درکشاورزی ودامداری پاییز شروع سال جدید به حساب می آید در اواخر تابستان کشاورزان در بیان دلهره خود از حجم کار انجام نداده اصطلاح سال درنگه را بکار می برند یعنی سال در شرف اتمام است . رسوم ، اشعار و ضرب المثل های زیادی بر این امر دلالت دارند . مثلاً مثال "جوجه را در پاییز می شمارند ". و یا "پاییزه برا " طعنه برادری مالک و رعیت است که رعیت به ارباب مالک میگفت در هر حال شروع پاییز به معنای جمع بندی کارهای سال قبل و شروع فاز جدیدی از کار و کسب در دامن طبیعت است . و چون در منطقه ما شروع مجدد بارندگی از پاییز است بنابراین سال آبی یا سال زراعی هم از مهر شروع می شود . اولین چالش در شروع پاییز برای کشاورزان بویژه کشاورزان عمدتاً دیم کار استان کردستان زمان شروع بارندگی موثر است . بارندگی موثر به حداقل 20 میلیمتر بارش در یک دوره زمانی حداکثر10 روزه می گویند که با این میزان بارندگی رطوبت لازم در زمین های معمولی برای سبز شدن بذرهایی که در عمق مناسب خاک قرار دارند فراهم می آید . که در کردستان این فرایند پله " پهڵه palla" نامیده میشود
« په له » به معنی سبز شدن گندم در مزرعه دیم است اما سبز شدن کافی نیست بلکه بوته آسیب پذیر ونازک گندم باید به اندازه کافی رشد نماید تا بتواند مقاومت لازم را برای تحمل سرمای زمستان کسب کند که این مرحله را در اصطلاح کشاورزی مرحله پنجه زنی و در کردی « کوڵ وهس » می نامند . مزرعه ای که این شرایط را طی کند در اسفند و فروردین به حد کافی رشد نموده و حتی اگر با تنش بارش بهاره نیز مواجه شود کم و بیش با همان زمینه رشد قبلی به اندازه ای ثمر خواهد داشت که ضرر نامیده نشود . اقتصاد گندم در استان ما قابل توجه می باشد تولید گندم در تابستان 1392 دراستان کردستان بر اساس برآوردهای غیر رسمی حدود 800 هزارتن بوده است که با نرخ بازار گردش مالی این تولید بین 600 تا 700 میلیارد تومان است که طبیعتاً بر سایر عرصه های اقتصاد هم دارای تأثیر مثبت رونق زایی است . بنابراین بررسی جوانب این عرصه مهم از کار و فعالیت مردم حائز اهمیت است . و بی دلیل نیست که اتقاق « په له » مورد توجه کشاورز و غیر کشاورز می باشد ودر شعر و ترانه های محلی نیز انعکاس دارد مثلاً صالح دیلان در شعری می سراید :
ئهکهوته ڕێ ههوری پهڵهی پاراوی تێر به فرمیسکی بای به پهلهی لای گهرمهسێر
تێژ ڕهو بوو ڕوو به پهرۆش بو سهر چیا بو سهر شاخی زهرد ههڵگهڕاو جاران گیا
« باد پرشتاب گرمسیری اشکریزان
با خود ابرهای بارشی سیراب را می آورند
و با نگرانی میشتابند به سمت قله کوهستان
بر فراز کوهسار سبزی که به زردی گر انیده است »
و در اصطلاح " ئه ڕژێ به سهرما وهک پهڵهی پاییز " تمثیلی است ایجابی از فراوانی و نعمت
تعیین تاریخ « په له » یک اتفاق هواشناسی می باشد
خصلت بارندگی در استان کردستان
میانگین بارش در استان کردستان حدود 500 میلیمتر بوده و در مقایسه با میانگین کشوری میزان مناسبی است . اما استان کردستان در بسیاری از عرصه های مصرفی آب دچار کمبود است چند عامل در این امر موثرند توزیع زمانی بارش و تبدیل شدن بخش عمده آب حاصل از بارش به روان آب و البته نرخ زیاد تبخیر بویژه درماههای گرم سال .
بیشترین سهم بارش فصلی در استان مربوط است به زمستان که 40 درصد بارش سالانه را شامل میگردد. سپس بهار با 30/9 در صد دومین رتبه و پاییز با 27/4 درصد سومین رتبه فصلی را داراست.تابستان نیز 1/7 درصد بارش ها را داراست البته بارش تابستانه در سنندج نیم درصد و در سقز یک و شش دهم درصد بارش سالانه است. البته بارش تابستانه هرچند از نظر بودجه آب استان قابل ملاحظه نیست اما بدلیل شدت و نیز غیر منتظره بودن آن خسارت زاست. سهم بارش تابستانه در شرق استان در قروه و بیجار و زرینه بیشتر است که تاثیر انتقال رطوبت خزری بر منطقه در تابستان است.همچنین سهم زمستانه بارش در سنندج و بانه و مریوان بیشتر است که تاثیر بیشتر سامانه های جنوبی باران زای شرق سوی را در این نقاط نشان میدهد .
زمان شروع بارش موثر در استان کردستان
بر اساس بانک اطلاعاتی هواشناسی
در یک دوره آماری بلند مدت زودترین زمان شروع بارندگی موثر با بیست میلیمتر از 1 مهر تا 27 مهر در تغییر است که در سقز در 1 مهر و در قروه در 27 مهر اتفاق افتاده است، اما متوسط زمان شروع بارندگی در استان از 42 تا 51 روز از شروع پاییز یعنی 12آبان تا 21 آبان در استان در تغییر است . حداکثر زمان شروع بارندگی نیز از 86 در بیجار تا 111 در سقز و زرینه در تغییر است .
میانگین میانه تاریخ شروع بارندگیدر کردستان 44 روز بعد از مهر است یعنی در نصف سالهای آماری بارش قبل از 45 پاییز اتفاق افتاده است. 45 پاییز در اصطلاح محلی حق پله نامیده می شود یعنی انتظار شانس بیشتر بارش موثر اما بر اساس آمار ذکر شده دیده شده است در یک مورد بارش موثر در بیجار در 16 آذر و در سقز و زرینه اصولا طی پاییز اتفاق نیفتاده بلکه به 21 دی ماه منتقل شده است . بنابراین نوسان زمان بارش موثر در استان کردستان بسیار زیاد است.
باید گفت که اختلاف در شروع بارندگی را می توا ن اندکی به عرض جغرافیایی و حتی طول جغرافیایی نسبت داد . سامانه های بارشی یاییزی بتدریج از شمال به سمت جنوب میل نموده و لذا در درجه نخست نقاط شمالیتر راپوشش می دهند هرچند این قاعده استثنا هم دارد.
زمان شروع بارش موثر در سال جاری
اما پیش بینی تاریخ اولین بارش موثر در پاییز در هر سال چالشی است واقعی ، که در اینجا سعی می گردد موثرترین روش برای این معرفی شود بر اساس بررسی های فوق مشخص شد که انتظار بارش موثر عمدتاً در نیمه اول آبان است . اما اگر این بارش درمهر اتفاق بیافتد ودیم کار هنوز کشت پاییزه را انجام نداده باشد. دچار خسارت جدی خواهدشد چه اگر سبز شدن محصول زودتر اتفاق بیافتد قطعاً ورود به مرحله پنجه ورشدلازم برای زمستان گذرانی ایمن محصول حصول خواهد شد و کشت های دیرتر ریسک سردشدن هوا و عدم رشد محصول را افزایش می دهد البته ریسک بارش ناکافی و اتفاق « گهنه پهڵه » هم وجود دارد. « گهنه پهڵه » به معنی جوانه زدن بذر اما با رطوبت ناکافی برای سبز شدن است که نتیجه آن از بین رفتن بذر است . بنابراین تعیین زمان بارش موثر حداقل یک هفته تا ده روز قبل از باران اطلاعی است بسیار مفید که بهره وری تولیددیم را بطور قابل ملاحظه ای افزایش می دهد واحد پیش بینی هواشناسی استان از شروع مهر با پایشی دقیق چشم انداز 15 روزه هوا را بصورت روزانه انجام داده و با برآورد امواج بارشی و محاسبه تکرار و تأیید این امواج بوسیله مدل های مختلف پیش بینی نخست اتفاق بارش را در 15 روز آینده برآورد و سپس وضعیت موثر بودن یا نبودن آن را از نظر میزان بارندگی بررسی می کنند . و سپس یک هفته قبل از بارش موثر با اطلاع رسانی آن از طریق صدا و سیما ، خط تلفن گویای 134 ، وب سایت
http://www.kurdistanmet.ir و مصاحبه های مطبوعاتی کلیه کنشگران مربوطه را از واقعه مهم بارش موثر پیش رو و مطلع می نماید . لازم به توضیح است که کشاورزان تنها کاربران این اطلاع و آگهی مهم نیستند . پیمانکارانی که کارگاههای وسیع خود را همراه با مصالح و ادوات و ماشین آلات سنگین در محل های ناامن و بعضا مسیل ها مستقر نموده اند . مدیران استخرهای پرورش ماهی عشایر کوچرو یا نیمه کوچرو دامدار و گردشگران ورزشی و تفریحی همه از متقاضیان جدی دریافت این اطلاع مهم می باشند.
بر روی صفحه پیش بینی وب سایت هواشناسی استان هر روز برآورد پانزده روزه اعلام میگردد . علاقمندان به وضعیت کلی بارش در پانزده روز آینده می توانند به صفحه مذکور مراجعه نمایند .
چشم انداز 15 روزه میزان بارش استان : تاریخ صدور 9/7/1392
هفته اول : 9/7/92 لغایت 16/07/92
برای این هفته بارشی پیش بینی نشده است.
هفته دوم: از17/07/92 لغایت 24/07/92
فعلا برای این هفته نیزبارشی پیش بینی نشده است