت ها قابل بازسازی نیستند، به همین دلیل در اوایل شروع بیماری، لکه های تک کمرنگ در پوست ظاهر و با پیشرفت آن لکه های گسترده و بی رنگ نمایان می شود.
سیر پیشرفت این بیماری قابل پیش بینی نیست. در برخی افراد لکه ها ثابت و محدود به یک نقطه است و در برخی افراد به سرعت بدن را فرا می گیرد.
دکتر بهروز باریک بین، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به سئوالات زیر در مورد این بیماری پاسخ می دهند.
این بیماری قابل درمان است؟
بله، درمان های زیادی وجود دارد که از آن جمله می توان به نوردرمانی یا استفاده از لیزر یا درمان های جدیدتری مثل کشت ملانوسیت ها و میکرونیدلینگ اشاره کرد.
لطفا در مورد این روش ها برایمان توضیح دهید. اگر موافق باشید، از نوردرمانی و لیزر شروع کنیم.
در برخی مراکز درمانی، کابین ها و دستگاه های خاص نوردرمانی وجود دارد که در آنها ناحیه درگیر پوست بیمار تحت تابش اشعه ماورای بنفش نوع B قرار می گیرد. این کار به تحریک سلول های رنگدانه ای پوست و بهبود فرد کمک می کند.
قبل از نوردرمانی می توان از داروهایی که پوست را به نور حساس می کنند هم استفاده کرد. در این شرایط پوست در معرض نور اشعه فرابنفش A قرار می گیرد. از لیزر اگزایمر هم برای تحریک سلول های رنگدانه ای می توان استفاده کرد.
درمان ویتیلیگو به طور کل، کمی مشکل و وقت گیر است و توسط تعداد محدودی از متخصصان پوست انجام می شود
و نتایج آن تا چه اندازه ای مثبت است؟
اصولا تمام روش های درمانی نوری بیشتر در مناطقی از بدن که موی مشکی دارند، مثلا اطراف دهان و چشم و نواحی گسترده بدن، بهتر جواب می دهد، اما در سرانگشتان نتایج چندان خوب نیست.
برای این گروه از افراد، استفاده از روش های جدیدتر مثل میکرونیدلینگ را توصیه می کنم.
در روش میکرونیدلینگ با دستگاهی که سوزن های ریزی دارد، پوست سوزن کاری شده و این موضوع باعث تحریک سلول های رنگدانه ساز می شود.
گاهی نیز در کنار این روش، داروهایی که سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار می دهد، روی پوست تزریق می شود و بعد به کمک سوزن کاری، به نوعی دارو را از سطح پوست به عمق می کشانند تا سیستم ایمنی بدن تحت تاثیر قرار بگیرد و سلول های رنگدانه ساز تحریک شوند و مجددا پوست رنگ خود را پیدا کند.
این روش به ویژه برای نقاطی از بدن که موی مشکی ندارد و فتوتراپی و لیزر موثر نبوده، مثل نوک انگشتان بهتر است.
برای مبتلایان پیوند پوست هم انجام می شود؟
پیوند به صورت گسترده خیر اما می توان رنگدانه های یک قسمت از بدن که سالم است را به قسمتی که پوست سفید شده و رنگدانه ها را از دست داده است، پیوند زد.
این کار را چطور انجام می دهید؟
به روش ساکشن، یعنی روی قسمتی از پوست با دستگاه خاصی فشار منفی ایجاد می کنیم تا پوست سالم دچار تاول شود. بعد قسمتی که پوست آن سفید شده را می تراشیم و پوست رنگدانه دار را روی آن قسمت پیوند و پانسمان می کنیم.
این عمل چقدر موفقیت آمیز است و مناسب چه بیمارانی است؟
نتایج حاصل از این پیوند، خوب و مناسب افرادی است که ویتیلیگوهای ثابتی دارند و بیماری آنها در حال گسترش نیست.
روش کشت ملانوسیت ها به چه صورت است؟
در این روش از قسمتی از بدن مثلا پشت گوش یا باسن بخشی از پوست برداشته می شود و در محیط آزمایشگاه سلول های رنگدانه ای یا ملانوسیت های آن کشت می شود و مجدد در قسمتی که پوست سلول های رنگدانه ای را از دست داده تزریق می شود تا سلول های خود فرد نقص را از بین ببرد.
تمامی این روش ها در کشورمان انجام می شود؟
بله، پیوند پوست ناحیه سالم به قسمتی که دچار ویتیلیگو است در کشور ما انجام می شود. گرچه استفاده از این روش ها تجربه و حوصله زیادی می خواهد.
کشت ملانوسیت ها نیز در مرکز تحقیقات سلول های بنیادی دانشگاه تهران و مرکز رویان و مرکز تحقیقات پوست دانشگاه شهیدبهشتی در حال انجام است.
میکرونیدلینگ نیز روشی است که در حال حاضر اکثر متخصصان پوست از آن استفاده می کنند و دستگاه ها و داروهای مربوطه در دسترس است.
درمان ویتیلیگو به طور کل، کمی مشکل و وقت گیر است و توسط تعداد محدودی از متخصصان پوست انجام می شود.
دکتر محمدرضا خدایی، روان پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نیز اظهار می دارد:
«ویتیلیگو از بیماری های مشترک بین پوست و روان است و از بیماری های روان تنی شناخته می شود.
منشاء اصلی این بیماری اختلال در رنگدانه های پوست می باشد و در قدیم به نام «برص» معروف بوده است.
مسائل روان شناختی در شروع و تشدید این بیماری و حتی در بهبود آن نقش دارد. اینکه فرد چقدر بیماری و درمان را بپذیرد و قبول داشته باشد و چقدر انگیزه برای بهبود در خود ایجاد کند، همگی در کاهش علائم او نقش دارند.
درمان آن معمولا گروهی انجام می شود یعنی باید گروهی متشکل از متخصص پوست، داروساز، روان پزشک و مددکار در کنار هم به بیمار کمک کنند.
این بیماری مزمن است و زمان زیادی می برد تا بهبود یابد پس باید بیمار آمادگی لازم را پیدا کند و انتظار بهبود سریع نداشته باشد.
بیمار همچنین نباید کمال گرا باشد. به هر حال ممکن است حتی با وجود درمان کامل و جدید، علائمی از بیماری برای همیشه باقی بماند.
فرد باید این زمینه ذهنی را هم داشته باشد که ممکن است بیماری در نقطه ای از بدن بهبود یابد و قسمت دیگری درگیر شود، اما این اتفاق به ندرت می افتد.
بیمار مبتلا به ویتیلیگو باید به پزشک و درمانی که او توصیه می کند، ایمان داشته باشد و صبر کند و مطمئن باشد بعد از مدتی علائمش تا حد زیادی برطرف خواهد شد.»
دکتر حمید گورابی، رییس پژوهشکده رویان در مورد روش درمان بیماری برص با استفاده از پیوند خودی (اتولوگ) سلول‌های ملانوسیت می گوید:
«این روش درمانی که برای نخستین بار در دنیا ارائه شده و مبتنی بر جایگزینی سلول‌های ملانوسیت در مراحل بالینی بدون نیاز به استفاده از اشعه ماورای بنفش پس از تزریق سلول است، با موفقیت روی تعدادی از مبتلایان به ویتیلیگو آزمایش شده است و طبق بررسی‌های انجام شده، کاملا بی‌خطر بوده و خطر رد پیوند نیز در آن منتفی است.
طرح تحقیقاتی پیوند اتولوگ (خودی) سلول‌های ملانوسیت در پژوهشکده رویان با هدف جایگزینی این سلول‌ها، در حال اجراست که در این مطالعه ابتدا سلول‌های ملانوسیت از بیوپسی‌های به دست آمده از نواحی سالم پوست با استفاده از جداسازی آنزیمی تحت شرایط کاملا استریل، جدا شده و برای درمان آن دسته از بیماران مبتلا به ویتیلیگو که پاسخ قابل قبولی برای درمان‌های متداوم نداده‌اند، به صورت داخل اپیدرمی به خودشان تزریق می‌شود.
محققان امیدوارند با توسعه روش‌های کشت و جداسازی برای سلول‌های ملانوسیت در آینده‌ای نزدیک بتوانند با انجام یک بیوپسی کوچک، مشکل ضایعات ویتیلیگو را در این بیماران برای همیشه درمان کنند.»
دکتر «لیلا شیربیگی» متخصص طب سنتی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد ساخت یک داروی گیاهی جدید برای درمان بیماری ویتیلیگو بیان می کند:
«این داروی گیاهی، زیر نظر اساتید دانشگاه تهران ساخته شده است که در مرحله تحقیقاتی بوده و بعد از اصلاح مزاج و وضعیت گوارشی بیماران به آنان ارائه می شود.
این داروی گیاهی، خط اول و آخر درمان بیماری ویتیلیگو است. بنابراین این دارو را سریعا به بیمار ارائه نمی کنیم، بلکه ابتدا دستورات طب سنتی تغذیه ای برای بیمار طی سه ماه تجویز می کنیم و انتظار داریم که در این مدت، رنگ لکه های سفید پوست به قهوه ای بازگردد و سپس از دارو استفاده می شود.
بیماری ویتیلیگو در کتاب های طب سنتی شناخته شده است، اما درمان آن به راحتی میسر نیست و مبتلایان به این بیماری باید خیلی صبور باشند، زیرا دوره درمان آن طولانی مدت است.
برای درمان بیماری ویتیلیگو، باید ابتدا بیمار به اصلاح مزاج خود پرداخته و مجموعه ای از دستورات تغذیه ای را رعایت کند.
البته این داروی موضعی گیاهی برای درمان بیماری ویتیلیگو، هنوز در داروخانه ها پخش نشده است.»
فرآوری: نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان